جذاب ترین بارش شهابی تابستان

رضا ماه‌منظر. منجم و مروج علم

این روزها آسمان شب میهمان آتش‌بازی تابستانه‌ای است. تنها چند هفته پس از درخشش دنباله‌دار نیووایز، پدیده نجومی جذاب دیگری، میهمان شب‌های ما شده است. از حدود 20 امرداد تا 3 شهریور، سیاره زمین در مدار گردش خود از میان توده‌ای از گرد‌و‌غبار خواهد گذشت و برخی از ذرات سرگردان را جذب گرانش خود می‌کند. این ذرات که هم‌اندازه دانه‌های ماسه هستند، با سرعت 210 هزار کیلومتر بر ساعت با اتم‌های جو برخورد می‌کنند. سرعت بالا و اصطکاک شدید هوا، به‌قدری این ذرات را داغ می‌کند که در ارتفاعات ده‌ها‌کیلومتری آسمان می‌سوزند و به‌شدت می‌درخشند. این درخشش در آسمان شب ردی زیبا و کمانی‌شکل بر جای می‌گذارد که رنگ‌های سفید و آبی و گاهی سبز دارد و نظر هر بیننده و عکاس نجومی را به خود جلب می‌کند. تا پیش از اختراع تلسکوپ در 410 سال قبل و شناخت بهتر ماهیت اجرام آسمانی، تصور عموم مردم بر آن بود که شهاب‌ها ستارگان آسمان هستند که می‌میرند و سقوط می‌کنند. برخی لحظه دیده‌شدن شهاب‌ها را دلیل و نشانه‌ای بر برآورده‌شدن آرزوهایشان می‌دانستند! اما امروزه می‌دانیم که نمایش باشکوه آسمانی ارتباطی با مرگ ستارها یا آرزوهای دست‌نیافته ما ندارد. ازآنجاکه از دید ناظران زمینی، این شهاب‌ها در اطراف صورت فلکی برساوش رؤیت می‌شود، به آن بارش شهابی برساوشی می‌گویند. در حقیقت بارش شهابی برساوشی، ردپای بر‌جای‌مانده از گذر دنباله‌داری به نام سوییفت-تاتل است که هر 133 سال یک‌بار از مدار زمین عبور می‌کند و این ذرات را بر جای می‌گذارد. 10 روز انتهایی ماه جاری و سه روز ابتدایی شهریور بهترین زمان برای مشاهده این آتش‌بازی کیهانی است اما نیمه‌شب 21 امرداد بیشینه تعداد شهاب‌ها خواهد بود. به‌طور تقریبی صد شهاب در ساعت قابل مشاهده است. حتی پس از طلوع دیرهنگام ماه از افق شرقی با درخشش 48 درصد، مشاهده شهاب‌های کم‌فروغ مشکل می‌شود اما باز هم می‌توان تعداد قابل‌توجهی شهاب دید. برای مشاهده این پدیده به ابزار رصدی نیاز نخواهید داشت و به‌راحتی در خارج از شهر و به دور از آلودگی نوری می‌توانید از مشاهده آن لذت ببرید. البته با کمی خوش‌شانسی، ممکن است غبارهای بزرگ‌تری را ببینید که هنگام سوختن در آسمان نور زیادتری تولید می‌کنند و به آذرگوی معروف‌اند. در حقیقت آذرگوی، شهابی است که برای چند ثانیه مانند یک منور کم‌نور، فضای اطراف را روشن می‌کند و حتی گاهی صدای خفیفی نیز از آنها به گوش می‌رسد. آذرگوی‌ها از مناطق شهری نیز قابل‌رؤیت هستند اما در خوش‌بینانه‌ترین حالت در یک شب تعدادشان از تعداد انگشتان یک دست تجاوز نمی‌کند. کانون بارش در مجاورت ستارگان اصلی صورت فلکی برساوش است. این صورت فلکی شباهت کمی به عدد یا هشت یا یک آدمک با دست باز است و در مجاورت صورت فلکی معروفی به نام ذات‌الکرسی است. ذات‌الکرسی شبیه به حرف M یا W است و نزدیک به ستاره قطبی و جهت شمال جغرافیایی است. علاقه‌مندان می‌توانند برای پیدا‌کردن کانون بارش از اپلیکیشن‌های نجومی و نقشه‌های نجومی موجود در اینترنت استفاده کرده و این پدیده زیبا را مشاهده کنند. علاقه‌مندان به مشاهده این پدیده در مناطق کویری یا کوهستانی تاریک می‌توانند بدون ابزاری خاص و صرفا با مشاهده از دیدن این نمایش کیهانی لذت ببرند اما در صورت برنامه‌ریزی برای سفرهای رصدی در این ایام، رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی بسیار توصیه می‌شود.