زنده بیدار

فرهنگ رجایی: به قول حضرت حافظ «جهان و کار جهان، جمله هیچ در هیچ است»، معنی هیچ در هیچ بودنش چیست؟ فرض کنید این ساختمان چند هزار ساعت وقت صرف شده تا ساخته شده، حالا یک دینامیت می‌گذارید داخل حلبی و اینجا را منفجرش می‌کنید، می‌شود هیچ. منظورش این نیست که هیچ است، منظورش این است که ذاتش هیچ است. آدم‌ها مستغرق در دنیا هستند. «من» مستغرق در دنیا است، اما بدون من دنیا ساخته نمی‌شود. خود اما یک چیز دیگر است. من فکر کردم که انسان بازیگر چه‌جور آدمی است؟ متوجه شدم خودم سالیان درازی یا بی‌خودِ بی‌خود بودم یا پر از خود یعنی خودمشغول. بعضی‌موقع‌ها آن‌قدر منیت می‌کردم که داشتم خفه می‌شدم، و بعضی‌موقع‌ها این‌قدر تواضع بی‌جا می‌کردم که انگار خودم ذره‌ای ارزش ندارم. بعد متوجه شدم که بی‌خود، خودمشغول و خودآگاه را سهروردی گفته است، «زندۀ بیدار».