شب قدر؛ شبی سرنوشت‌ساز در آیین اسلام
شب قدر یکی از مهم‌ترین شب‌های اسلامی است که در قرآن کریم از آن با تعابیری همچون "بهتر از هزار ماه" (سوره قدر، آیه ۳) یاد شده است.
به گزارش گروه رسانه ای شرق؛ در این شب، قرآن کریم بر پیامبر اسلام (ص) نازل شد و سرنوشت انسان‌ها برای یک سال آینده رقم می‌خورد. از این رو، شب قدر از جایگاه ویژه‌ای در میان مسلمانان، به‌ویژه در فقه شیعی برخوردار است.
مفهوم و جایگاه شب قدر
شب قدر از جمله شب‌هایی است که در متون دینی شیعه و اهل سنت به اهمیت آن تأکید شده است. در قرآن کریم، سوره‌ای مستقل به نام "سوره قدر" وجود دارد که در آن این شب با تعابیری عظیم توصیف شده است:
"ما آن [قرآن] را در شب قدر نازل کردیم. و تو چه می‌دانی شب قدر چیست؟ شب قدر بهتر از هزار ماه است. فرشتگان و روح در آن شب، به فرمان پروردگارشان، برای هر کاری فرود می‌آیند. این شب تا سپیده‌دم، سراسر صلح و سلامت است." (سوره قدر، آیات ۱-۵)
فقه شیعه شب قدر را زمان تعیین مقدرات انسان‌ها برای یک سال آینده می‌داند، به این معنا که تقدیر افراد در این شب نوشته و به امام معصوم (ع) عرضه می‌شود. این باور از احادیثی همچون روایت امام صادق (ع) گرفته شده است که می‌فرماید:
"در شب قدر، تقدیرات سالانه بندگان بر ولیّ امر (امام زمان (عج)) عرضه می‌شود." (الکافی، ج ۴، ص ۱۵۹)
زمان شب قدر در فقه شیعه
در منابع اسلامی، زمان دقیق شب قدر به‌طور صریح مشخص نشده است. با این حال، در روایات شیعه تأکید شده که شب قدر یکی از شب‌های ۱۹، ۲۱ و ۲۳ رمضان است.
امام صادق (ع) در پاسخ به سوالی درباره زمان دقیق شب قدر فرمودند:
"شب قدر را در شب نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم جستجو کنید." (تهذیب الأحکام، ج ۳، ص ۶۰)
با این حال، بسیاری از روایات، شب بیست و سوم را احتمال قوی‌تر برای شب قدر دانسته‌اند.
امام باقر (ع) می‌فرماید:
"شب بیست و سوم، شب امید است. در این شب، دعا کنید و استغفار نمایید." (الکافی، ج ۴، ص ۱۶۰)
اعمال شب قدر در فقه شیعه
فقه شیعی مجموعه‌ای از اعمال مستحب را برای شب‌های قدر توصیه کرده است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
غسل کردن: مستحب است که غسل شب قدر پیش از غروب آفتاب انجام شود.
اقامه نماز: خواندن نمازهای مستحب، از جمله دو رکعت نماز با سوره حمد و توحید که در آن صد بار سوره توحید قرائت شود.
قرائت قرآن: توصیه شده که قرآن را در مقابل خود قرار دهند و دعای مخصوصی برای طلب بخشش و هدایت بخوانند.
استغفار و دعا: خواندن دعای جوشن کبیر و دعای افتتاح بسیار توصیه شده است.
احیا و شب‌زنده‌داری: شب‌زنده‌داری تا سحر و مشغول بودن به عبادت و ذکر.
زیارت امام حسین (ع): بر اساس احادیث، ثواب زیارت امام حسین (ع) در این شب بسیار زیاد است.
فضیلت شب قدر در نگاه اهل‌بیت (ع)
اهل‌بیت (ع) اهمیت ویژه‌ای برای شب قدر قائل بودند و تأکید داشتند که این شب فرصتی برای بازگشت به سوی خدا و پاک شدن از گناهان است.
امام علی (ع) می‌فرماید:
"هر که شب قدر را زنده بدارد و بر گناهان خود بگرید، خداوند او را می‌بخشد، هرچند گناهانش به اندازه دریاها باشد." (بحارالانوار، ج ۹۴، ص ۸)
شب قدر، شبی است که تقدیر یک‌ساله انسان‌ها در آن رقم می‌خورد و فرصتی برای طلب رحمت و مغفرت از خداوند است. در فقه شیعه، اعمال این شب‌ها از اهمیت بالایی برخوردارند و تأکید زیادی بر شب‌زنده‌داری، تلاوت قرآن و دعا شده است. این شب، فرصتی بی‌نظیر برای بازنگری در اعمال و ارتباط عمیق‌تر با خداوند محسوب می‌شود.
