در نشست رونمایی «گزارش وضعیت برنامه‌نویسی در ایران» اعلام شد:
فیلترینگ و کیفیت پایین اینترنت بزرگترین مانع کاری برنامه‌نویسان است
در مراسم رونمایی از «گزارش وضعیت برنامه‌نویسی در ایران» توسط مجموعه کوئرا که با حمایت دیجی‌کالا و دیجی‌پی برگزار شد، یکی از بزرگترین موانع برنامه‌نویسان ایرانی فیلترینگ و کیفیت پایین اینترنت اعلام شد.
در مراسم رونمایی از «گزارش وضعیت برنامه‌نویسی در ایران» توسط مجموعه کوئرا که با حمایت دیجی‌کالا و دیجی‌پی برگزار شد، یکی از بزرگترین موانع برنامه‌نویسان ایرانی فیلترینگ و کیفیت پایین اینترنت اعلام شد به‌طوری که ۱۰ درصد زمان کاری روزانه آنها صرف دور زدن این محدودیت‌ها می‌شود. همچنین، ۴۰ درصد از برنامه‌نویسان قصد مهاجرت داشتند که کیفیت بهتر زندگی از دلایل اصلی آنها بود.
بر اساس گزارش ارائه شده در این رویداد، تعداد دانشجویان ایرانی در ده کشور مقصد اصلی از ۶۰ هزار و ۳۹۹ نفر در سال ۲۰۲۰ به بیش از ۱۱۰ هزار نفر در سال ۲۰۲۴ رسیده است. این یعنی طی چهار سال، رشد ۸۲ درصدی در مهاجرت دانشجویان اتفاق افتاده است. به باور مدیران و کارشناسان حاضر در این رویداد، این روند نشانه‌ای از نبود چشم‌انداز روشن برای نیروی انسانی متخصص در ایران است.
به گزارش «فن‌زی» در بخش‌هایی از این رویداد مدیران دیجی‌کالا اعلام کردند که ۴۰ درصد نیروهای جدا شده از این شرکت در سال گذشته، بین ۲۱ تا ۲۵ ساله بودند و اغلب به دلیل مهاجرت از شرکت جدا شدند. نرخ خروج نیرو از دیجی‌کالا در سال ۱۴۰۲ حدود ۲۰ درصد اعلام شد.
کوئرا پلاس، محفلی برای برنامه‌نویسان در ایران
فاطمه عامل، مدیر مارکتینگ کوئرا، در ابتدای این نشست اعلام کرد که این رویداد می‌تواند نقطه شروعی برای گفت‌وگوها و تصمیمات مهم در اکوسیستم برنامه‌نویسان باشد.
او درباره شکل‌گیری برند «کوئرا پلاس» توضیح داد: «هدف ما ایجاد فضایی برای تعامل و شبکه‌سازی بین برنامه‌نویسان بوده است. گزارش نظرسنجی ما، که با همکاری حامیانی همچون دیجی‌کالا، دیجی‌پی، و رسانه‌هایی نظیر ویرگول و یکتانت انجام شده، تصویری بومی از وضعیت برنامه‌نویسان ایران ارائه می‌دهد.»
چالش‌های نیروی انسانی فنی در دیجی‌کالا
مصی کوهنورد، مدیرکل منابع انسانی دیجی‌کالا، در سخنرانی خود به موضوع جذب و نگهداشت تیم فنی در این شرکت پرداخت. او با ارائه آماری گفت: «۴۰ درصد نیروهای جدا شده از دیجی‌کالا در سال گذشته، بین ۲۱ تا ۲۵ ساله بودند و اغلب به دلیل مهاجرت از شرکت جدا شدند. نرخ خروج ما در سال ۱۴۰۲ حدود ۲۰ درصد بود.»
او همچنین اقدامات دیجی‌کالا برای کاهش این نرخ را تشریح کرد: «با تشکیل کارگروه‌های تحقیقاتی و تدوین نردبان شغلی برای دپارتمان تکنولوژی، توانستیم نرخ خروج به دلیل موقعیت شغلی بهتر را ۲۰ درصد کاهش دهیم. البته مهاجرت همچنان روند افزایشی داشته و نیازمند بررسی‌های عمیق‌تر است.»
یوتیوب بزرگترین پلتفرم یادگیری برنامه‌نویسی
در ادامه رویداد بخش‌هایی از گزارش وضعیت برنامه‌نویسی در ایران توسط علیرضا جلالیان، مدیر توسعه کسب‌وکار کوئرا، ارائه شد. آنطور که او طبق این گزارش اعلام کرد، یوتیوب پربازدیدترین پلتفرم یادگیری برای برنامه‌نویسان ایرانی است. در این گزارش افرادی که مورد بررسی قرار گرفته‌اند ۸۳ درصد مرد و ۱۶ درصد زن بودند و ۶۰ درصد آنها کمتر از ۳ سال تجربه کاری داشتند. طبق این گزارش پایتون با ۵۶ درصد، محبوب‌ترین زبان برنامه‌نویسی بود و پس از آن HTML و جاوااسکریپت قرار گرفتند. اولویت‌های شغلی برنامه نویسان نیز به ترتیب حقوق بالا، امکان دورکاری، و فرصت رشد و یادگیری، مهم‌ترین اولویت‌های کاری اعلام شده است.
علیرضا جلالیان، مدیر توسعه کسب‌وکار کوئرا، با تأکید بر ضرورت تصمیم‌گیری مبتنی بر داده، گفت: «اطلاعات بومی و مقایسه‌پذیر از وضعیت برنامه‌نویسان در ایران نداشتیم، بنابراین تصمیم گرفتیم داده‌های خود را از طریق نظرسنجی جمع‌آوری کنیم. این نظرسنجی بیش از یک میلیون بازدید داشت و ۵۱۲۰ متخصص در آن شرکت کردند.»
چالش‌ها و دغدغه‌های برنامه‌نویسان
بر اساس این گزارش، فیلترینگ و کیفیت پایین اینترنت از بزرگترین موانع کاری برنامه‌نویسان بودند، به‌طوری که ۱۰ درصد زمان کاری روزانه آنها صرف دور زدن این محدودیت‌ها می‌شود. همچنین، ۴۰ درصد از برنامه‌نویسان قصد مهاجرت داشتند که کیفیت بهتر زندگی از دلایل اصلی آنها بود.
گزارش نشان داد که میانگین حقوق برنامه‌نویسان بر اساس تجربه و موقعیت شغلی متفاوت است:
● کارآموزان: ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان
● مدیران فنی: ۵۰ تا ۶۰ میلیون تومان
● مدیران ارشد: ۷۰ تا ۸۰ میلیون تومان
پذیرفتن مهاجرت همچون مرگ
مسعود طباطبایی، مدیرعامل دیجی‌کالا، در پنل «راهبران کسب‌وکار» که در جریان مراسم رونمایی از گزارش نظرسنجی برنامه‌نویسان برگزار شد، درباره بحران مهاجرت نیروی متخصص و چالش‌های پیش روی کسب‌وکارهای ایرانی سخن گفت. او در این پنل به تجربیات شخصی خود و تلاش‌های دیجی‌کالا برای ایجاد محیطی امن و پایدار برای متخصصین این حوزه صحبت کرد.
طباطبایی با اشاره به تلاش‌هایش برای مقابله با فشارهای بیرونی برای نیروهای متخصص شرکت گفت: «در دیجی‌کالا سعی کردیم محیطی فراهم کنیم که در برابر مشکلات اقتصادی و اجتماعی بیرونی، فضایی امن برای کارکنان باشد. محیطی که افراد بتوانند کارهایی که دوست دارند انجام دهند و احساس امنیت کنند.»
او با بیان اینکه خودش نیز زمانی یک برنامه‌نویس بوده و مسیر پیشرفت را طی کرده است، ادامه داد: «من از پله‌های پایین‌تر شروع کردم و به مدیریت دیجی‌کالا رسیدم. اما حتی با این جایگاه، تجربه بازداشت را داشتم. این سوال برای اطرافیانم پیش آمد که آیا حتی اگر به نقطه مدیریت یک شرکت بزرگ مثل دیجی‌کالا هم برسی، باز هم چنین اتفاقاتی ممکن است رخ دهد؟»
طباطبایی به چالش‌های پیش روی کسب‌وکارهای آنلاین در ایران اشاره کرد و گفت: «باور ندارم گروهی وجود دارند که عمداً می‌خواهند ما را تخریب کنند. تصور من این است که برخی از افراد آگاهی کافی از تاثیرات مثبت کسب‌وکارهای آنلاین ندارند. من همیشه تلاش کردم آگاهی ایجاد کنم. البته، هر قدمی که به جلو می‌رویم، گاهی مجبوریم چند قدم عقب برگردیم، اما راه دیگری جز امید نداریم.»
او در بخش دیگری از سخنانش به موضوع مهاجرت نیروهای متخصص پرداخت و توضیح داد: «در گفت‌وگوهای داخلی، وقتی بحث مهاجرت پیش می‌آید، حرفی برای گفتن ندارم. ما حتی از ایرانیان خارج از کشور کمک گرفتیم تا تجربیاتشان را با ما به اشتراک بگذارند و گاهی در این زمینه موفق شدیم. اما واقعیت این است که مهاجرت را مثل مرگ پذیرفتیم. تنها کاری که از دستمان برمی‌آید این است که دوره حضور متخصصان در ایران را طولانی‌تر کنیم.»
طباطبایی با اشاره به اقدامات دیجی‌کالا برای بهبود شرایط گفت: «ما تمام تلاش خود را کرده‌ایم که بهترین شرایط ممکن را برای متخصصان فراهم کنیم. اما مهاجرت نیروها واقعیتی است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. مهم‌ترین هدف ما این است که دوران حضور آنها در دیجی‌کالا طولانی‌تر شود، حتی اگر نمی‌توانیم مانع از تصمیم به
مهاجرت؛ بحران پیش روی برنامه‌نویسان
در ادامه این پنل با نام مهاجرت نیروی انسانی و جایگاه هوش مصنوعی در آینده برنامه‌نویسی ایران ، اشکان آرمندهی، مدیرعامل دیوار، و کیوان جامه‌بزرگ، معاون توسعه راهبردی و امور شرکت‌های فناپ، به بررسی چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی جامعه برنامه‌نویسان ایران پرداختند.
اشکان آرمندهی، مدیرعامل دیوار با اشاره به نتایج نظرسنجی برنامه‌نویسان، آماری تکان‌دهنده ارائه کرد: «۷۵ درصد از جامعه هدف نظرسنجی، به نوعی در حال مهاجرت هستند. این عدد یک عدد ترسناک است و همه ما می‌دانیم که بخشی از این آمار به دلیل کیفیت پایین زندگی در ایران است.» او در ادامه، تأثیر حوادث اجتماعی و سیاسی را در افزایش نرخ مهاجرت برجسته کرد: «پس از شلیک به هواپیمای اوکراینی و اتفاقات بعد از آن، شرایط در ایران بدتر شد. تا قبل از این حوادث، بخش عمده‌ای از مهاجرت‌ها دلایل اقتصادی داشت، اما امروز دلایل مهاجرت گسترده‌تر و عمیق‌تر شده است.»
با این وجود، آرمندهی بر ضرورت ایجاد اثرگذاری اجتماعی از طریق فعالیت‌های برنامه‌نویسان تأکید کرد: «ما باید با کار خود، مثل کدنویسی و توسعه محصولات، مشکلات هموطنانمان را کاهش دهیم. اثرگذاری کاری که برنامه‌نویسان انجام می‌دهند، در کیفیت زندگی مردم ایران مشهود است و این موضوع باعث می‌شود من و تیمم به کار ادامه دهیم.»
کیوان جامه‌بزرگ، معاون توسعه راهبردی و امور شرکت‌های فناپ، هم در این پنل با اشاره به موفقیت پلتفرم‌هایی مانند دیوار و دیجی‌کالا گفت: «این پلتفرم‌ها نشان می‌دهند که می‌توان در ایران هم به پیشرفت‌های چشمگیری دست یافت. به‌عنوان مثال، اپلیکیشن ویپاد توانسته تعداد مشتریانی بیشتر از کل مشتریان بانک سنتی پاسارگاد داشته باشد. این موفقیت، اعتمادبه‌نفس برنامه‌نویسان را تقویت می‌کند و می‌تواند از دلسردی و سرخوردگی این قشر بکاهد.»
حمایت از برنامه‌نویسان، کلید عبور از بحران مهاجرت
در پنلی تخصصی که در جریان مراسم رونمایی از گزارش نظرسنجی برنامه‌نویسان برگزار شد، محمد نامداری، مدیر ارشد فناوری (CTO) دیجی‌کالا، و محمدجواد نادری، مدیر ارشد فناوری کوئرا، به بحث درباره چالش‌ها و فرصت‌های موجود برای رشد و نگهداشت نیروی انسانی در حوزه برنامه‌نویسی پرداختند.
محمد نامداری، CTO دیجی‌کالا، با تأکید بر اهمیت حمایت از برنامه‌نویسان در مسیر رشد شخصی و حرفه‌ای، گفت: «ما در دیجی‌کالا تلاش می‌کنیم فضایی ایجاد کنیم که افراد بتوانند در میدان مبارزه کار کنند، اشتباه کنند، و همچنان پیشرفت کنند. البته این موضوع با تعریف حد و مرزهایی مشخص انجام می‌شود. هدف ما این است که برنامه‌نویسانی که با هزار امید به دیجی‌کالا می‌آیند، به رویای خود برسند و سهم خود را در رشد آنها ادا کنیم.»
نامداری درباره تأثیر هوش مصنوعی بر ساختارهای سازمانی دیجی‌کالا افزود: «هوش مصنوعی یک موضوع ترند است، اما در ابعاد دیجی‌کالا، این فناوری می‌تواند به بهینه‌سازی بسیاری از فرایندها کمک کند. ما در بخش‌های مختلف به سمت استفاده از AI رفته‌ایم و تیم‌های فنی ما تلاش زیادی در این زمینه انجام داده‌اند.»
محمدجواد نادری، CTO کوئرا، از چالش‌های جدی در نگهداشت نیروی انسانی متخصص صحبت کرد و گفت: «ما همیشه با این چالش روبه‌رو هستیم که یکی از مهره‌های کلیدی تیم فنی ممکن است شرکت را ترک کند. این تهدید دائماً بالای سر ما قرار دارد و حتی با افزایش حقوق و دادن مسئولیت‌های بیشتر نیز نمی‌توانیم این موضوع را به‌طور کامل مدیریت کنیم.»
او ادامه داد: «واقعیت این است که بسیاری از این افراد، حتی با بهترین شرایط کاری، همچنان به مهاجرت از ایران فکر می‌کنند. این موضوع برای شرکت‌هایی مانند ما که به نیروی انسانی متخصص وابسته‌اند، یک بحران جدی است.»
رشد ۸۲ درصدی مهاجرت
در ادامه مراسم علی شریفی زارچی، استاد دانشگاه تهران، به بحران مهاجرت نیروی انسانی متخصص از ایران پرداخت. او با اشاره به آمارهای هشداردهنده، این روند را زنگ خطری جدی برای آینده کشور دانست.
شریفی زارچی در سخنرانی خود گفت: «دنیا به لبه‌های شگفت‌انگیز تکنولوژی رسیده است. چند روز پیش گوگل از چیپ کوانتومی رونمایی کرد که مسائلی را در پنج دقیقه حل می‌کند که کامپیوترهای فعلی هزاران سال برای آن نیاز دارند. اما در ایران هنوز درگیر این هستیم که آیا تلگرام یا اینستاگرام رفع فیلتر شود یا خیر.»
او وضعیت مهاجرت را یکی از بزرگترین چالش‌های ایران دانست و اعلام کرد: «در کشور ما به انواع ناترازی‌ها اشاره شده است، اما باید به ناترازی انسان نیز توجه کنیم. عمده جمعیت مردم ایران، از دانشجویان گرفته تا افراد شاغل با بیش از ۱۰ سال سابقه کار، تمایل به مهاجرت دارند.»
بر اساس گزارش ارائه شده، تعداد دانشجویان ایرانی در ده کشور مقصد اصلی از ۶۰,۳۹۹ نفر در سال ۲۰۲۰ به بیش از ۱۱۰,۰۰۰ نفر در سال ۲۰۲۴ رسیده است. این یعنی طی چهار سال، رشد ۸۲ درصدی در مهاجرت دانشجویان. شریفی زارچی این روند را نشانه‌ای از نبود چشم‌انداز روشن برای نیروی انسانی متخصص در ایران دانست.
شریفی زارچی با اشاره به کشورهای منطقه گفت: «عمان تبدیل به جاروبرقی پزشکان ما شده است و عربستان و قطر با برنامه‌های جذاب اقتصادی و تکنولوژی‌های آینده نیروهای متخصص ایرانی را جذب می‌کنند. اما ما همچنان درگیر مسائل ابتدایی هستیم.»
او با هشدار درباره آینده اقتصادی ایران ادامه داد: «نیروی انسانی متخصص ما از کشور می‌رود، در حالی که نیروی غیرمتخصص وارد می‌شود. این ناترازی انسانی، آینده‌ای پر از چالش برای ایران خواهد ساخت. اگر نفت و گاز دیگر قدرت اقتصادی ما نباشند، چگونه می‌خواهیم جایگاه خود را در اقتصاد جهانی حفظ کنیم؟»
شریفی زارچی تأکید کرد: «جوانان متخصص می‌توانند ایران را به کشوری پایدار و اقتصادی قوی تبدیل کنند. اما این جوانان در حال ترک وطن هستند. این موضوع باید همه را، حتی نیروهای امنیتی کشور را نگران کند. با این حال، به نظر می‌رسد توجه کافی به این بحران وجود ندارد.»
