بخش خصوصی وارد مذاکره با پلتفرم‌های فیلتر شده می‌شود

سخنگوی مرکز ملی فضای مجازی اعلام می‌کند که مصوبه اخیر این مرکز در مورد ارائه خدمات سکوهای پرکاربرد در قالب پوسته شامل پلتفرم‌های فیلتر شده در کشور از جمله اینستاگرام، واتس‌اپ، تلگرام، شبکه X و ... می‌شود. حسین دلیریان در گفت‌وگو با «شبکه شرق» در مورد نگرانی از ایجاد پوسته برای پلتفرم‌ها و تکرار تجربه درز اطلاعات کاربران توسط پوسته‌هایی مانند تلگرام طلایی در سال‌های گذشته و ناامن خواندن این پوسته‌ها، تاکید کرد که با  دستورالعمل «اجرایی حفاظت از حریم خصوصی کاربران » نگرانی در این زمینه‌ها رفع خواهد شد. دلیریان در واکنش به اینکه، این مصوبه به معنی شکست شورای عالی فضای مجازی در وادار کردن پلتفرم‌ها برای تاسیس دفتر در داخل کشور نیست، نه تنها این موضوع را شکستی برای شورا ندانست، بلکه تاکید کرد که این مصوبه سعی کرده است در این زمینه برای راحتی دسترسی کاربران، بخش‌خصوصی را وارد مذاکره‌ها کند.

به گزارش «فن‌زی» روز گذشته رئیس مرکز ملی فضای مجازی سه مصوبه را ابلاغ کرد که یکی از آنها با واکنش زیاد اهالی فناوری اطلاعات و ارتباطات همراه شد. یکی از این مصوبه‌ها تنظیم‌گران بخشی را موظف کرده برای رفع نیاز مردم سکوها و خدمات پرکاربرد خارجی را که «امکان ارائه خدمات آنها در قالب پوسته» وجود دارد را در داخل کشور فراهم کنند. سوال‌های زیادی در این خصوص مطرح شده است از جمله اینکه تنظیم‌گر بخشی کیست؟ سازوکار حکمران‌پذیر یعنی چه؟ و سکوهای پرکاربرد کدام سرویس‌ها را شامل می‌شود.

حسین دلیریان، سخنگوی مرکز ملی فضای مجازی در گفت‌وگو با «شبکه شرق» اعلام می‌کند که این مصوبه شامل تمام سکوهای پرطرفداری می‌شود که در کشور فیلتر شده‌اند از جمله اینستاگرام، واتس‌اپ، تلگرام و ... . او در توضیح این مصوبه به «شبکه شرق» گفت: «این مصوبه چند مرحله دارد، مرحله اول این است که دستورالعمل ابلاغ شود که دبیر شورای عالی و رئیس مرکز ملی فضای مجازی این کار را انجام داد و مصوبه ابلاغ شد. مرحله دوم این است که تنظیم‌گر بخشی که مشخص است کجاست (بستگی به حوزهایی دارد که رویش قرار است کار شود،ممکن است وزارت ارتباطات باشد، ارشاد یا ...) موظف است ظرف مدت یک ماه خدمات و سکوهای پرکاربرد خارجی را شناسایی کند.»

او ادامه داد: «منظور در این بخش این است که سرویس‌هایی که پرمخاطب هستند، اما مسدود شده‌اند. بعد هم امکان فنی برای دسترسی کاربران به این سکوهای پرمخاطب خارجی در قالب‌های حکمرانی پذیر را بررسی و ضوابط ارائه خدمات را به مرکز ملی فضای مجازی ارائه کند. در واقع باید یک ضوابطی ارائه کنند که بشود از این سکوها در قالب‌های حکمرانی پذیر استفاده کرد. پس در مرحله دوم، ضوابط این اتصال باید توسط تنظیم‌گر مشخص شود و در نهایت در مرحله سوم وقتی فرصت یک ماه آن تمام شد، ضوابط را به مرکز ملی ارسال کند. مرکز ملی هم این ضوابط را براساس شاخص های حکمرانی پذیری و فنی، ارزیابی کرده و مجوز لازم را به تنظیم‌گران بخشی برای فعالیت بخش خصوصی در این حوزه خواهد داد.»

درگاه حکمرانی‌‌پذیر چیست؟

اما درگاه «حکمرانی‌پذیر» شامل چه مواردی می‌شود؟ براساس بررسی‌های «شبکه شرق» این درگاه‌‌ها شامل‌ مدل‌های دسترسی به پلتفرم‌های فیلتر شده می‌شود. برای نمونه طبق ضوابطی که تعیین شده بخش خصوصی با یکی از سکوهای پرکاربرد خارجی رایزنی می‌کند و از طریق ارتباطاتی که دارد نماینده این سکو در کشور می‌شود. در اینجا این بخش خصوصی مسئولیت را بر عهده می‌گیرد و تنظیم‌گر بخشی هم به آنها مجوز فعالیت می‌دهد. یک راه دیگر ایجاد درگاه حکمرانی‌پذیر یا درگاه واسط است مانند تلگرام طلایی که پوسته است. در این مدل ممکن است شرکت بخش خصوصی بیاید و بگوید چون تلگرام یک پلتفرم اوپن سورس است، با هماهنگی خود تلگرام یک پوسته ارائه می‌کنم. در نهایت به نزد تنظیم‌گر بخشی خود می‌رود و مجوز فعالیت دریافت می‌کند. در این مدل نیاز به گرفتن مجوز از سکوی پرمخاطب نیست، چون برخی سکوها اوپن سورس هستند و اجازه فعالیت به هر کاربری را روی این پلتفرم می‌دهند.

آنطور که شنیده شده  روی این پروژه محدودیتی گذاشته نشده است و بخش خصوصی و هر شرکتی که امکان رایزنی دارد می‌تواند فعالیت خود در این زمینه را انجام دهد. در این مورد مرکز ملی فضای مجازی محدودیتی قائل نمی‌شود و به آنها مجوز قانونی می‌دهد. درو اقع مجوز  گرفتن ارتباط با پلتفرم یا ساخت پوسته را تنظیم گر بخشی می‌دهد و مجوز تنظیم‌گر بخشی از طرف مرکز ملی فضای مجازی صادر می‌شود.

عقب‌نشینی دولت از فعالیت رسمی پلتفرم‌های فیلتر شده در کشور؟

در حالی قرار است از راه‌هایی مانند پوسته‌سازی، فعالیت پلتفرم‌های فیلتر شده در کشور برای مردم فراهم شود که در بیش از یکسال گذشته هر زمان از تصمیم‌گیران دولتی پرسیده شد، چه زمانی این پلتفرم‌ها رفع فیلتر می‌شوند، آنها از جمله وزیر ارتباطات و رئیس مرکز ملی فضای مجازی اعلام کرده‌اند: «تا زمانی که آنها قوانین رسمی کشور را نپذیرند و دفتر یا نمایندگانی در کشور نداشته باشند، امکان رفع فیلتر از آنها وجود ندارد.»

حالا با این مصوبه جدید شورای عالی فضای مجازی این سوال پیش می‌آید که آیا این شورا از موضع قبلی خود بازگشته است؟

سخنگوی مرکز ملی فضای مجازی به این سوال پاسخ منفی می‌دهد و تاکید می‌کند آنها حالا بخش‌خصوصی را هم وارد مذاکره با پلتفرم‌های پرمخاطب خارجی کرده‌اند. دلیریان در این زمینه گفت: «این مصوبه توسعه داده شده است و در واقع ما به بخش خصوصی اجازه داده‌ایم از طریق راه‌هایی که در اختیار دارند، وارد مذاکره با شرکت‌های صاحب پلتفرم‌های پرمخاطب شوند.»

دلیریان این راه‌ را به معنی شکست در مذاکره با طرف خارجی نمی‌داند، بلکه معتقد است این مصوبه سعی کرده است در این زمینه برای راحتی دسترسی کاربران، بخش خصوصی را وارد مذاکره‌ها کند.

او در پاسخ به اینکه تجربه پوسته‌های تلگرام طلایی و درز اطلاعات کاربران نگرانی‌هایی را نسبت به اجرای این دستورالعمل ایجاد کرده است، توضیح داد: «اواخر دی ماه  دستورالعمل اجرایی حفاظت از حریم خصوصی کاربران و شیوه جمع آوری، پردازش و نگهداری اطلاعات کاربران را به منظور اجرا، به دستگاه‌های مختلف ابلاغ کردیم. براساس این دستورالعمل شرکت‌ها باید اطلاعات کاربران را برای کاهش مخاطرات نقض حریم خصوصی کاربران و حمایت از آنها در برابر تهدیدات سایبری، قواعد جدیدی را در حوزه پردازش و نگهداری داده های مرتبط با کاربران در سامانه ها و سکوهای فضای مجازی رعایت کنند.» به گفته او این دستورالعمل نگرانی در مورد امنیت درگاه‌های حکمرانی‌پذیر از پلتفرم‌های پرمخاطب را تحت پوشش خود قرار می‌دهد.