حبیب نفیسی، بنیان گذار دانشگاه صنعتی امیرکبیر

حبیب نفیسی در سال 1287 در رشت متولد شد.

پدرش دکتر علی‌اصغر مؤدب‌ نفیسی نخستین وزیر بهداری ایران بود.

وی تحصیلات ابتدایی خود را در مدرسه فرانسوی سن لویی و دوره متوسطه را در هنرستان ایران و آلمان و دبیرستان دارالفنون گذراند. سپس به فرانسه عزیمت کرد و تحصیلات دانشگاهی خود را در آن جا ادامه داد و دیپلم مهندسی را از فرانسه دریافت کرد. وی بعد از این دوره به آمریکا رفت و با کسب دیپلم تخصصی در رشته موتور، عضو انجمن مهندسی خودرو آمریکا شد و در سال ۱۳۱۶ به ایران بازگشت.

وی دوران سربازی را با درجه سرگردی  گذراند و بعد از شهریور ۱۳۲۰ به مدیریت وزارت پیشه و هنر رسید.

وی در سال ۱۳۲۵ معاون وزیر کار و در کابینه ۳۸ روزه حسین علاء (در سال ۱۳۲۹) کفیل این وزارتخانه شد.

تدوین اولین قانون کار ایران، احداث شهر صنعتی کرج، تاسیس وزارتخانه‌های صنایع و معادن از جمله اقدامات وی عنوان شده است.

چندی بعد نفیسی ریاست سازمان فنی حرفه‌یی و معاونت فنی وزارت فرهنگ را عهده دارشد.

وی بلافاصله پس از ورود به وزارت آموزش و پرورش ایده تاسیس پلی تکنیک را دنبال کرد.

از آنجایی که بودجه مصوبی برای تاسیس پلی تکنیک وجود نداشت این کار در ابتدای امر بسیار دشوار به نظر می رسید ولی مهندس نفیسی با عزمی راسخ در راه ایجاد این نهاد آموزش فنی گام بر می داشت.

 وقتی اطرافیان از او می پرسیدند که بدون بودجه چگونه هزینه های تاسیس دانشگاه را تامین می کند، پاسخ می داد: گدایی می کنم و پلی تکنیک را تاسیس می کنم.

مخالفت هایی هم از جانب برخی افراد می شد، رییس وقت و جمعی از اساتید دانشکده فنی دانشگاه تهران به عنوان تنها دانشکده مهندسی موجود و دکتر مجتهدی، رییس دبیرستان البرز از مخالفان تاسیس پلی تکنیک بودند.

دکتر مجتهدی، که خود بعدها ریاست پلی تکنیک را عهده دار شد و خدمات زیادی به این دانشگاه کرد ، در آن زمان به علت اشتراک دبیرستان البرز در زمین مورد نظر برای تاسیس پلی تکنیک با ایجاد آن مخالف بود.

در سال ۱۳۳۳ یک سال پس از وقوع کودتای ۲۸ مرداد علیه دولت ملی دکتر مصدق، بنیاد پهلوی پس از تصرف غیر قانونی حدود ۲۰ هزار مترمربع از قطعه زمین واقع در شمال دبیرستان البرز و جنوب خیابان رشت، آن را به عنوان جایزه خوش خدمتی به سروان خسروانی، از عوامل حکومت نظامی و حامل نامه عزل دکتر مصدق، واگذار می کند.

در بیستم فروردین ماه ۱۳۳۴ وزیر وقت فرهنگ، برای بازپس گرفتن زمین مذکور به دکتر محمد علی مجتهدی متوسل می شود. دکتر مجتهدی با ترفندی استادانه و منحصر به فرد و با اجرای طرحی نمایشی اقدام به کندن تعداد زیادی پی و شفته ریزی در نقاط مختلف زمین و تحت عنوان توسعه دبیرستان البرز می کند که موجب می شود شاه با تعویض زمین واگذار شده موافقت کرده و مجددا آن زمین را به تملک اداره فرهنگ تهران در آورد.

دو سال بعد، این زمین به منظور تاسیس پلی تکنیک به مهندس نفیسی واگذار می شود و اختلاف دکتر مجتهدی و مهندس نفیسی بر سر این زمین ها آغاز می شود. گفته شده است که شبها کارگران و دانشجویان مرز بین دانشگاه و کالج را تغییر داده و کمی از زمین های البرز را می‌گرفتند و صبح ها دکتر مجتهدی دستور می داده که مرزها را عقب ببرند.

در سال ۱۳۳۷ مهندس نفیسی راهی نیویورک شد تا از کمک های مالی یونسکو که به موسسات آموزش عالی اختصاص داشت برای تاسیس پلی تکنیک استفاده کند. سرانجام با تصویب بودجه یک میلیون و چهارصد هزار دلاری از طرف یونسکو، پلی تکنیک فعالیت  خود را آغاز کرد.

با تاسیس پلی تکنیک، مهندس نفیسی ریاست دانشگاه را عهده دار شد. در دوره اول ریاست وی، ساختمان ها و تجهیزات کارگاه های آموزشی لازم برای رشته های مکانیک، برق و الکترونیک، ساختمان، نساجی، شیمی و بازرگانی تکمیل شد و کتابخانه و امکانات ورزشی هم فراهم شد.

در سال ۱۳۴۱ با روی کار آمدن کابینه دکتر امینی، مهندس نفیسی از ریاست پلی تکنیک برکنار شد. این امر موجب برافروخته شدن احساسات دانشجویانی شد که دوستدار نفیسی و پلی تکنیک بودند.

 در روزهای ۱۰ تا ۱۶ تیر ماه ۱۳۴۱ دانشجویان در جلسات امتحان حاضر نشدند و در عوض، همگی مشغول نوشتن پلاکارد و شعار بودند. روی دیوارها، روی زمین، همه جا شعار «نفیسی به خانه ات برگرد» نوشته شده بود. تا این که روز چهارشنبه ۱۳ تیرماه دانشگاه را بستند به طوری که از چهار راه کالج جلوتر نمی شد رفت و پلیس همه جا را محاصره کرده بود. روز چهاردهم تیر ماه عده ای از دانشجویان نزد معاون وزیر فرهنگ رفتند ولی وی جواب رد داده بود.

روز شنبه ۱۶ تیر دانشجویان به منزل مهندس نفیسی رفتند. وی از دانشجویان خواستند که برای جلوگیری از انحلال پلی‌تکنیک، امتحان بدهند و سر انجام از روز یکشنبه ۱۷ تیر امتحانات از سر گرفته شد و یک عده از وزارت فرهنگ نیز سر جلسه، مراقب و مواظب حرکات دانشجویان بودند.

مهندس نفیسی بعد از برکناری برای چندسالی به آمریکا رفت و سرپرستی دانشجویان ایرانی در امریکا را به عهده گرفت.

دکتر عابدی پس از چهار ماه به خاطر فشار اعتراضات دانشجویی استعفا داد و در اواخر سال ۴۱ دکتر محمد علی مجتهدی به ریاست دانشگاه پلی تکنیک منصوب شد.

مجتهدی موفق شد بودجه سالیانه پلی تکنیک را به ۴۵ میلیون ریال رسانده و با استخدام متخصصان خارج از کشور که عموما از شاگردان قدیم البرز و یا فارغ التحصیلان پلی تکنیک بودند، سطح علمی و کیفیت پلی تکنیک را به حدی بالا برد که در کنکور های سال های ۴۲ و ۴۳ و ۴۴ با استقبال بسیار زیاد دیپلمه های ممتاز ریاضی کشور مواجه شود.

مهندس نفیسی با ترک پلی تکنیک هم دست از پیگیری آرزوی خود برنداشت. وی از اقوام و آشنایان و دوستانی که وسع مالی‌ مناسبی داشتند کمک گرفت و یک مدرسه فنی جدید به نام «تکنیکوم نفیسی»راه اندازی کرد. وی می‌گفت می‌خواهم در همه شهرستان‌ها شعبه ای از تکنیکوم نفیسی را تاسیس کرده و کاری کنم که دانشگاه تهران در قیاس با تکنیکوم به مثابه یک قوطی کبریت باشد.

پس از پیروزی انقلاب، مهندس نفیسی، چند ماهی را به دلیل پرونده ای که به اتهام همکاری با رژیم گذشته برای وی تشکیل شده بود در زندان اوین به سر برد که برای وی که خود را فردی غیرسیاسی و دوستدار توسعه فنی و مهندسی کشور و پایه گذاری مراکز دانشگاهی و علمی می‌دانست دور از انتظار بود.

هیچکدام از اتهامات نفیسی اثبات نشد و وی در دادگاه تبرئه شد.

وی سرانجام در ۲۲ مردادماه ۱۳۶۳ پس از بازگشت از سفر آمریکا و دیدن فرزندانش درگذشت.

 اما پلی تکنیک تهران که از همان سال‌های نخست تاسیس به نام امیرکبیر مزین شده بود همچنان بالنده و پویا به حیات خود ادامه داد و همچنان پیشتاز توسعه صنعت در کشور است. دریغا که طی این سال‌ها کمتر یاد و نامی از پایه گذار خدوم پلی تکنیک شنیده می‌شود.