انقلاب انرژی در اروپا/ خداحافظی با ذغال سنگ

جهان در مسیر انتقال انرژی از منابع فسیلی به منابع تجدیدپذیر با سرعتی بی‌سابقه پیش می‌رود و اروپا در این میان نقشی کلیدی ایفا می‌کند. در سال 2024، اتحادیه اروپا توانست نقطه عطفی تاریخی را رقم بزند؛ برای نخستین بار، انرژی خورشیدی به بزرگ‌ترین منبع تولید برق در این قاره تبدیل شد و جایگاه زغال‌سنگ را به عنوان منبع اصلی تأمین برق تصاحب کرد. این تغییر نه تنها نشانه‌ای از تحول عمیق در ساختار انرژی اروپا است، بلکه نشان‌دهنده اراده جدی این منطقه برای کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و رسیدن به اهداف زیست‌محیطی و اقتصادی پایدار است.

پیشرفت چشمگیر انرژی‌های تجدیدپذیر در اتحادیه اروپا

براساس گزارشی که توسط اندیشکده Ember منتشر شد، انرژی خورشیدی در سال 2024 توانست از زغال‌سنگ پیشی بگیرد و به عنوان بزرگ‌ترین منبع تولید برق در اتحادیه اروپا شناخته شود. به طور کلی، انرژی‌های تجدیدپذیر شامل خورشید، باد، هیدرو و دیگر منابع پاک، حدود 47 درصد از کل برق تولیدی این قاره را تشکیل دادند. این سهم نسبت به سال گذشته 10 درصد افزایش یافته است. در همین حال، سهم زغال‌سنگ که زمانی ستون اصلی تولید برق اروپا بود، به تنها 10 درصد کاهش یافت.

به گفته کریس راسلو، تحلیلگر ارشد Ember، این تحولات نشان‌دهنده پایان سلطه سوخت‌های فسیلی بر سیستم انرژی اتحادیه اروپا است. او در این رابطه می‌گوید: «خورشید و باد توانسته‌اند زغال‌سنگ را به حاشیه برانند و گاز طبیعی را نیز در معرض زوال ساختاری قرار دهند. این پیشرفت، به‌ویژه در سال‌های اخیر که جهان با چالش‌های جدی انرژی روبه‌رو بوده، بسیار قابل‌توجه است.»

عوامل کلیدی در رشد انرژی خورشیدی

یکی از مهم‌ترین عوامل پیشرفت انرژی خورشیدی در اتحادیه اروپا، بی‌ثباتی در بازار انرژی جهانی بود. پس از آغاز جنگ روسیه و اوکراین در سال 2022، قیمت گاز طبیعی در اروپا به شدت افزایش یافت. این امر اتحادیه اروپا را وادار کرد تا به جای واردات گاز و زغال‌سنگ، به دنبال توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر مانند خورشید و باد باشد.

طبق گزارش Ember، از سال 2019 تاکنون، اتحادیه اروپا توانسته است با گسترش ظرفیت تولید انرژی خورشیدی و بادی، حدود 61 میلیارد دلار در واردات سوخت‌های فسیلی صرفه‌جویی کند. این امر نه تنها به کاهش وابستگی اروپا به انرژی روسیه کمک کرده، بلکه میلیون‌ها خانوار و کسب‌وکار اروپایی را از پیامدهای اقتصادی نوسانات قیمت انرژی در امان نگه داشته است.

علاوه بر بحران انرژی، پیشرفت فناوری‌های خورشیدی، کاهش هزینه تولید تجهیزات و نصب سیستم‌های خورشیدی، و حمایت‌های مالی دولت‌های اروپایی از دیگر دلایل کلیدی رشد انرژی خورشیدی بوده است. این عوامل باعث شده‌اند که انرژی خورشیدی در کوتاه‌مدت به یکی از مقرون‌به‌صرفه‌ترین و پایدارترین منابع انرژی تبدیل شود.

چالش‌های پیش رو در حذف کامل زغال‌سنگ

با وجود رشد چشمگیر انرژی خورشیدی، اتحادیه اروپا همچنان با چالش‌های قابل‌توجهی در مسیر حذف کامل زغال‌سنگ مواجه است. اگرچه سهم زغال‌سنگ به 10 درصد کاهش یافته است، اما برخی از کشورها مانند آلمان همچنان برای تأمین امنیت انرژی خود به این منبع فسیلی وابسته هستند.

آلمان به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده برق زغال‌سنگ در اروپا، به دلیل تأخیر در تکمیل نیروگاه‌های گازی و مشکلات مالی این پروژه‌ها، مجبور است نیروگاه‌های زغال‌سنگ خود را برای چند سال آینده فعال نگه دارد. به گفته برخی تحلیلگران، ممکن است نیروگاه‌های زغال‌سنگ در آلمان تا یک دهه آینده به‌عنوان پشتیبان برای تأمین انرژی استفاده شوند.

این چالش‌ها نشان می‌دهد که حذف کامل زغال‌سنگ و جایگزینی آن با انرژی‌های تجدیدپذیر نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، سرمایه‌گذاری بیشتر و حل مشکلات زیرساختی است.

آینده انرژی خورشیدی در اروپا و جهان

اگرچه انرژی خورشیدی در سال 2024 توانست در اتحادیه اروپا به نقطه اوج برسد، اما پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که رشد این منبع انرژی در سطح جهانی ممکن است در سال‌های آینده کاهش یابد. طبق تحلیل‌های شرکت Wood Mackenzie، در سال 2025، رشد ظرفیت انرژی خورشیدی به دلیل افزایش قیمت تجهیزات و تغییرات سیاست‌گذاری ممکن است به 493 گیگاوات محدود شود، در حالی که این رقم در سال 2024 حدود 495 گیگاوات بود.

با این حال، کشورهایی مانند چین همچنان در حال پیشبرد پروژه‌های عظیم خورشیدی هستند. چین در حال ساخت پروژه‌ای بزرگ به نام "دیوار بزرگ خورشیدی" در صحرای کوبوقی است که انتظار می‌رود با هزینه‌ای بالغ بر 48 میلیارد دلار، یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های انرژی خورشیدی جهان باشد.

در اروپا نیز ادامه توسعه انرژی خورشیدی به سیاست‌گذاری‌های پایدار و رفع چالش‌های زیرساختی بستگی دارد. همکاری‌های منطقه‌ای و سرمایه‌گذاری در نوآوری‌های تکنولوژیکی می‌تواند به این منطقه کمک کند تا نقش پیشرو خود را در حوزه انرژی تجدیدپذیر حفظ کند.

به نقل از oilprice، پیشی گرفتن انرژی خورشیدی از زغال‌سنگ در ترکیب انرژی اتحادیه اروپا، نمادی از تحول عمیق در نظام انرژی این قاره است. این موفقیت نه تنها به کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی کمک کرده، بلکه گامی بزرگ در راستای کاهش انتشار کربن و حفاظت از محیط زیست به‌شمار می‌آید.

با این حال، رسیدن به اهداف بلندپروازانه زیست‌محیطی و حذف کامل زغال‌سنگ نیازمند تداوم سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر و حل چالش‌های مرتبط با زیرساخت‌های انرژی است. اتحادیه اروپا با توجه به بحران‌های انرژی جهانی و فشارهای زیست‌محیطی، باید به توسعه سیاست‌هایی بپردازد که امنیت انرژی را تضمین کرده و انتقال به منابع انرژی پاک را تسریع کند. این مسیر اگرچه پرچالش است، اما آینده‌ای روشن‌تر و پایدارتر را برای این قاره و جهان رقم خواهد زد.