‌مرجع سنت‌گرا

به گزارش روزنامه شرق، آیت‌الله‌العظمی لطف‌الله صافی‌گلپایگانی از مراجع بزرگ شیعه در قم، بامداد سه‌شنبه در 103‌سالگی درگذشت. این مرجع تقلید در۳۰ بهمن سال ۱۲۹۷ در گلپایگان به دنیا آمد. پدرش آیت‌الله آخوند ملا محمدجواد صافی بود که علاوه بر علوم دینی در شعر و خوشنویسی نیز استاد بود. مرحوم صافی‌گلپایگانی تحصیلات حوزوی را در محضر ملا ابوالقاسم مشهور به «قطب» و همچنین پدرش آغاز کرد و بعد به قم و سپس به نجف رفت. مرحوم آیت‌الله‌العظمی صافی‌گلپایگانی که به «شیخ‌المراجع» معروف است، داماد مرحوم آیت‌الله‌العظمی گلپایگانی و از شاگردان برجسته آیت‌الله‌العظمی بروجردی و عضو شورای استفتای ایشان بود. این مرجع تقلید همچنین از شاگردان برجسته آیات عظام محمدتقی خوانساری، محمد‌حجت کوه‌کمره‌ای و صدرالدین صدرعاملی بود. در مدتی هم که به نجف رفته بود، در مباحث آیت‌الله محمدکاظم شیرازی و آیت‌الله محمدعلی کاظمی شرکت کردند. ایشان سال‌ها در حوزه علمیه قم نیز به تدریس مشغول بودند و بیش از 80 جلد کتاب نوشته‌اند. «منتخب‌الاثر»، «اوقات الصلوات»، «بیان‌الاصول» و «ثلاث رسائل فقهیه» از آثار این مرجع تقلید است. ایشان علاوه بر کتاب مقاله و شعر نیز دارند.

‌اولین دبیر شورای نگهبان

آیت‌الله صافی‌گلپایگانی بعد از انقلاب به همراه آیت‌الله مرتضی حائری از استان مرکزی وارد مجلس خبرگان قانون اساسی شدند. گفته شده بعد از استعفای مرحوم حائری از این مجلس در جلسه علنی اعلام می‌کنند که رأی آیت‌الله صافی، رأی من است. ایشان همچنین با حکم امام خمینی‌(ره) به‌عنوان عضو و دبیر شورای نگهبان منصوب شده بود. آیت‌الله صافی‌گلپایگانی هشت سال بعد از این سمت استعفا می‌دهند و آیت‌الله محمد یزدی جایگزین ایشان می‌شود.

‌مرجع سنتی

مرحوم آیت‌الله صافی‌گلپایگانی در سال 72 و بعد از فوت آیت‌الله‌العظمی گلپایگانی، مرجعیت را می‌پذیرند. آیت‌الله محمدرضا گلپایگانی در وصیت‌نامه خود آیت‌الله صافی‌گلپایگانی را مجتهد مسلم و عادل خوانده بود. همچنین آیت‌الله جمال‌الدین هاشمی‌گلپایگانی از مراجع نجف در سال 1375 قمری به ایشان اجازه اجتهاد داده بودند.

آیت‌الله صافی‌گلپایگانی از مراجع سنتی محسوب می‌شدند. ایشان اختلاط دختران و پسران در دانشگاه‌ها را آسیب می‌دانستند و اعتقاد داشتند باید رشته‌هایی به دختران در دانشگاه‌ها آموزش داده شود که کاملا با روحیه زنانه سازگار باشد. این مرجع تقلید از طرفداران طرح تفکیک جنسیتی در دانشگاه‌ها و ادارات بودند. این مرجع تقلید آمار بالای طلاق را نکوهش می‌کردند و کنترل جمعیت را یک فرهنگ غلط می‌دانستند. ایشان در سال 95 خواستار برخورد با برگزارکنندگان کنسرت در قم شدند و گفتند نباید با برگزاری مجالس موسیقی قلب امام زمان‌(عج) را متأثر کرد.

اعزام ورزشکاران زن به خارج از کشور را مایه شرمساری می‌دانستند و گفته بودند که انجام معاصی و گناهان و بدحجابی‌ها در بروز مسئله خشک‌سالی تأثیر زیادی دارد. آیت‌الله صافی‌گلپایگانی یک بار نیز به وزیر کشور دولت روحانی برای انتصاب برخی زنان به سمت فرماندار اعتراض کرده و گفته بودند این اقدام با کرامت زنان سازگاری ندارد. ایشان البته از مدافعان استقلال حوزه بودند و در دیدار اعضای شورای نشست استادان سطوح عالی و خارج حوزه گفته بودند: «باید به دنبال حوزه با همان کیفیتی که علمای بزرگ ما بر آن بودند، باشیم و طوری نشود که مسیر و راهمان تغییر کند. بافت قدیمی حوزه‌ها باید محفوظ بماند و روش و سیره علمای بزرگوار، الگو و روش و سیره ما باشد».

‌مواضع سیاست خارجی

مرحوم آیت‌الله صافی‌گلپایگانی همیشه به مسائل جهان اسلام و سیاست خارجی نیز حساس بودند و اظهارنظر می‌کردند. سال 90 به ملک عبدالله پادشاه عربستان پیام دادند و از او خواستند تا خاک بحرین را ترک و از مسلمانان جهان عذرخواهی کند. آیت‌الله صافی‌گلپایگانی همچنین در سال 95 داعش را فتنه بدنام‌کردن اسلام دانسته بود. پس از حکم اعدام شیخ نمر باقر النمر از سوی ‌دادگاه‌های عربستان، از وزارت خارجه‌ خواسته بود تا نسبت به لغو این حکم اقدام کند. او همچنین سلب تابعیت شیخ عیسی قاسم را محکوم کرده بود و از سازمان‌های بین‌المللی مدافع حقوق بشر خواسته بود نسبت به این حرکت سکوت نکنند. تیر‌ماه امسال نیز بعد از هجوم دوباره طالبان به افغانستان، ایشان در بیانیه‌ای به مجامع بین‌المللی نوشت: «اعتماد به طالبان با سابقه شرارت و آدم‌کشی، یک اشتباه بزرگ و غیر قابل جبران است». این مرجع تقلید یک بار نیز به دولت چین به خاطر سخت‌گیری به مسلمانان اعتراض کرده و گفته بود: «دولت چین که سالیان سال از منافع کشورهای اسلامی استفاده می‌نماید و از نظر اقتصادی و تجارت با مسلمانان جهان ارتباط تنگاتنگی دارد، چرا باید نسبت به مسلمانان سخت‌گیری نماید و مسلمانان در عمل به وظایف اسلامی و مذهبی خود دچار مشکل باشند؟». ایشان همچنین از وزارت خارجه خواسته بود در مقابل کشتار‌ مسلمانان بی‌دفاع چین موضع گرفته و اعتراض کند و وظیفه‌ اسلامی و انسانی خود را به بهترین وجه انجام دهد.

‌اعتراض به آیت‌الله صافی‌گلپایگانی

اما اتفاقی که دوباره نام این مرجع تقلید را به صدر اخبار آورد، دیدار رئیس مجلس با ایشان و اهانتی بود که بعد از آن انجام شد. مرحوم آیت‌الله صافی‌گلپایگانی در دیدار محمد‌باقر قالیباف به مسائل کشور اشاره کرده و گفته بود: «گرانی برای مردم طاقت‌فرسا شده و اینکه با بسیاری از کشورها قهر باشیم، به ضرر مردم است». همین سخنان باعث شد تا برخی اصولگرایان تندرو و برخی رسانه‌ها به ایشان اهانت کنند. سایت رجانیوز نوشته بود: «بعضی دوستان، هرگاه ناخشنود می‌شوند، پای «ادب» و «ادبیات» و «اخلاق» را به میان می‌کشند و در قالب تذکر اخلاقی، «نسبت ناروا» می‌دهند. همین که کسانی نسبت به خطای بزرگ یک مرجع تقلید حساس نیستند و برآشفته نمی‌شوند». این انتقادات باعث شد تا دادستان کل کشور از رسیدگی به موضوع اهانت به ایشان در دادگاه ویژه روحانیت خبر دهد. بعد از آن حسن روحانی، رئیس‌جمهور پیشین نیز در پیامی به دفاع از آیت‌الله صافی‌گلپایگانی پرداخت و نوشت: «تضعیف این جایگاه با هر توجیهی، ریختن آب به آسیاب دشمنان عزت و هویت ملی است». ابراهیم رئیسی نیز یک بار تلفنی با ایشان صحبت کرد و رهنمودها و هدایت‌های ایشان را ضروری دانست. رئیس‌جمهور در اوایل دی‌ماه به قم سفر کرد و با مراجع تقلید از‌جمله مرحوم آیت‌الله‌العظمی صافی‌گلپایگانی در خانه ایشان ملاقات کرد‌.

‌خاکسپاری در کربلا

مراسم تشییع پیکر آیت‌الله‌العظمی صافی‌گلپایگانی امروز و از ساعت 10 صبح از محل میدان جهاد قم به سمت حرم حضرت معصومه‌(س) خواهد بود. پیکر ایشان طبق وصیت‌شان به کربلا منتقل خواهد شد تا در جوار حرم امام حسین‌(ع) به خاک سپرده شوند.

حجت‌الاسلام محمدتقی رهبر، امام جمعه موقت اصفهان: فقدان آیت‌الله العظمی صافی‌گلپایگانی ضایعه بزرگی برای حوزه، علم و روحانیت است. ایشان مرجعی بودند بسیار آگاه و فعال که ضمن تبحر در فقه آثار بسیار زیادی در زمینه‌های دیگر داشتند. آیت‌الله صافی‌گلپایگانی داماد مرحوم آیت‌الله العظمی گلپایگانی از مراجع بزرگ شیعه بودند و تا زمانی که ایشان در حیات بودند، مرحوم آیت‌الله صافی‌گلپایگانی در محضر ایشان همکاری‌های ارزشمند فقهی و حوزوی داشتند. خود ایشان نیز مرجعی بسیار روشن و آگاه و پرتلاش بودند. مرحوم آیت‌الله صافی‌گلپایگانی انسانی اجتماعی، مردم‌دار و دلسوز بودند و ایشان را می‌توان یک اسوه در مرجعیت دانست. خاطره‌ای از این عزیز نقل کنم؛ چند سال پیش با جمعی به‌عنوان فعالان نهج‌البلاغه خدمت ایشان رسیدیم. این مرجع بزرگوار با آن سن زیاد و قد خمیده بلند شدند و گفتند من به احترام نهج‌البلاغه می‌ایستم که حرکت ایشان برای ما بسیار تکان‌دهنده بود. آیت‌الله صافی‌گلپایگانی فرمودند که مدیران کشور، دانشگاه و حوزه علمیه به سخنان امام علی (ع) نیاز دارند و باید به این گنجینه بزرگ توجه کرد. ایشان جزء پیش‌کسوتان مرجعیت در عصر ما بودند و بعد از مرحوم آیت‌الله العظمی بروجردی و مرحوم آیت‌الله العظمی گلپایگانی، درگذشت ایشان ضایعه بزرگی است. ایشان کتابی با عنوان «منتخب الاثر» دارند و روایات را درباره امام زمان (عج) گردآوری کردند که بسیار خواندنی است. چندی پیش بعد از دیدار رئیس مجلس با ایشان برخی برخوردهای تند و نسنجیده‌ای صورت گرفت که درست نبود. انسان باید اسلامی، عقلانی، مردمی و اجتماعی فکر کند. این حدیث معروف است که پیامبر فرمود علم را بجویید حتی اگر در چین باشد، بر همین اساس ارتباطات با دنیا مادامی که با کیان و استقلال کشور و عظمت مردم و انقلاب ما در تضاد نباشد، از نظر بزرگان ما بی‌اشکال است. من آن اعتراضاتی را که به این مرجع بزرگ شد، سنجیده نمی‌دانم و بزرگان نظام اسلامی هر تصمیمی بگیرند، برای مصالح ملی کشور است؛ وگرنه هیچ‌کس نمی‌خواهد ما وابسته به چین، روسیه و هر کشور دیگری باشیم. شعار «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» محفوظ و لازم است، با هر کشور دیگری که نخواهد از ما بهره‌کشی کند، وارد رابطه شویم و به عقیده من منطق این مرجع بزرگ نیز درست و بجا بود. دفتر و همچنین فرزند مرحوم آیت‌الله العظمی صافی‌گلپایگانی در ارتباطات مردمی نیز بسیار فعال بودند و به مسائل اجتماعی و فرهنگی پاسخ می‌دادند. به هر حال ایشان فقیهی زمان‌شناس بودند که بسیار نکته مهمی است؛ زیرا احتیاجات زمان را می‌شناختند و حتی با سن بالا در جلسات شرکت می‌کردند و حرف خود را می‌زدند. فعالیت‌های شخصی خود را نیز تا آخرین روزهایی که توان داشتند، زمین نگذاشتند.

‌به دنبال قدرت و سیاست نبود

حجت‌الاسلام محسن غرویان، استاد حوزه: مرحوم آیت‌الله العظمی صافی‌گلپایگانی از مراجع حامی مردم بودند. ایشان همیشه مسئولان و متولیان حکومت را نصیحت می‌کردند و این نصیحت نیز از روی دلسوزی بود. خودشان نیز زندگی بسیار ساده‌ای داشتند و به فکر معیشت، زندگی و رفاه مردم بودند. این مرجع تقلید همیشه مخلصانه نظر می‌دادند و به دنبال قدرت و سیاست نبودند؛ اما از باب وظیفه شرعی تذکراتی را به مسئولان می‌دادند. مرحوم آیت‌الله العظمی صافی‌گلپایگانی در بین فقها و مراجع به‌عنوان «شیخ الفقها» محترم بودند و سعی داشتند حوزه‌های علمیه در راستای مکتب اهل بیت حرکت کند تا طلاب بتوانند فقاهت را بر‌اساس مقتضیات زمان حفظ کنند و گسترش دهند. چند ماه پیش، رئیس مجلس با ایشان دیدار داشتند و این مرجع بزرگ فرمودند که ما نباید با دنیا لجبازی کنیم و خودمان را در معرض قهر با دنیا قرار دهیم. به‌ هر حال ما هم کشوری در کنار کشورهای دیگر هستیم و نباید طوری رفتار کنیم که دنیا با ما قهر کند. مرحوم صافی‌گلپایگانی این جملات را نیز خیلی مخلصانه گفتند، به هر حال مراجع ادامه‌دهنده راه امامان شیعه هستند و در خانه آنان به روی مردم باز بوده و مردم در مشکلات به ائمه پناه می‌بردند. مراجع نیز در طول تاریخ چنین می‌کردند و مردم گلایه‌ها و دردهای خود را به آنان منتقل می‌کردند. مراجع نیز به خاطر جایگاه علمی و اعتمادی که با آنان بود، دردهای مردم را بیان می‌کردند، مرحوم آیت‌الله العظمی صافی‌گلپایگانی نیز بر‌اساس همین رویه عمل می‌کردند.