بی‌اعتنایی میراث فرهنگی به تخریب خانه تاریخی مشیرالدوله
میراث فرهنگی با بی‌تفاوتی از کنار خبر تخریب خانه مشیرالدوله گذشته و واکنشی نشان نداده است.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق، یکی دیگر از خانه‌های تاریخی تهران در معرض تخریب قرار گرفته است. خانه قاجاری ولی‌الله پیرنیا، که در حریم تاریخی مصوب شهر تهران قرار داشت، با حکم دیوان عدالت اداری مجوز تخریب دریافت کرده است.
*خانه‌ای دارای حریم
مجموع بناهای اطراف ساختمان پلاسکو شامل خانه مشیرالدوله پیرنیا (شماره ثبت 1899 در تاریخ 11 مرداد 1376)، هرمز پیرنیا (شماره ثبت 31967 در تاریخ 4 بهمن 1396)، مدرسه و کلیسای ژاندارک (شماره ثبت 2928 در تاریخ 20 آذر 1379)، مسجد هدایت (شماره ثبت 15785 در تاریخ 8 مرداد 1385)، خانه سردار معتمد (شماره ثبت 31968 در تاریخ 4 بهمن 1396) و ساختمان تجاری غریب (شماره ثبت 18675 در تاریخ 28 اسفند 1385) بودند که در سالهای قبل هم در فهرست میراث ملی کشور ثبت شده بودند ولی از میان این 6 بنای تاریخی، فقط خانه مشیرالدوله پیرنیا دارای حریم مصوب بود و تصمیم سازمان میراث فرهنگی وقت بر این شد که برای این مجموعه 6 گانه یک حریم یکپارچه تعیین کرده و طی یک ابلاغ واحد این حریم را ثبت کند.
*اساسنامه بی‌ثمر
طبق اسناد رسمی، این بنا در حریم تاریخی آثار ملی قرار داشته و بر اساس قانون اساسنامه میراث فرهنگی، هرگونه تعرض به این محدوده ممنوع و مشمول پیگرد قانونی است.
در ۲۴ تیر ۱۳۹۸، سازمان میراث فرهنگی وقت، با امضای علی‌اصغر مونسان و محمدحسن طالبیان، اعلام کرده بود که محدوده‌ای که خانه پیرنیا در آن قرار دارد، جزو حریم تاریخی مدرسه و کلیسای ژاندارک و آثار پیرامون آن است. طبق این ابلاغیه، این محدوده شامل ۱۶ ساختمان تاریخی بوده و هرگونه تخریب در آن ممنوع اعلام شده بود.
*دیوان عدالت قوی‌تر از میراث فرهنگی
با وجود مصوبات، مالک خصوصی این خانه در سال ۱۴۰۱ با شکایت به دیوان عدالت اداری، خواستار ابطال رأی سازمان میراث فرهنگی شد.
در رأی تجدیدنظر دیوان عدالت اداری که در ۱۵ اسفند ۱۴۰۱ صادر شد، به این نکته اشاره شده که هیچ سندی مبنی بر ثبت رسمی این بنا به عنوان اثر واجد ارزش فرهنگی و تاریخی از سوی معاونت میراث فرهنگی ارائه نشده است. بنابراین، دیوان عدالت اداری رأی به ورود شکایت مالک و ابطال تصمیم سازمان میراث فرهنگی داد.
مسئولان وقت وزارت میراث فرهنگی در سال ۱۴۰۱، علی‌رغم اطلاع از جریان این شکایت، هیچ اقدامی برای ارائه نقشه حریم ثبتی این بنا به مراجع قضایی و جلوگیری از صدور حکم تخریب انجام ندادند. این در حالی است که طبق نقشه‌های مصوب سازمان میراث فرهنگی در سال ۱۳۹۸، خانه ولی‌الله پیرنیا در محدوده حریم ثبتی آثار ملی قرار داشته و نباید امکان صدور چنین حکمی وجود می‌داشت.
*شهرداری هیچ کاری نکرد
با این حال، در سوم آبان ۱۴۰۲، پرهام جانفشان، مدیرکل وقت میراث فرهنگی استان تهران، در نامه‌ای به شهرداری منطقه ۱۲، نه‌تنها برای جلوگیری از تخریب این بنا اقدامی نکرد، بلکه تنها بر لزوم رعایت برخی ضوابط معماری در هنگام ساخت‌وساز تأکید کرد. در این نامه، ارتفاع حداکثر ۱۲ متر، فاصله ۳ متری از بناهای تاریخی و استفاده از آجر قزاقی در نما به عنوان شرایط ساخت‌وساز در این ملک مشخص شده است، که نشان می‌دهد وزارت میراث فرهنگی به‌جای تلاش برای حفظ این خانه تاریخی، خود را برای تخریب آن و ساخت یک مجتمع اداری آماده کرده است.
طبق گزارش‌های منتشرشده توسط فعالان حوزه میراث فرهنگی، مالک خصوصی این خانه هم‌اکنون در حال اخذ پروانه ساختمانی و آغاز عملیات تخریب است.
*مروری بر روند تخریب چند خانه تاریخی
در طی سالهای گذشته تعداد زیادی از خانه‌های خانه‌ها و بناهای تاریخی با رای دیوان عدالت اداری تخریب شدند. در ادامه به برخی از این خانه‌ها اشاره می‌کنیم:
خانه «زند نوابی» در میدان فلسطین تهران سال 1385 در فهرست میراث ملی ثبت شد و سال 1388 با شکایت مالک و با رای دیوان عدالت اداری از فهرست میراث ملی خارج شد. (خانه زند نوابی، آذر 1399 به‌طور کامل تخریب شد)
«سرای دلگشا» در بازار تهران سال 1356 در فهرست میراث ملی ثبت شد، اما آذر 1389 و به دنبال شکایت مالک و با رای دیوان عدالت اداری از فهرست میراث ملی خارج و به‌طور کامل تخریب شد.
خانه «صداقت» در خیابان منیریه تهران سال ۱۳۸۴ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و سال 1390 با شکایت مالک و با رای دیوان عدالت اداری از فهرست میراث ملی خارج و تخریب شد .
خانه «اتحادیه» در خیابان لاله‌زار تهران تیر ۱۳۸۴ در فهرست آثار ملی ثبت شد و اسفند 1388 با شکایت مالک و رای دیوان عدالت اداری از فهرست میراث ملی خارج شد .
ساختمان نخستین کلانتری ایران در بازار آهنگران شهر تهران، بهمن 1380 در فهرست میراث ملی ثبت شد و اردیبهشت 1391 با شکایت مالک و با رای دیوان عدالت اداری از فهرست میراث ملی خارج شد .
خانه «نراقی‌ها» در شهر همدان مهر 1381 در فهرست آثار ملی ثبت شد، اما سال 1389 با شکایت مالک و با رای دیوان عدالت اداری از فهرست آثار ملی خارج شد ..
خانه «حسام لشگر» 25 آبان 1384 در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد و سال 1393 با شکایت مالک و با رای دیوان عدالت اداری، از فهرست میراث ملی خارج شد و دیوان عدالت اداری در ابلاغیه سال 1395 شهرداری منطقه ۱۲ را ملزم به صدور مجوز تخریب و نوسازی ملک کرد.
خانه «گلستانه» در خیابان قزوین تهران، آبان 1384 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید، اما اردیبهشت 1396 با شکایت مالک و با رای دیوان عدالت اداری از فهرست آثار ملی خارج شد .
بهمن 1397 خبری درباره آتش گرفتن خانه «خان منش» در شهر مشهد منتشر شد؛ خانه‌ای که تیر 1384 در فهرست میراث ملی ثبت شده بود، اما در پایان همین دهه با شکایت مالک و با رای دیوان عدالت اداری از فهرست میراث ملی خارج شده بود.
بیمارستان «مسیح» در کرمانشاه، خرداد ۱۳۸۲ در فهرست آثار ملی ثبت شد، اما سال ۱۳۹۰ با شکایت مالک و با رای دیوان عدالت اداری از فهرست آثار ملی خارج شد. این بنای قاجاری دوباره در سال 1399 در فهرست میراث ملی کشور ثبت شد، اما مالک خصوصی بنا، دی ماه پارسال موفق شد رای جدیدی از دیوان عدالت اداری بگیرد و بنا، بدون اطلاع مسوولان وزارت میراث از فهرست آثار ملی خارج شد و اوایل خرداد امسال به‌طور کامل تخریب شد .
ادامه کم کاری‌های میراث فرهنگی
این پرونده نشان‌دهنده کم‌کاری‌های آشکار وزارت میراث فرهنگی در حفاظت از بناهای تاریخی است. طی سالهای اخیر، سکوت مسئولان در برابر آرای قضایی، بی‌توجهی به ثبت و حراست از بناهای واجد ارزش، و ارائه نکردن اسناد قانونی در موارد حساس، موجب شده است که بسیاری از خانه‌های تاریخی تهران یکی پس از دیگری تخریب شوند.
