كولبری یا برادركشی

سامان موحدی‌راد

«کولبرها اگر از سرمای شب‌های زمستان، بهمن، رفتن روی مین، پرت‌شدن از پرتگاه‌ها و کوه‌ها نجات پیدا کنند، خیلی محتمل است که با شلیک گلوله از پای درآیند. این حرف عبدالکریم حسین‌زاده نماینده مردم اشنویه در مجلس دهم بود. او معتقد است شلیک به کولبر «برادرکشی» است؛ چرا‌که در‌این‌میان تنها تلاشی که انجام می‌شود، حذف «کولبر» است، نه «کولبری»!

این روزها کاربران ایرانی در فضای مجازی کارزاری جدید به راه انداخته‌اند. آنها که این روزها بیش از همیشه در فضای مجازی احساس همبستگی می‌کنند، بعد از تلاشی ستودنی در کارزار مجازی «اعدام نکنید»، این‌بار از هشتگ «کولبر نکشید» برای اعتراض به شلیک به کولبرها بهره جسته‌اند. هشتگی که بعد از خبر کشته‌شدن یک کولبر ایرانی داغ شد. پیش‌از‌این هم در زمستان سال گذشته و بعد از مرگ تراژیک فرهاد و آزاد خسروی، دو کولبر جوان کُرد در کوه‌های تته مریوان، کاربران زیادی به مسئله کولبران و بی‌توجهی به وضعیت آنها واکنش نشان داده و اعتراض کرده بودند. اعتراض‌هایی که در مجلس ایران با طرح‌هایی مثل «ساماندهی کولبران» یا حتی طرحی مانند «ممنوعیت شلیک مستقیم به کولبران» پیگیری شد. طرح‌هایی که اساسش بر رسمیت‌بخشی به کولبری است. چیزی که از نظر بسیاری سرپوش‌گذاشتن بر کم‌کاری‌های دولتی در توسعه مناطق مرزی و ایجاد اشتغال برای اهالی است که به کولبری روی آورده‌اند؛ مسئله‌ ریشه‌داری که حالا چند ماهی است کرونا و تبعات اقتصادی آن هم بیشتر به آن دامن زده است. میکائیل صدیقی، رئیس انجمن صنفی کارگران ساختمانی کردستان، یکی از افرادی است که پیش‌تر از مهاجرت کارگران ساختمانی به سمت کولبری حرف زده بود. او حالا در‌این‌باره می‌گوید: «با آمدن کرونا، مرزهای کولبری کاملا بسته شده و کولبری کاملا تعطیل است؛ فقط در منطقه اورامانات، چهار تا پنج هزار خانوار هستند که از طریق کولبری روزگار می‌گذرانند که اکنون با بسته‌شدن مرزها، این خانواده‌ها هیچ منبع درآمدی ندارند. بسیاری از این کولبران، زمانی کارگران متخصص یا ساختمانی بوده‌اند که به‌دلیل بی‌کاری یا تعطیلی واحدهای تولیدی به کولبری پناه آورده‌اند». عبدالکریم حسین‌زاده که یکی از نمایندگان استان آذربایجان غربی در مجلس دهم بود، در گفت‌وگویی با «شرق» به این مسئله اشاره می‌کند که در مسئله کولبری کسی به‌دنبال حل ریشه‌ای مسئله نیست و عده‌ای با تلاش برای رسمیت‌بخشیدن به کولبری در پناه طرح‌هایی مثل ساماندهی کولبران یا بیمه کولبری و گروهی هم در مسیر پاک‌کردن کولبری خود «کولبر» را نشانه گرفته‌اند و کسی کاری به مسئله کولبری و حل‌کردن ریشه‌ای آن ندارد. حسین‌زاده می‌گوید که توسعه همه‌جانبه استان‌های مرزی از‌جمله توسعه اقتصادی آن و ایجاد اشتغال پایدار می‌تواند تنها راه‌حل مسئله کولبری باشد؛ اما در این مسیر مشکلات زیادی وجود دارد و عزم خاصی هم در این زمینه دیده نمی‌شود. او یکی از مشکلات موجود در این راه را مسئله نگاه امنیتی به استان‌های مرزی می‌داند و می‌گوید: «نگاه امنیتی مانع شده تا استان‌های مرزی توسعه پیدا کنند. برخی می‌گویند چون نگاه امنیتی درباره این استان‌ها وجود دارد، پس این استان‌ها نباید توسعه پیدا کنند. در‌حالی‌که به نظر من باید برعکس باشد. توسعه این استان‌ها امنیت‌آفرین است. توسعه در همه زمینه‌ها به‌ویژه در حوزه اقتصادی موجب اشتغال پایدار می‌شود، رفاه بیشتری در میان مردم ایجاد می‌کند و طبیعتا از میزان نارضایتی آنها می‌کاهد. عجیب است که مثلا استان‌های آذربایجان غربی، کردستان و کرمانشاه بالاترین حجم تولیدات کشاورزی با‌کیفیت را دارند؛ ولی هیچ سهمی از بازار کشوری مثل عراق که در همسایگی‌شان قرار دارد، ندارند و بازار عراق کاملا در اختیار ترکیه و روسیه است. مردم مرزنشین همیشه از کشور دفاع و مرزها را حفظ کرده‌اند. حالا ما باید به بهانه امنیت و مسائل امنیتی مانع رفاه آنها شویم؟». عبدالکریم حسین‌زاده همچنین به دوگانه ایجاد امنیت و نگاه امنیتی اشاره می‌کند و می‌گوید: «دوگانه حفظ امنیت برای زندگی مردم و نگاه امنیتی به مردم یک دو‌گانه خیلی باریک است که ما اغلب به سمت مسئله نگاه امنیتی غش می‌کنیم. باید بدانیم که توسعه، امنیت را بالا می‌برد. ما نباید کاری کنیم که مردم در هر گوشه‌ای از ایران حس «عدم تعلق» به آنها دست بدهد. ادوارد سعید می‌گوید بدترین نوع تبعید این است که تو در خاک خودت باشی؛ ولی حس تعلق سرزمینی به آن نداشته باشی. امروز خوزستان با مشکل کم‌آبی مواجه است و می‌بینیم که عده‌ای می‌گویند به ما رسیدگی نمی‌شود. نباید ما در ساختار و چرخه مدیریت اجازه بدهیم این حس و نگاه شکل بگیرد. مردم باید احساس کنند در این چرخه تقسیم قدرت و ثروت به همه آحاد ملت به یک چشم نگریسته می‌شود». آقای حسین‌زاده در پایان هم به راهکاری عملی اشاره می‌کند و می‌گوید برای ریشه‌کنی کولبری باید از فاز نظری و طرح‌های روی کاغذ و گفتار‌درمانی خارج شویم و برنامه‌ای کلی داشته باشیم. همه کولبرها باید شناسایی شوند و واقعا با یک برنامه پنج‌ساله و هدف‌گذاری سالانه بازگرداندن ۲۰ درصد کولبرها به چرخه اشتغال و اقتصاد کشور به‌راحتی می‌توان این مسئله را حل کرد؛ مسئله‌ای که بیش از سه دهه است همه از آن می‌نالند و از آفاتش می‌گویند. عبدالکریم حسین‌زاده در پایان می‌گوید: ما باید به‌جای پاک‌کردن صورت‌مسئله با خود مسئله روبه‌رو شویم. راهکار عقلانی و عملیاتی برای حل مسئله پیدا کنیم تا کشور این هزینه‌ها را ندهد. خیلی راحت است که ما کولبران را تهدید به حساب بیاوریم؛ اما کار عقلانی و درست و البته کمی با مشقت و سختی این است که ما از موقعیت‌ها فرصت برای توسعه و رفاه و آبادانی ایجاد کنیم. توسعه این مناطق اشتغال و توسعه پایدار ایجاد می‌کند؛ مسئله‌ای که موجب می‌شود سالانه بخشی از هم‌وطنانمان که بی‌خود و بی‌جهت جانشان را از دست می‌دهند، از دست ندهیم. انسان‌هایی که سرمایه این کشور هستند. من افرادی را در مناطق مرزی می‌شناسم که فارغ‌التحصیل دانشگاه‌های معتبر هستند یا ورزشکارهای حرفه‌ای هستند و به‌دلیل نبود کار و بد‌بودن وضعیت اقتصادی به کولبری روی آورده‌اند و برخی در این مسیر جانشان را از دست می‌دهند.