تأثیرگذار اما نامرئی

شرکت‌های حوزه اجتماعی، کسب‌وکارهایی هستند که عمدتا اهداف اجتماعی یا زیست‌محیطی دارند. شرکت‌های اجتماعی از طرق مختلف در راستای منافع جامعه قدم برمی‌دارند. آنها غالبا روش‌های متفاوتی با کسب‌وکارهای سنتی دارند. شرکت‌های اجتماعی بیشتر به نوآوری و آزمایش می‌پردازند که معمولا برای پر‌کردن شکاف در خدمات موجود طراحی شده‌اند و توسط بخش‌های دولتی یا خصوصی قابل ارائه نیستند. آنها همچنین با ارائه فرصت‌های داوطلبانه، آموزشی و شغلی به افراد محروم از جامعه دسترسی پیدا می‌کنند. کسب‌وکارهای اجتماعی در مناطق مختلف می‌توانند به تقویت احساس هویت محلی و به توسعه اعتمادبه‌نفس مردم محلی کمک کنند. در نهایت، شرکت‌های اجتماعی عموما برای حفظ و سرمایه‌گذاری مجدد سود در اقتصاد محلی راه‌اندازی می‌شوند. تحقیق اتحادیه جهانی بنیاد شواب برای کارآفرینی اجتماعی نشان می‌دهد‌ تقریبا ۱۰ میلیون شرکت اجتماعی در سراسر جهان وجود دارد که مجموعا حدود دو تریلیون دلار درآمد سالانه و بیش از ۲۰۰ میلیون شغل ایجاد می‌کنند. این بخش اکنون از نظر درآمد سالانه از سایر صنایع اصلی مانند مخابرات و پوشاک بالاتر است. علاوه بر این، شرکت‌های اجتماعی مأموریت‌های خود را با اهداف توسعه پایدار، به‌ویژه در ایجاد کار مناسب، هدایت اقدامات اقلیمی و کاهش فقر و نابرابری هماهنگ می‌کنند.

 شرکت‌هایی متفاوت با کسب‌وکارهای سنتی

بنگاه‌های اجتماعی که سه درصد از کل کسب‌وکارها را در سطح جهان تشکیل می‌دهند، به دلیل تأکید شدید بر ایجاد ارزش اجتماعی و زیست‌محیطی از کسب‌وکارهای سنتی متمایز هستند. برخلاف سازمان‌های غیرانتفاعی مرسوم، شرکت‌های اجتماعی از طریق فعالیت‌های تجاری‌‌خود، خودکفا هستند. آنها تأثیر اجتماعی را بر بازده مالی اولویت می‌دهند و سود خود را دوباره در مأموریت خود سرمایه‌گذاری می‌کنند. آنچه به همان اندازه درخور توجه است، رهبری این شرکت‌هاست. نیمی از شرکت‌های اجتماعی توسط زنان هدایت می‌شوند. این امر بر شمولیت و تنوع ذاتی ریشه‌دار در این سرمایه‌گذاری‌ها، هم در ساختار و هم در اهداف‌شان، تأکید می‌کند.

علاوه بر ارتباط اقتصادی درخور توجه شرکت‌های اجتماعی، آنها تأثیر مثبتی بر زندگی میلیون‌ها نفر‌ از روستاهای آفریقا گرفته تا شهرهای بزرگ در آسیا و آمریکای لاتین تا بخش‌های محروم آمریکای شمالی و اروپا دارند. بر اساس داده‌های بنیاد کارآفرینی اجتماعی شواب که جامعه جهانی را با بیش از ۴۷۰ کارآفرین اجتماعی پیشرو دنبال می‌کند، این شرکت‌ها توانسته‌اند به تنهایی در ۲۵ سال گذشته به‌طور مستقیم بر زندگی بیش از ۸۹۱ میلیون نفر تأثیر بگذارند.

با وجود سهم شایان توجه شرکت‌های اجتماعی، هم از نظر اقتصادی و هم از نظر تأثیر، آنها دست‌کم گرفته می‌شوند و کمتر شناخته شده‌اند. در آوریل ۲۰۲۳، مجمع‌ عمومی سازمان ملل متحد اولین قطع‌نامه درباره اقتصاد اجتماعی و همبستگی را برای برجسته‌کردن سهم تعاونی‌ها، شرکت‌های اجتماعی و سایر سازمان‌های اقتصاد اجتماعی در تحقق آرمان‌های توسعه پایدار تصویب کرد. بااین‌حال، از هر پنج کشور تنها یک کشور دارای ساختارهای قانونی یا قوانین خاص برای حمایت از شرکت‌های اجتماعی است.

جنبش‌هایی مانند کاتالیست ۲۰۳۰ با کارآفرینان اجتماعی در سراسر جهان با هدف حمایت از سیاست‌های بهتر برای حمایت از اقتصاد اجتماعی همکاری می‌کنند. برای مثال، در نوامبر گذشته، بنیاد شواب و کاتالیست ۲۰۳۰ برزیل یک میزگرد را در وزارت توسعه، صنعت، بازرگانی و خدمات برازیلیا میزبانی کردند که در آن اقداماتی برای باز‌کردن اقتصاد تأثیر اجتماعی در برزیل در کنار راه‌اندازی فرمان ریاست‌جمهوری «انیمپاکتو» برای سرمایه‌گذاری و پیشبرد تأثیر آن در کشور به عمل آمد.

 شرکت‌هایی که به رسمیت شناخته نمی‌شوند

شرکت‌های اجتماعی در بسیاری از کشورها به صورت قانونی به رسمیت شناخته نمی‌شوند. اما این تنها مشکل آنها نیست؛ این شرکت‌ها با مشکلات مالی چشمگیری نیز گریبان‌گیر هستند. برای حل این مشکلات شرکت‌های اجتماعی مشارکت بخش خصوصی بسیار مهم است. برای به‌دست‌آوردن این حمایت، اتحادیه جهانی بنیاد شواب با مشارکت دیلوت «قطب‌نمای نوآوری اجتماعی شرکتی» را راه‌اندازی کرده‌اند که با حمایت اعضای این اتحادیه جهانی توسعه یافته است. این چارچوب، شرکت‌ها را در مشارکت با کارآفرینان اجتماعی راهنمایی می‌کند و بیش از 10 مکانیسم مشارکت و مطالعات موردی ملموس را ارائه می‌دهد که مزایای تجاری چنین مشارکت‌هایی را نشان می‌دهد.

علاوه بر این، ابتکاراتی مانند «اول مردم و سیاره» که توسط انجمن جهانی شرکت‌های اجتماعی در سال ۲۰۲۳ راه‌اندازی شد، هدفش ایجاد هویت مشترک برای شرکت‌های اجتماعی و تشویق مصرف‌کنندگان، مشاغل و دولت‌ها به همکاری با این نهادهاست. این اقدامات برای کمک به افزایش شناخت و مشارکت شرکت‌های اجتماعی در راستای توسعه پایدار ضروری است.

شناخته‌تر‌شدن شرکت‌های اجتماعی، سیاست‌های حمایتی و مشارکت بخش خصوصی برای شناخت نقش این شرکت‌ها در توسعه پایدار بسیار مهم است. این اقدامات به شرکت‌های اجتماعی کمک می‌کند تا از سایه بیرون بیایند و به یک رهبر اقتصاد فراگیر و پایدار تبدیل شوند.

 چرا شرکت‌های اجتماعی مهم هستند؟

شکاف‌های خدماتی را پر می‌کنند: شرکت‌های اجتماعی اغلب به دلیل وجود شکاف در خدمات ظاهر می‌شوند. این شکاف‌ها هم در حوزه‌های جغرافیایی و هم در حوزه‌هایی مانند سلامت روان، بی‌کاری یا غذا مشاهده می‌شوند. آنها این شکاف‌ها را پر می‌کنند و محصولات و خدماتی را ارائه می‌دهند که مشاغل سنتی ممکن است به دلیل سودآوری کم یا سایر محدودیت‌ها نادیده گرفته باشند. با شناسایی این مناطق نادیده گرفته‌شده، شرکت‌های اجتماعی می‌توانند به‌طور مستقیم‌ زندگی افرادی را بهبود ببخشند که در غیر این صورت جایی برای مراجعه نداشتند.

مرکز خلاقیت و نوآوری هستند: شرکت‌های اجتماعی به‌طور مداوم راه‌حل‌های خلاقانه‌ای برای مشکلات اجتماعی و زیست‌محیطی ارائه می‌دهند و این کار را از محل تجربه زیسته و درک عمیق در مورد مسائلی که به آنها می‌پردازند، انجام می‌دهند. برای مثال، آنها ممکن است کانال‌های فروش داخلی خود را ایجاد کنند و به بازاریابی و بینش‌های منحصربه‌فردی دسترسی داشته باشند که فقط برای افرادی در دسترس است که از درون یک چالش خاص را درک می‌کنند. این نوآوری‌ها می‌تواند تأثیر گسترده‌ای داشته باشد و منجر به شرایط زندگی بهتر و افزایش رفاه برای جوامع شود.

کارآفرینی اجتماعی روشی مؤثر برای هدایت نوآوری و تغییرات سیستمی از طریق برهم‌زدن هنجارها و سیستم‌های موجود است. کارآفرینان اجتماعی با یافتن جایگزین‌های پایدار، فراگیر و عادلانه، رویکردهای مرسوم به مشکلات را به چالش می‌کشند؛ تحول‌گرانی که دیگران را به فکر‌کردن به روش‌های مختلف تحریک می‌کنند و منجر به اثرات موجی فراتر از تأثیرات فوری می‌شوند. آنها قدرت تغییر رویه‌های شرکت، سیاست‌های دولت و نگرش‌های اجتماعی را دارند؛ زیرا قابلیت و اثربخشی راه‌حل‌های نوآورانه را از طریق راه‌های مختلف مانند پروژه‌های نمایشی یا مسابقات نشان می‌دهند.

جوامع را توانمند می‌کنند: شرکت‌های اجتماعی جوامع را قدرتمند می‌کنند؛ زیرا اغلب توسط ساکنان یک منطقه راه‌اندازی و اداره می‌شوند که معمولا بهترین موقعیت را برای حل چالش‌های خود دارند. آنها جامعه گسترده‌تر را در فرایندهای تصمیم‌گیری مشارکت می‌دهند و فعالیت‌های اجتماعی، داوطلبانه و فرصت‌های شغلی را در مکان‌هایی که این موارد اغلب محدود است، فراهم می‌کنند. راه‌اندازی یک شرکت اجتماعی می‌تواند به بنیان‌گذار این فرصت را بدهد تا ایده‌های خود را به چیزی تبدیل کند که نه‌تنها برای ساکنان اشتغال‌زا باشد، بلکه تأثیر مثبتی هم بر محل زندگی آنها‌ داشته باشد. این کار می‌تواند یک تجربه یادگیری مهم باشد که پیشرفت شخصی و حرفه‌ای را به افرادی ارائه می‌دهد که در غیر این صورت ممکن است دسترسی محدودی به این نوع فرصت‌ها داشته باشند. با تمرکز بر مردم محلی و کار برای آنها، شرکت‌های اجتماعی می‌توانند انگیزه‌ها را افزایش دهند و بافت اجتماعی جوامعی را که در آن فعالیت می‌کنند، تقویت کنند.

کارآفرینی اجتماعی، افراد و جوامع را قادر می‌کند تا پیشرفت اقتصادی، مهارت‌ها و خودکفایی خود را بهبود ببخشند. کارآفرینان اجتماعی راه‌حل‌های پایداری ارائه می‌دهند که به مردم کمک می‌کند از فقر فرار کنند و از نظر مالی مستقل شوند. آنها زندگی رضایت‌بخشی را برای گروه‌های به حاشیه رانده‌شده از طریق آموزش و برنامه‌های مربیگری فراهم می‌کنند. از پایداری زیست‌محیطی دفاع می‌کنند: بسیاری از شرکت‌های اجتماعی به شیوه‌های کاری پایدار متعهد هستند. آنها روش‌های تولید سازگار با محیط زیست را در اولویت قرار می‌دهند. این تعهد به پایداری نه‌تنها به نفع کره زمین است، بلکه نمونه‌ای برای سایر مشاغل است.

بر مدل‌های سنتی کسب‌وکار تأثیر می‌گذارند: شرکت‌های اجتماعی وضعیت موجود را به چالش می‌کشند و بر مدل‌های تجاری سنتی تأثیر می‌گذارند. آنها مشاغل متعارف را تشویق می‌کنند تا شیوه‌های مسئولانه و اخلاقی بیشتری را اتخاذ کنند که در نهایت منجر به یک اثر موجی مثبت در بخش‌ها و صنایع مختلف می‌شود. به‌طور گسترده، گزارش شده است که بسیاری از جوانان اکنون فقط می‌خواهند برای سازمان‌هایی کار کنند که مهربانی و مراقبت از مردم و سیاره را هسته اصلی خود قرار داده‌اند.

خلأهای موجود در سازمان‌های دولتی و غیرانتفاعی را پر می‌کنند: دولت‌ها و سازمان‌های غیرانتفاعی نقشی اساسی در رسیدگی به نگرانی‌های اجتماعی ایفا می‌کنند، اما گاهی اوقات توسط بوروکراسی و منابع کم محدود می‌شوند. کارآفرینی اجتماعی با ارائه کارایی و اثربخشی به‌عنوان واسطه‌ای بین سازمان‌های دولتی و غیرانتفاعی می‌ایستد. آنها به دلیل چابکی و انطباق، به‌سرعت به چالش‌های جدید در حین اجرای ایده‌های جدید پاسخ می‌دهند. این سرمایه‌گذاری‌ها برای تکمیل سیستم‌های سنتی با تشویق همکاری و مشارکت در بخش‌ها برای به حداکثر رساندن تأثیر، خدمت می‌کنند.

رشد اقتصادی پایدار را رواج می‌دهند: برخلاف تصور عمومی، کارآفرینی اجتماعی منابع را از کسب‌وکارهای سنتی نمی‌گیرد، بلکه توسعه اقتصادی پایدار را تشویق می‌کند. کارآفرینان اجتماعی با ادغام ارزش‌های زیست‌محیطی و اجتماعی در مدل‌های کسب‌وکارشان، کسب‌وکارهایی را ایجاد می‌کنند که سودآور هستند و هم‌زمان نیازهای اجتماعی را برآورده می‌کنند؛ مدلی الهام‌بخش که ضمن تقویت اقتصادهای محلی برای رشد فراگیر بلندمدت، شغل ایجاد می‌کند.

کارآفرینی اجتماعی یک مد گذرا نیست. کسب‌وکارهای اجتماعی یک جزء اساسی از دنیای به‌سرعت در حال تحول امروز هستند. کارآفرینی اجتماعی با پرداختن به مشکلات اجتماعی و زیست‌محیطی، پر‌کردن شکاف‌های به‌جامانده از سیستم‌های سنتی، پیشبرد رشد اقتصادی پایدار، توانمندسازی جوامع و الهام‌بخشیدن به تغییرات سیستمی، تأثیر ملموس و طولانی‌مدتی بر جای می‌گذارد.