گفتوگوی احمد غلامی با احسان شریعتی- بخش چهارم
علیه دموکراسی
شریعتی: فردید هنگامی که روند سیر فکری فلسفی غربی را در فرانسه و آلمان تعقیب میکند، به هایدگر نزدیک و از برگسون دور میشود. برگسون از نظر فکری طرفدار نوعی نواندیشی معنوی است و از نظر سیاسی حامی دموکراسی و صلح است. اما از نظر سیاسی در مورد هایدگر ابهام وجود دارد که چه نقدی به مدرنیته سیاسی و دموکراسی دارد، بااینکه میشود دستکم از هایدگر متأخر گرایش معنوی را استنباط کرد که فردید هم میخواهد از آن الهام بگیرد و خود را در فرهنگ ایرانی و اسلامی همسخن او بداند.
احسان شریعتی- بنابراین، فردید با برگسون و نگاه نواندیشانه دینی اختلاف پیدا میکند که اقبال لاهوری و بعدها شریعتی تحتتأثیر برگسون در ایران پیش میگیرند. فردید این جریان را مورد نقد قرار میدهد، چون آن را اومانیستی و روشنفکری میداند و با اومانیسم و تجدد و دموکراسی به معنای فردی آن مخالف است.