ساترا: حامی نمایش خانگی هستیم؛ رقیب نیستیم
رئیس ساترا گفت: صداوسیما رقیب شبکه نمایش خانگی نیست و برعکس شبکه نمایش خانگی را یک فرصت برای توسعه صنعت محتوا و انجام وظایف قانونی خود می‌داند. صداوسیما هم ناظر و هم حامی سکوهای نمایش خانگی است.
به گزارش شبکه شرق، رئیس سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی (ساترا) با تاکید بر این که عبارت پایان سرگرمی را که خانه سینما به کاربرده قبول ندارم گفت: واقعا جای نگرانی نیست و ساترا همیشه قانون را اجرا می‌کند.
سعید مقیسه، با شرکت در یک گفت‌وگو به پرسش‌های پیرامون مصوبه اخیر شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره شبکه نمایش خانگی پاسخ داد.
در ابتدا درباره هویت مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره صوت و تصویر فراگیر توضیحاتی بدهید.
در بخش رسانه‌ها بین سازمان صداوسیما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در برخی حوزه‌های صوت و تصویر فراگیر همپوشانی هایی وجود داشت. در حوزه نمایش خانگی همه قبول داشتند که مسئولیت با سازمان صدا و سیما است اما در برخی حوزه‌های دیگر وزارت ارشاد پیشنهاداتی داشت.
بخشی از مصوبه ناظر بر حوزه‌های تفکیک شده انحصاری صداوسیما است. رسانه‌های کاربرمحور، ناشرمحور (نمایش خانگی) و برنامه‌های تلویزیونی و سریال مسئولیت‌اش با صداوسیما است. مخصوصا تاکید شده که پخش زنده در انحصار صداوسیما است و نظارت بر آن هم بر عهده صدا و سیما است. اجرای پخش زنده و نظارت بر آن از هم تفکیک شده است. ممکن است در آینده راهکارهایی به وجود بیاید، برای این که در برخی حوزه‌های تخصصی، نظارت بر پخش زنده به نهادهایی اختصاص پیدا کند.
درخصوص خود پخش زنده هم راهکارهایی وجود دارد که با همکاری صدا و سیما بتوان تسهیلاتی در اختیار سکوهای دارای مجوز قرار داد. مثلا صداوسیما از طریق ساترا به رسانه‌های دارای مجوز، آی‌فریم و قاب اختصاصی داده است تا به‌صورت زنده محتوای شبکه‌های سیما را پخش کنند. آنها می‌توانند محتوای صداوسیما را بگیرند و در سایت خودشان منتشر کنند.
این مصوبه بر ادامه روند کار فعالان نمایش خانگی چه تاثیری خواهد گذاشت؟
امیدواریم در لایحه‌ای که با همکاری صدا و سیما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی آماده خواهد شد، با تکمیل شدن بخش‌های مختلف این زنجیره ماموریت صداوسیما در این زمینه بیشتر محقق شود. برای اجرای ماموریت ساترا و تنظیم‌گری صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی فقط تلاش ساترا کافی نیست.
صداوسیما یک نقشی دارد. قوه قضاییه شامل معاونت‌های پیشگیری، کارگروه‌های مصادیق محتوای مجرمانه و دادسراها نقش دارند. مرکز ملی فضای مجازی، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هر کدام بخشی از یک زنجیره هستند. اگر همه این بخش‌ها وظیفه خودشان را انجام دهند شاهد نظارت و تنظیم‌گری مورد انتظار مردم و نهادهای سیاست‌گذار و قانون‌گذار خواهیم بود. این مصوبه باعث می‌شود بین نهادهای مختلف به‌ویژه وزارت ارشاد و سازمان صدا و سیما انسجامی به وجود بیاید. تلاش ما این است که شرایطی را فراهم کنیم که زیست‌بوم خودش یک خودتنظیم‌گری مناسبی پیدا کند و مردم بتوانند بیشترین منفعت را ببرند.
این مصوبه انشاءالله شرایطی را فراهم خواهد کرد که هم حقوق مردم و سکوها و هم منافع ملی به شکل جدی پیگیری شود. نیاز اصلی رسانه‌ها، تاثیرگذاری روی مردم و افکار عمومی است. مردم حقوقی دارند که باید در محیط خانواده، موضوع حق بهره‌مندی از محتوای جذاب و سالم، رده‌بندی سنی و پاسخگویی به نیازهای خانواده‌ها توسط سکوها رعایت شود.
تکلیف صوت و تصویر فراگیر در پیام رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی چه خواهد شد؟
طبق مصوبه سال ۹۶ شورای عالی فضای مجازی، مجوز پیام رسان‌ها توسط وزارت ارتباطات صادر می‌شود. نظارت محتوایی هم برعهده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است و موضوع سریال‌ها، پخش‌های زنده و برنامه‌های تلویزیونی در هر بستر پخشی از جمله پیام رسان‌ها با سازمان صداوسیما است. سوپراپ‌ها که یک نرم‌افزار هستند و به موضوعات مختلف می‌پردازند اما یک محور اصلی دارند، آن محور اصلی یک تنظیم‌گر مشخص دارد. قاعدتا صداوسیما در هر شورایی که انتشار برنامه‌های زنده، فیلم و سریال و برنامه‌هایی تلویزیونی در آن بستر انجام شود یا مستقیما متولی است یا عضویت دارد.
اگر فردی بخواهد در پیام‌رسان‌ها و سکوها پخش زنده داشته باشد، این موضوع نیازمند دریافت مجوز از صداوسیماست؟
طبق قانون پخش زنده در انحصار صدا و سیما است اما خود صداوسیما راهکارهایی دارد که به بخش‌هایی پخش زنده را به شیوه‌های مختلفی ارائه کند. مثلا صداوسیما به غیر از نرم‌افزاهایی که خودش ایجاد کرده است، مثل تلوبیون، سپهر، ایران صدا و ...، از طریق تعامل سکوهای دارای مجوز از ساترا با IPTV های دارای مجوز از سازمان صدا و سیما و همین‌طور از طریق ارائه آی‌فریم یا همان قاب اختصاصی شبکه‌های سیما به سکوهای دارای مجوز، در زمینه پخش زنده تسهیلاتی را به سکوها ارائه می‌کند. آی پی تی وی‌ها، اپراتورهای تلویزیون تعاملی هستند که زیرمجموعه سازمان صدا و سیما محسوب می‌شوند و مجاز هستند پخش زنده را داشته باشند مانند لنز که یک آی پی تی وی است.
بخش دیگری از زیست‌بوم، سکوهای دارای مجوز از ساترا هستند. مجوز گیرندگان ساترا از طریق آی‌فریم یا قاب اختصاصی شبکه‌های سیما یا شبکه‌های معاونت فضای مجازی سازمان صدا و سیما یک‌سری برنامه و رویداد را دریافت و با طی کردن فرایندی محتوای زنده را پخش می‌کنند. علاوه بر این موارد خبرگزاری‌ها می‌توانند با معاونت فضای مجازی سازمان صدا و سیما، هماهنگ شوند و قاب انحصاری اختصاصی برای سایت خودشان بگیرند و آنجا پخش زنده داشته باشند.
طبق قانون نمی‌شود یک اپلیکیشنی راه بیفتد و بدون هماهنگی با سازمان صدا و سیما، خودش پخش زنده داشته باشد. چرا گاهی شاهد هستیم که پخش زنده بدون طی فرایندهای قانونی توسط برخی سکوها انجام می‌شود؟ چون گاهی همین مسائل به خوبی برای سکوها و رسانه‌ها تبیین نشده است و گاهی هم دلیلش عدم انسجام میان دستگاه‌های حاکمیتی برای اجرای قانون است.
مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی به مجلس هم خواهد رفت؟
بخشی از قوانین نیازمند مصوبه مجلس شورای اسلامی است. شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان نهاد قانون‌گذار می‌تواند مصوبه‌هایی بر اساس اختیارات خود داشته باشد. اما گاهی وقت‌ها لازم است مشخص شود که اگر تخلفی از مصوبه صورت گرفت، آن وقت چه باید کرد؟ اینجا جرم‌انگاری و تشخیص میزان جریمه و نوع جرم و تناسب جریمه با جرم لازم است.
مراحل تکمیلی این مصوبه در مجلس شورای اسلامی در حال پیگیری است. علیرغم مبانی قانونی قبلی که برای انجام مامویریت‌های صدا و سیما و ساترا به عنوان معاونت تخصصی صدا و سیما در حوزه صوت و تصویر فراگیر وجود داشت، مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی هم مقوم دیگری شد که ساترا ماموریت‌های خود را با قوت بیشتری انجام دهد. در مجلس شورای اسلامی هم این قانون و قانون‌های مکمل‌اش انشاءالله به‌زودی تصویب خواهد شد.
ضوابط محتوایی ساترا درباره سریال‌ها پس از مصوبه تغییر خواهد کرد؟
ضوابط محتوایی ساترا به‌صورت مشروح در سایت ساترا ارائه شده است. در دوره آموزشی که برای مجوز گیرندگان می‌گذاریم یکی از سرفصل‌ها، آشنایی با ضوابط و مقررات ممیزی محتواست که توسط اساتید دانشگاهی و خبرگان این حوزه تدریس می‌شود. در درجه اول این آموزش‌ها کمک می‌کند که سکوهای دارای مجوز از ساترا ضوابط محتوایی را رعایت کنند.
درعین حال بعد از اینکه فیلمنامه‌ای در شورای صدور مجوز تولید ساترا مصوب و سریالی که مجوز تولید دارد ساخته شد، محتوای سریال توسط ممیزان سازمان صدا و سیما بازبینی می‌شود و درنهایت در شورای صدور مجوز ساترا با دعوت از تولیدکننده اثر یا نماینده سکوی داوطلب پخش سریال جمع‌بندی نهایی انجام می‌شود.
لازم است یادآوری کنم در حال حاضر هزینه تمام بازبینی‌ها و تشکیل شورای صدور مجوز توسط ساترا از محل بودجه سالانه صدا و سیما مصوب در مجلس شورای اسلامی پرداخت می‌شود و سکوهای دارای مجوز از ساترا هیچ هزینه‌ای در این حوزه پرداخت نمی‌کنند.
در بند شش مصوبه شورای عالی انقلابی فرهنگی تاکید شده که یک شورای سیاست‌گذاری ایجاد خواهد شد و به موضوع ضوابط محتوایی می‌پردازد. اگر در آن شورا تصویب شود که از فردا ضوابط محتوایی تغییر می‌کند، آن گونه می‌شود که نظر شورا است. چون شورای عالی انقلاب فرهنگی نهاد سیاست‌گذار در زمینه رسانه‌ها است ما مصوبه شورا را می‌پذیریم و در حوزه تنظیم‌گری و تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر، مصوبات شورا را به طور کامل اجرا خواهیم کرد.
تا الان ما طبق ضوابط صداوسیما در بخش فضای مجازی صداوسیما عمل می‌کردیم. ضوابط‌مان هم مشخص است و گفته شده است. قانون ساترا برگرفته از ضوابط و مقررات سازمان صداوسیماست اما از این به بعد ضوابط ما برگرفته از شورای سیاست‌گذاری خواهد بود که در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسیده است. اگر ضوابط محتوایی در شورای سیاست‌گذاری، تغییر کند، ما تابع خواهیم بود.
در بیانیه خانه سینما اشاره شد بود که با این مصوبه پایان سرگرمی را شاهد خواهیم بود. شما این نگرانی را چگونه پاسخ می‌دهید؟
این نگرانی که بعد از مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی تغییری در نحوه تنظیم‌گری تعاملی برای نظارت بر سکوها رخ بدهد، واقعا جای نگرانی نیست و ساترا همیشه قانون را اجرا می‌کند. روز اولی نیست که ساترا می‌خواهد تشکیل شود. از سال ۹۶ ساترا تشکیل شده است. تا امروز حدود ۴۰۰ رسانه در این زمینه مجوز گرفته‌اند و تولید محتوا می‌کنند.
در همین زیست‌بوم از اواسط سال ۱۴۰۰ تا الان بیش از ۵۰۰ قسمت سریال با مجوز ساترا منتشر شده است. بیش از ۳۰۰ قسمت سریال در حال انتشار است.
بیش از ۲۰۰ قسمت سریال منتظر نوبت پخش است. روال همین خواهد بود. انتظار می‌رود با مصوبه اخیر و انسجامی که بین نهادهای مختلف به وجود می‌آید، بتوانیم در تنظیم‌گری و مدیریت بهتر این زیست‌بوم موفق‌تر باشیم.
البته اگر کسی تخلف کند، به پشتوانه قانون وظیفه قانونی خود را انشاالله به‌طور کامل انجام می‌دهیم و تمام توان خود را به‌کار می‌گیرم تا مانع انتشار هر نوع محتوای آسیب‌رسان در حوزه صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی شویم و تلاش می‌کنیم تا به طور جدی جلوی هر نوع تخلفی را در حوزه مأموریتی خود بگیریم. سکوهایی هم که طبق قانون عمل و محتوای جذاب و سالم تولید می‌کنند، مورد حمایت ما قرار می‌گیرند. من قطعا عبارت پایان سرگرمی را که خانه سینما به کاربرد قبول ندارم و خیلی از سکوها و هنرمندان هم واکنش نشان دادند و گفتند این عبارت را قبول ندارند.
مجوز فعالیت چهره‌ها و عوامل تولید سریال‌ها و برنامه‌ها بر عهده چه نهادی است؟
در کشور یک کارگروه چهره‌ها داریم که در وزارت ارشاد تشکیل می‌شود که تمام عوامل تولید کشور در آن کارگروه مورد بررسی قرار نمی‌گیرد. آنجا بررسی می‌شود که چه کسانی طبق آیین‌نامه مربوطه جزو چهره‌ها محسوب می‌شوند. بررسی هم لزوما سلبی نیست. بحث این است که این افراد چگونه حمایت و مدیریت شوند. بسیاری از عوامل تولید در آن کارگروه بررسی نمی‌شوند. بعضی وقت‌ها بررسی‌های امنیتی و اقتصادی، مربوط به تخلفات ثبت شده در قوه قضاییه است که به ما ربطی ندارد، بنابراین نهادهای مربوطه اعلام می‌کنند.
در زمینه امنیتی استعلام میگیریم اما در زمینه صلاحیت حرفه‌ای ساترا طبق قانون مسئولیت دارد. پیش از این برای ثبت فیلمنامه طرف حساب ما فقط رسانه بود. یعنی فیلمنامه و طرح را رسانه باید ثبت می‌کرد و مجوز تولید و انتشار به رسانه داده می‌شد. الان به این شکل نیست؛ به نویسنده مجوز فیلمنامه و به تهیه‌کننده مجوز تولید داده می‌شود.
ما الزامی نداریم که کسی که فیلمنامه دارد اول آن را در رسانه تصویب کند. صلاحیت حرفه‌ای افراد توسط ساترا تعیین می‌شود. ولی صلاحیت امنیتی و نداشتن مشکلات قضایی توسط ساترا تعیین نمی‌شود.
در روند اعطای مجوز به ارائه‌دهندگان طرح، نویسندگان یا تهیه‌کنندگان چه تغییراتی ایجاد شده است؟
در دوره اخیر اولین‌باری است که به عوامل تولید از ارائه‌دهندگان طرح، نویسندگان یا تهیه‌کنندگان هویت مستقل قابل اعتنا اعطاء شده است. قبلا فقط با رسانه صحبت می‌کردیم. هم‌اکنون گفته‌ایم رسانه بخش انتشار است و بخش تولید می‌تواند عوامل مستقلی باشد. این خبر خوبی برای هنرمندان است که برای نوشتن فیلمنامه لازم نیست مجوز یک بخش اقتصادی را جذب کنند. می‌شود گفت این فیلمنامه از نظر محتوا قابل قبول است. به شما مجوز مستقل می‌دهیم. قبلا چون مجوزی وجود نداشت نمی‌توانستند سرمایه‌گذار جذب کنند.
همه کارها در رسانه تجمیع شده بود. الان می‌توانند مستقلا سرمایه‌گذار جذب و تولید کنند. فقط برای انتشار می‌توانند یک رسانه را انتخاب کنند. قبلا این نوشته وقتی مجوز می‌گرفت ارزش بیشتری از نظر اقتصادی پیدا می‌کرد و این اعتبار متعلق به رسانه بود. شورا وقتی با نویسنده طرف است با او گفت‌وگو می‌کند.
برای رسانه‌ها هم فرصت جدیدی به وجود می‌آید. به جای این که مستقیما روی کاری که هنوز تصویب نشده بخواهند سرمایه‌گذاری کنند، آنها هم فرصت انتخاب برای‌شان فراهم می‌شود. این موضوع برای زیست‌بوم، پیش برنده است.
از ۱۵۰ طرحی که از ابتدای ۱۴۰۱ به ما ارائه شده، ۶۰ طرح مجوز تولید گرفته است. اگر صدا و سیما رقیب شبکه نمایش خانگی بود، به ۶۰ عنوان طرح برنامه تلویزیونی یا سریال مجوز تولید نمی‌داد. بیشتر از ۵۰ طرح بازنویسی جزیی دارد. یعنی نویسنده باید اصلاحاتی انجام دهد. حدود بیست طرح هم نیاز به بازنویسی کلی دارد. کسانی که در شورا توضیح می‌دهند اساتید این فن هستند. در یک سال اخیر تعداد رسانه‌ها و تولیدات‌شان رو به افزایش بوده است.
یکی از صحبت‌های منتقدان این است که صداوسیما و شبکه نمایش خانگی با هم رقیب هستند و رقیب نمی‌تواند ناظر باشد. شما اساسا این فرضیه و استدلال را قبول دارید؟
صدا و سیما رقیب شبکه نمایش خانگی نیست و بر عکس شبکه نمایش خانگی را یک فرصت برای توسعه صنعت محتوا و انجام وظایف قانونی خود می‌داند. صدا و سیما هم ناظر و هم حامی سکوهای نمایش خانگی است. صداوسیما امکانی داده که دیگران هم به صحنه بیایند و فعالیت کنند تا از این ظرفیت بیشترین استفاده را داشته باشند.
ممکن است صداوسیما بگوید الان جام جهانی فوتبال است و همه مردم به دلیلی دسترسی به شبکه‌های صداوسیما ندارند. برای این که مردم بیشترین استفاده را ببرند، ما حاضریم این انحصار خودمان را در حوزه پخش زنده به دیگران هم بدهیم. آن سکویی که این امکان را گرفته و از طریق قاب اختصاصی، پخش زنده فوتبال شبکه‌های سه و ورزش را در اختیار دارد، خودش هم قبول ندارد که گفته شود صدا و سیما رقیب سکوهای نمایش خانگی است. در سریال‌سازی هم با پیگیری صدا و سیما می‌بینیم که بخش خصوصی فعال شده است.
بخش خصوصی این امکان برایش فراهم شده است که سرمایه‌گذاری مستقل بکند و کار را پیش ببرد تا مردم بیشتر استفاده کنند و این به معنای همکاری و هم‌افزایی سکوها و صدا و سیما است و معنای رقابت نمی‌دهد. رقابت وقتی است که یک بخش خصوصی با بخشی دیگر حق و حقوق مساوی داشته باشد. این دو طرف رقیب می‌شوند. صداوسیما یک نهاد حاکمیتی است و ماموریتی دارد، ذینفع نیست.
در صداوسیما کارمندان دولت، حقوق‌بگیر هستند و برای مردم خدمت می‌کنند و ذینفع نیستند. نمی توانیم این دو را رقیب هم بدانیم. صداوسیما ماموریت دارد که به نهادهای دولتی خدمات رایگان بدهد. بخش خصوصی این کار را می‌کند؟ صداوسیما پایبند است که ترافیک تلوبیون را نیم‌بها نگه دارد. بخش خصوصی پایبند است؟ ما در صداوسیما به عنوان وظیفه ماموریتی‌مان یک رویداد مهم ملی را نمی‌توانیم پوشش ندهیم. حتی اگر مخاطب و درآمدزایی نداشته باشد. اما بخش خصوصی می‌تواند انتخاب کند که چه ژانری را بسازد و چه ژانری را نسازد. الان به این موضوع می‌پردازم و الان به این موضوع نمی‌پردازم.
پس می‌بینیم که رقابت صدا و سیما و شبکه نمایش خانگی یک برچسب رسانه‌ای است و در عمل اصلا این‌طور نیست. فرصتی برای بخش خصوصی ایجاد شده که بیاید از ظرفیت فضای مجازی به نفع منافع مردم بهره‌برداری کند. اصولا ما قبول نداریم که بخش خصوصی رقیب ماست. اگر رقیب بود ما برای رقیب‌مان نمایشگاه برگزار نمی‌کردیم که به مردم معرفی‌اش کنیم. ما نمایشگاه «رصتا» برگزار کردیم و غرفه رایگان دادیم و رویدادهای مختلف در نمایشگاه طراحی کردیم و تمام شبکه های رادیویی، تلویزیونی و بخش های خبری صدا و سیما بسیج شدند که این رویداد را به مردم معرفی کنند و سکوهای حاضر در نمایشگاه را به مردم معرفی کردند.
دلیل شرکت نکردن برخی پلتفرم‌ها در نمایشگاه رصتا که سال گذشته برگزار شد چه بود؟
در بخش خصوصی الزام نداریم که افراد بیایند. ما شرایط را فراهم می‌کنیم. بخش خصوصی اختیار دارد که بیاید استفاده کند. چون بخش خصوصی به موضوع اقتصادی و رقابتی نگاه می‌کند. ما هم شرایط رقابت را محدود نکردیم. نگفتیم چون به نمایشگاه ما نیامدی، از سایر حمایت‌ها هم محروم می‌شوی. نمایشگاه یک بخش حمایتی است. بعضی‌ها خودشان را نیازمند حمایت می‌دانند و بعضی‌ها نه. برخی شاید حاضر نبودند پول خرج و غرفه‌سازی کنند. بعضی‌ها می‌گویند ما در مرحله‌ای از نمودار رشدمان هستیم که به این نمایشگاه نیاز داریم. بعضی‌ها هم نیازی به معرفی ندارند. عدم حضور به معنای مخالفت نیست. اگرچه ممکن است این معنی را بدهد. ممکن است اعتراض داشته باشند. اعتراض هم حق پلتفرم‌هاست. صداوسیما هم در برخی نمایشگاه‌ها شرکت نمی‌کند. آیا به این معناست که مخالف برگزاری آن نمایشگاه است؟ نه. می‌گوید من نیازی به شرکت نمی‌بینم.
نکته پایانی اگر مانده بفرمایید.
ما وقتی می‌خواهیم درباره ساترا صحبت کنیم سعی می‌کنیم اخلاق مدارانه به نقدها پاسخ دهیم. اگر در سایت ساترا، در کلام بنده و معاونان و مدیران ساترا نکته‌ای بود که سخن ناحقی نسبت به منتقدان ساترا گفته شده بود، بفرمایید تا رسیدگی کنیم.
