سید مرتضی آوینی، مستندساز، عکاس، روزنامه نگار، نویسنده و نظریه پرداز سینما

سید مرتضی آوینی در شهریور ۱۳۲۶ در شهر ری به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی و متوسطهٔ خود را در شهرهای زنجان، کرمان و تهران به پایان رساند. در سال ۱۳۳۳ کلاس اول دبستان را در خمین به پایان رساند. دو سال بعد به علت موقعیت شغلی پدر از خمین به زنجان رفتند و  مرتضی آوینی  دوره ابتدایی را گذراند ، دبیرستان خود را هم در کرمان در رشته ریاضی پشت سر گذاشت

او خدمت سربازی خود را نیز در نیروی هوایی به پایان رساند و در سال ۱۳۴۴ وارد دانشکده هنرهای زیبا شد و تحصیلات دانشگاهی اش را در رشته ی (معماری) به انجام رساند که به طبع هنری وی سازگار بود

در سال 1355 مرتضی آوینی با مریم امینی ازدواج کرد و ثمره این  ازدواج سه فرزند، دو دختر و یک پسر است، دختر دوم سید مرتضی  کوثر نام دارد که در زمینه نقد فیلم و سجاد در زمینه فیلم سازی فعالیت دارد.

مرتضی آوینی که در ابتدا خود را «کامران آوینی» معرفی میکرد، به اشعار فروغ فرخزاد، احمد شاملو و مهدی اخوان ثالث علاقه داشت.

 به ظاهر خویش میرسید، کراوات میزد و به فلسفه غرب علاقه مند بود.

مرتضی آوینی بعدها با اندیشه های امام خمینی آشنا شد و در سالیان بعد به یک انقلابی تبدیل شد و مسیر زندگی خود را تغییر داد و معماری را کنار گذاشت و به اقتضای ضرورت های انقلاب به فیلم سازی پرداخت.

آوینی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی معماری را کنار گذاشت و به اقتضای ضرورت‌های انقلاب به فیلمسازی پرداخت. او فیلمسازی را در اوایل پیروزی انقلاب با ساختن چند مجموعه درباره‌ غائله‌ گنبد (مجموعه‌ شش روز در ترکمن صحرا)، سیل خوزستان و ظلم خوانین (مجموعه‌ مستند‌ خان‌گزیده‌ها) آغاز کرد

آوینی خودش را چنین روایت می کند و درباره دوران جوانی خود می‌نویسد: تصور نکنید که من با زندگی به سبک و سیاق متظاهران به روشنفکری نا آشنا هستم، خیر من از یک راه طی شده با شما حرف می زنم. من هم سال‌های سال در یکی از دانشکده‌های هنری درس خوانده‌ام، به شب‌های شعر و گالری‌های نقاشی رفته ام. موسیقی کلاسیک گوش داده‌ام. ساعت‌ها از وقتم را به مباحثات بیهوده درباره چیزهایی که نمی‌دانستم گذرانده‌ام. من هم سال‌ها با جلوه فروشی و تظاهر به دانایی بسیار زیسته‌ام. ریش پروفسوری و سبیل نیچه‌ای گذاشته‌ام و کتاب انسان تک ساختی هربرت مارکوزه را - بی آنکه آن زمان خوانده باشمش- طوری دست گرفته‌ام که دیگران جلد آن را ببینند و پیش خودشان بگویند عجب، فلانی چه کتاب‌هایی می‌خواند، معلوم است که خیلی می‌فهمد. اما خوشبختانه زندگی مرا به راهی کشانده که ناچارشده‌ام رودربایستی را نخست با خودم و سپس با دیگران کنار بگذارم و عمیقا بپذیرم که تظاهر به دانایی هرگز جایگزین دانایی نمی‌شود و حتی از این بالاتر دانایی نیز با تحصیل فلسفه حاصل نمی‌آید. باید در جست‌وجوی حقیقت بود و این متاعی است که هرکس براستی طالبش باشد، آن را خواهد یافت

 در سال ۱۳۵۸ وارد جهاد سازندگی شد و بعد از زمان کوتاهی به فیلمسازی روی آورد.

مجموعه فیلم های مستند تلویزیونی او در مورد جنگ ایران و عراق با نام "روایت فتح" شناخته شده است. به گفته بسیاری از هم دوره هایش از جمله عطاء اله امیدوار آرتیست برجسته کشورمان، مرتصی آوینی دارای نبوغ ویژه ای در فلسفه و ادبیات بود

 آوینی فعالیت های مطبوعاتی خود را در اواخر سال ۱۳۶۲، هم زمان با مشارکت در جبهه ها و تهیه فیلم های مستند درباره جنگ، با نگارش مقالاتی در ماه نامه اعتصام ارگان انجمن اسلامی آغاز کرد. وی در زمان جنگ در گروه جهاد فعالیت های فراوانی داشت. او در این دوره به سینما، هنر، فرهنگ واحد جهانی و مواجهه آن با مسائل مختلف فکر می کرد. مجموعه تحقیقات و مباحثات و نوشته های وی در ماهنامه هنری سوره منتشر و بعدها در کتاب آینه جادو از مجموعه مقالات و نقدهای سینمایی اوست جمع آوری شد

مجموعه روایت فتح در آن زمان بسیار مورد توجه قرار گرفت. مردم دوست داشتند از وقایع جنگ بدانند و آوینی تنها فردی بود که توانست دوربین خود را به جبهه‌ها ببرد و از وقایع آن‌جا فیلم‌برداری کند. در ایامی که رسانه برای مردم منحصر می‌شد به رادیو و تلویزیون و مردم مشتاق شنیدن اخبار جنگ و دیدن تصاویری از رزمندگان بودند، روایت فتح، مخاطبان بسیاری یافت

صدا 2

آوینی تا پیش از شهادت با وجود آثار موفق و کم نظیر در حوزه های مختلف شهرت آن چنانی نداشت، او روایت فتح را بدون تیتراژ روی آنتن تلویزیون برد و به گفته مهدی همایونفر مدیر مسوول موسسه فرهنگی روایت فتح این موضوع به روحیه آوینی برمی‌گشت که می‌گفت باید در گمنامی کارمان را انجام دهیم. او حتی در دیدار عوامل این برنامه با آیت الله هاشمی رییس جمهوری وقت آن دوره در ردیف دوم نشست و صحبتی نکرد. او پیش از جلسه از همایونفر خواسته بود در این دیدار نگوید چه شخصی متن می‌نویسد و می‌خواند و خود را متعهد به انقلاب اسلامی می‌دانست و به همین دلیل هیچ‌گاه از هیچ سازمان دولتی دستمزد و سفارش نمی‌گرفت. بنابراین پس از خلق مستندهای بی‌بدیل آوینی، موسسه فرهنگی روایت فتح اواخر ۱۳۷۰خورشیدی در پی تاکید مقام  رهبری برتداوم تولید مستندهای روایت فتح تاسیس شد

تا به کار فیلمسازی مستند و سینمایی درباره دفاع مقدس بپردازد و تهیه مجموعه روایت فتح را که پس از پذیرش قطعنامه رها شده بود، ادامه دهد.

 شهید آوینی و بقیه گروه، سفر به منطقه های جنگی را از سر گرفتند و طی مدتی کمتر از یک سال، کار تهیه شش برنامه از مجموعه ده قسمتی «شهری در آسمان» را به پایان رساندند و مقدمات تهیه مجموعه های دیگری در مورد آبادان، سوسنگرد، هویزه و فکه را تدارک دیدند.

شهری در آسمان که به واقعه محاصره، سقوط و بازپس گیری خرمشهر می پرداخت، در ماه های آخر سال ۱۳۷۱ از تلویزیون پخش شد، ولی برنامه شهید آوینی برای تکمیل این مجموعه و ساختن مجموعه های دیگر با شهادتش در فکه ناتمام ماند.

آنچنانکه خودش نیز باور داشت همیشه میگفت باید کاری کرد ، در بهمن سال 1361 در منطقه فکه ، عملیات والفجر مقدماتی حدود 150 نفر از رزمندگان بعلت جراحات شدید به گودی از دشت پناه گرفتند تا از تیر رس شلیک و توپ در امان باشند ، دسترسی به آن منطقه آنقدر وخیم شد که همگی آنها از شدت تشنگی و ضعف پس از گذشت روزها شهید شدند ، از اینرو سید مرتضی تلاش کرد تا بعد از ده سال دوباره به آن منطقه برود که شاید بتوان آثاری بدست آورد

  او 2 روز پیش از رفتن به منطقه فکه، در جواب سوالی که به کدام منطقه می روید گفته بودند: «می دانی به کجا می روم، به فکه، همان جایی که رزمندگان ما با چشم خود تحویل نفوس شهدا توسط فرشتگان را مشاهده می کردند

در روز بیستم فروردین سال 1372، سید مرتضی آوینی به همراه یک گروه فیلمبردار، برای ساخت مجموعه جدید از مستند روایت فتح، به فکه که یکی از منطقه های عملیاتی هشت سال دفاع مقدس بود رفته بودند و زمانی که برای انتخاب لوکشین در حال بررسی منطقه بودند، در کنار مهندس سعید یزدان پرست با یکی از مین های به جای مانده از جنگ  ، برخورد کردند و به  شهادت رسیدند.

پیکر شهید آوینی ۲۲ فروردین با حضور مقام معظم رهبری و هنرمندان و نویسندگان تشییع و در گلزار شهدای بهشت زهرا  به خاک سپرده شد