سینگر تخریب شد؟
انتشار اخبار ضد و نقیض درباره احتمال تخریب ساختمان سینگر، نگرانی‌هایی در مورد سرنوشت این بنای به جا مانده از دوران پهلوی دوم ایجاد کرده است. مسئولان شهرداری و میراث فرهنگی، صحت این اخبار را تکذیب کرده‌اند، اما کارشناسان توضیح داده‌اند که گاهی واکنش‌های منفی باعث عقب‌نشینی ارگان‌های تصمیم‌گیرنده میشود و سوداگری و تراکم‌فروشی، بافت تاریخی تهران و بسیاری از شهرها را تهدید میکند.
به گزارش گروه رسانه ای شرق؛ اثر ارزشمند و ثبت ملی شده نیکلای مارکف، معمار معروف روس، این روزها به کانون اخبار ضد و نقیضی تبدیل شده است. بخشی از این اخبار، به احتمال تخریب ساختمان سینگر و خروج آن از فهرست آثار ثبت ملی اشاره می‌کنند و بعضی دیگر، به تکذیب این موارد اختصاص دارند.
ساختمان سینگر، بنایی واجد ارزش تاریخی و اجتماعی در خیابان سعدی تهران است. نیکلای مارکف، معمار روس مقیم ایران، چندین ساختمان باارزش را با تلفیق معماری اروپایی و ایرانی در دوران پهلوی ساخت که این بنا هم یکی از آنها محسوب میشود. وجه تسمیه آن نیز، استقرار نمایندگی چرخ خیاطی سینگر در یکی از طبقات ساختمان، در همان دوره است.
اثر شناخته شده مارکف، در سال‌های پس از انقلاب در اختیار مالک خصوصی قرار گرفت و در سال ۱۳۸۵ نیز به ثبت ملی رسید. حالا گفته میشود مالک قصد خروج آن از فهرست آثار ثبت‌شده و تخریب ساختمان سینگر را دارد؛ آن هم در حالی که این اثر علاوه بر ارزش معماری، تاریخی و اجتماعی، از استحکام کافی نیز برخوردار است. این موضوع البته تکذیب شده اما نگرانی فعالان میراث فرهنگی همچنان پابرجاست.
حرف و حدیث‌ها در مورد تخریب ساختمان سینگر از کجا آغاز شد؟
ماجرا از اعتراض سید احمد علوی، عضو شورای اسلامی شهر تهران، به خروج این اثر از ثبت ملی و احتمال تخریب آن کلید خورد. مسئولان ذی‌ربط در شهرداری و میراث فرهنگی، در ادامه هر دو موضوع را تکذیب کردند. آنها مدعی شدند که تخریب ساختمان سینگر هیچ‌گونه مجوزی ندارد و به‌کل ممنوع است.
در این میان، علی اعطا، سخنگوی دوره پیشین شورای شهر تهران، همه ماجرا را حاصل ناآگاهی بعضی از اعضای کنونی شورا نسبت به موضوع دانست. او به رویداد 24 گفت خبر تخریب ساختمان سینگر یا نوسازی آن جعلی است و مساله تخریب به حیاط پشتی بنا مربوط میشود؛ نه ساختمان ثبتی سینگر.
در عین حال، کارشناسان معتقدند گاهی واکنش‌های منفی نسبت به یک موضوع، باعث عقب‌نشینی ارگان‌های تصمیم‌گیرنده و تکذیب آن میشود. شاهرخ کلانتری و فاطمه علی‌اصغر، دو کنشگر میراث فرهنگی، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز، این اتفاق را با توجه به سابقه موارد پیشین، محتمل دانستند. به گفته آنها، حتی اگر احتمال تخریب ساختمان سینگر، در حد شایعه باشد، سوداگری و تراکم‌فروشی، بافت تاریخی تهران و بسیاری دیگر از شهرهای کشور را تهدید میکند.
کنشگری مردم، مسئولان را وادار به اصلاح طرح‌ها میکند
شاهرخ کلانتری، کنشگر میراث فرهنگی، در این باره به تجارت‌نیوز می‌گوید، با توجه به اخبار متعدد و ضد و نقیضی که در مورد تخریب ساختمان سینگر منتشر شده است، مشخص نیست اصل موضوع چیست؛ در عین حال تجربیاتی در گذشته وجود داشته که واکنش‌ها به یک طرح، مسئولان را وادار به تکذیب، اصلاح یا توقف آن کرده است: «مانند آنچه در مورد پارک قیطریه رخ داد.»
به اعتقاد او، تعداد چنین اتفاقاتی با گذشت زمان بیشتر شده است و این موضوع ثابت میکند که کنشگری و ساکت نبودن در برابر اتفاقات و اقدامات غیرکاشناسی، موثر است و باید ادامه یابد.
کلانتری تاکید میکند: «موضوع در اصل هرچه باشد مهم این است که ساختمان سینگر ارزش زیادی دارد. اهمیت بناهایی که از نیکلای مارکف به جا مانده‌اند در این است که سبک معماری آنها تلفیقی از هنر وارداتی و ایرانی محسوب میشود؛ بر همین اساس با وجود اینکه قدمت آنها کمتر از 100 سال است، ارزش تاریخی دارند.»
تراکم‌فروشی و سوداگری برای بافت تاریخی شهرها خطرناک است
او در پاسخ به این پرسش که صرف نظر از احتمال تخریب ساختمان سینگر، تراکم‌فروشی و سوداگری تا چه حد در نابودی میراث فرهنگی تهران نقش دارد، این موارد را برای بافت تاریخی شهرهای مختلف، «خطرناک» توصیف میکند.
کلانتری توضیح می‌دهد: «رویکرد تراکم‌فروشی و سوداگری در بافت‌های تاریخی، حتی اگر به تخریب اصل بناهای ارزشمند منجر نشود، حریم آنها را مخدوش میکند. اکنون شهرداری‌ها، در جوار آثار ثبت ملی‌شده، مجوز ساخت ساختمان‌های بلندمرتبه و چندین طبقه را می‌دهند. این رویه با ضوابط موجود هماهنگی ندارد.»
به گفته این کنشگر میراث فرهنگی، تدوام چنین رویه‌ای باعث میشود در چند سال آینده، هویت بافت‌های تاریخی تهران و شهرهای دیگر از بین برود.
او تاکید میکند: «متاسفانه، تراکم‌فروشی منبع درآمد شهرداری‌هاست و برای آنها فرقی نمی‌کند که مجوزها را برای مناطق جدید صادر می‌کنند یا بافت‌های تاریخی. بر همین اساس، سوداگران در شهرهای مختلف به دنبال کاهش محدوده بافت‌ها یا تغییر ضوابط هستند تا بتوانند ساختمان‌های بلندمرتبه‌تری بسازند.»
هیچ‌کس حق تعرض به ساختمان سینگر را ندارد
فاطمه علی‌اصغر، دیگر کنشگر میراث فرهنگی، نیز در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز، با اشاره به اخبار متفاوت و متضادی که در مورد تخریب ساختمان سینگر منتشر شده است، می‌گوید ممکن است نهادهای ذی‌ربط مجوزهای لازم را صادر کرده و بعد از واکنش‌های منفی، از تصمیم خود عقب‌نشینی کرده باشند.
او تاکید میکند، ماجرا هرچه باشد، مشخص است که هیچ فردی نباید به این بنای ارزشمند و ملی، تعرضی کند.
باید دید چه کسانی از اخبار تخریب ساختمان سینگر سود می‌برند؟
علی‌اصغر یادآوری میشود، عده‌ای نیز در گذشته و زمانی که ساختمان سینگر ثبت ملی نشده بود، قصد تخریب آن را داشتند اما با تلاش‌های گسترده کارشناسان و فعالان میراث فرهنگی، این بنا در سال 85 به فهرست آثار ملی وارد شد.
این کنشگر میراث فرهنگی می‌افزاید: «ساختمان سینگر، امروز نیز همچنان سالم و مستحکم باقی مانده و به هیچ عنوان از ثبت ملی خارج نشده است. بر همین اساس، هر نوع تعرض به آن، تخلفی آشکار محسوب میشود.»
او تاکید میکند: «در چنین شرایطی، باید دید چه کسانی از اخبار ضد و نقیض در مورد تخریب ساختمان سینگر سود می‌برند. دست چنین افرادی باید از این سوداگری‌ها کوتاه شود.»
میراث فرهنگی تهران، منفعل و خنثی است
علی‌اصغر، در ادامه موضع اداره کل میراث فرهنگی تهران را در برابر تخریب بناهای ارزشمند و تاریخی شهر، «منفعلانه» می‌داند و می‌گوید: «این مجموعه سال‌هاست که عملکردی خنثی در برابر مسائل مختلف دارد. این در حالی است که بی‌تفاوتی و سکوت میراث فرهنگی و البته شهرداری در برابر جریان بساز و بفروش، با شعارهای آنها در مورد جذب گردشگر همخوانی ندارد.»
به گفته او، مسئولان تهران برای جذب گردشگران خارجی باید بناهای موجود را حفظ و مرمت و از هویت بافت تاریخی شهر محافظت کنند، اما اخبار متعددی از تخریب آنها یا نقض حریم آثار منتشر میشود و مسئولیت این شرایط، با شهرداری و میراث فرهنگی است.
