عبدالحسین زرین کوب، ادیب، تاریخ نگار، منتقد ادبی، نویسنده و مترجم برجسته ایرانی

عبدالحسین زرین کوب در 29 اسفند 1301 در بروجرد دیده به جهان گشود.

او تحصیلات ابتدایی را در زادگاه خویش به پایان برد.

تحصیل در دورهٔ متوسطه را تا پایان سال پنجم متوسطه در بروجرد ادامه داد و به‌دنبال تعطیلی کلاس ششم متوسطه در تنها دبیرستان شهر، برای ادامهٔ تحصیل به ناچار  تهران رفت.

او به تهران رفت و در رشته‌ی علوم انسانی شروع به تحصیل کرد.

در ۱۳۱۹ خورشیدی تحصیلات دبیرستان را به پایان برد و در میان دانش آموزان رشته ادبی سراسر کشور رتبه دوم را به دست آورد و درسال۱۳۲۰خورشیدی در امتحان ورودی دانشکده حقوق شرکت کرد و با کسب رتبه اول در دانشکده ثبت نام کرد اما به الزام پدر و دلایلی نامعلوم از علم و تحصیل دست شست و به شهر خود بازگشت.

پس از بازگشت به زادگاهش  شغل معلمی را برای خود برگزید و در مدرسه‌های مختلف خرم‌آباد و بروجرد به آموزش درس‌هایی نظیر عربی، فلسفه، جغرافیا، تاریخ، ادبیات فارسی و.... پرداخت.

او برای چندین سال همین کار را ادامه داد. در آن ایام زرین‌کوب به نوشتن هم روی آورده بود و اولین کتاب خود را با نام تاریخ تطور شعر و شاعری در ایران منتشر کرد.

وی آرزوهای خود را فراموش نکرده بود و  بعد از مدتی آن‌ها را از سر گرفت و بار دیگر به تهران قدم گذاشت.

 زرین‌کوب در سال 1324 در آزمون ورودی دانشکده علوم معقول و منقول و دانشکده ادبیات شرکت کرد و موفق شد مقام اول را کسب کند.

 او در رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی به تحصیل پرداخت و در سال ۱۳۲۷ فارغ تحصیل شد و در سال بعد برای دکتری مجددا دانشجوی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران شد.

در همان سال‌ها از وی دعوت کردند تا کنار بزرگان دیگری همچون پرویز ناتل‌خانلری، غلامحسین صدیقی، محمد معین و... به ترجمه‌ی مقاله‌های دایره‌المعارف اسلامی بپردازد.

زرین‌کوب در دانشگاه نیمه‌ی گمشده‌ی خود را یافت و در همان دوره یعنی سال ۱۳۳۲ خورشیدی با هم رشته ای دانشگاهی خود قمر اریان ازدواج کرد.

زرین کوب در ۱۳۳۴ خورشیدی از رساله دکتری خود با عنوان «نقد الشعر، تاریخ و اصول آن» که زیر نظر بدیع الزمان فروزانفر تالیف شده بود با موفقیت دفاع کرد..

بعد از اخذ مدرک دکتری در علوم معقول و منقول درسال ۱۳۳۵ خورشیدی با رتبه دانشیاری کار خود را دانشگاه تهران آغاز کرد و به تدریس تاریخ اسلام، تاریخ ادیان، تاریخ کلام و تاریخ تصوف اسلامی و تاریخ علوم پرداخت.

 او در سال ۱۳۳۹ به درجه‌ی استادی رسید و به کشورهای مختلف سفر کرد و در دانشگاه‌های معتبر به تدریس و سخنرانی پرداخت.

  در ایران، هند، پاکستان و فرانسه به تدریس و پژوهش و البته تالیف پرداخت.

حضور در دانشگاه‌های خارجی، امکان دسترسی دکتر عبدالحسین زرین‌ کوب به اسناد و منابع مطالعاتی متعدد را فراهم کرد که از آ‌ن‌ها در نگارش کتاب‌ها و مقالات متعدد بهره جست.

دکتر عبدالحسین زرین‌ کوب در بسیاری از مجامع علمی بین‌المللی به عنوان نماینده‌ی ایران به ایراد سخنرانی پرداخت.

 پنجمین کنگره‌‌ی اسلامی در بغداد، بیست‌وششمین کنگره‌‌ی بین‌المللی شرق‌شناسان در دهلی نو، مجمع عمومی سردبیران طرح تاریخ تمدن اقوام آسیای مرکزی در پاریس، کنگره‌‌ی بین‌المللی علوم تاریخی در وین، کنگره‌ی تاریخ ادیان در ژنو، مجلس بزرگداشت حافظ شیرازی در دوشنبه‌ی تاجیکستان، کنگره‌ی بزرگداشت نظامی گنجوی در ایتالیا و آمریکا، و کنگره‌ی بزرگداشت مولوی در مونیخ آلمان برخی از این همایش‌های بین‌المللی هستند.

از ۱۳۴۱ خورشیدی به بعد در دانشگاه‌های آکسفورد، سوربن و در سال‌های ۱۳۴۷ تا ۱۳۴۹ خورشیدی به‌عنوان استاد میهمان در دانشگاه‌های کالیفرنیا و پرینستون به تدریس پرداخت.

این مورخ در فاصله سال های ۱۳۵۵ تا ۱۳۵۶ خورشیدی مدیریت گروه ادبیات فارسی دانشگاه تهران را پذیرفت. وی در این دوره کوتاه یک ساله برنامه جدیدی برای گروه ادبیات تنظیم کرد که تهیه آن  چندین ماه طول کشید.

استاد دانشگاه تهران در سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۲ در فرانسه به سر برد که حاصل آن، تحقیقات و پژوهش‌های دقیق در خصوص آثار مولوی است. سپس به ایران بازگشت و با سازمان نقشه‌برداری کشور برای تدوین اطلس تاریخ ایران و مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی همکار کرد. در این سال‌ها، ‌زرین کوب عمر را به مطالعه‌، تدریس، تحقیق و تألیف گذراند ‌و با ساده زیستی، هیچ‌گاه خود را گرفتار وسوسه‌ اشتغال به کارهای غیرعلمی نکرد.

ده‌ها کتاب و مقاله که در رشته‌های مختلف از او نشر یافته، ‌نشان می‌دهد که این دانشور بی‌ملال و خستگی‌ناپذیر، هرگز از راهی که برگزیده، منحرف نشده است.

زرین‌کوب برای نگارش آثار خود از زبانی استوار و محکم کمک می‌گیرد.

 نوشته‌های او در نهایت فصاحت و بلاغت قرار دارند و این نکته باعث می‌شود تا مخاطبان هنگام خواندن آثارش با مشکل خاصی مواجه نشوند. او در نوشتن کتاب‌های تاریخی، به‌ ویژه تاریخ ادبیات استاد است.

وی برای نوشتن کتاب‌های خود به سراغ مطالعه‌ی منابع مختلف می‌رود. بعضی اوقات از آیات و احادیث استفاده می‌کند و گاهی وقت‌ها از آثار و عقاید سایر اندیشمندان بهره می‌برد. نکته‌ای که حائز اهمیت بوده، امانت‌داری این نویسنده است. او در خلال نوشته‌هایش با دقت زیاد به منابع مورد استفاده‌ی خود اشاره می‌کند و از آن‌ها نام می‌برد.

وی تلاش می‌کند هنگام نوشتن آثار خویش، از بیان عقاید شخصی و قضاوت‌های درونی دور بماند و اطلاعات خود را در کمال صداقت به خوانندگان منتقل کند.

یک سال قبل از وفات این مرد بزرگ همسرش در مجلسی، متنی در خطاب زرین کوب خواند که هم‌چنان خواندنی است:

از هفتاد و شش سالی که اکنون از عمرش می‌گذرد من چهل و پنج سالش را با او در زیر یک سقف گذرانده‌ام. هفت، هشت‌سالی هم پیش از آن در دانشکده با او هم‌درس بوده‌ام. در حقیقت بیش از نیم قرن شریک عمرش بوده‌ام.

از همان آغاز سالهای آشنایی او را یک دانشجوی واقعی یافتم: دقیق، پرکار و در عین حال محجوب و متواضع٫ هنوز مثل همان سالهای آغاز عمر غالباً آرام، مهربان و بی‌سر و صداست. وقتی که به جوش می‌آید و دچار خشم و خروش می‌شود به زودی به آرامش عادی برمی‌گردد و در اندک زمان خشم و خروش خود را فراموش می‌کند.

سالروز درگذشت استاد عبدالحسین زرین کوب تاریخ ۲۴ شهریور سال ۱۳۷۸ است. وی در تهران دار فانی را وداع گفت و در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده ش.د

طبق وصیت دکتر عبدالحسین زرین‌ کوب، آثار کتابخانه‌ و همچنین انبوهی از دست‌نوشته‌های ایشان به مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی منتقل شد.