مديريت کرونا؛ آخرين فرصت براي دولت
اميرحسين مؤدب* . محمد‌احسان رحيمي‌نژاد**
اخبار کرونا در ايران با مرگ آغاز شد؛ در جغرافيايي به‌ظاهر غيرمرتبط با زادگاه آن ويروس. آوار خبر بر سر مردم ریخت. حالا انتشار اخبار از ويروس پيشي گرفته است؛ اخباري از منابع نامعلوم. از گمانه‌ها، شنيده‌ها و ديده‌هايي با چشم‌هايي بي‌هويت. بلبشو و به معناي واقعي بلبشو شروع مي‌شود. آمارها باز سرازير مي‌شوند. آمارها باز متناقض مي‌شوند. حالا منابع رسمي از شيوع اخبار و شايد از شيوع ويروس عقب مانده‌اند. از اين تناقض ترس زاده مي‌شود و ترس، هجوم‌ها را در پي دارد. هجوم به ماسک‌ها، قرص‌ها، محلول‌هاي ضدعفوني‌کننده و هر داده اطلاعاتي که از جايي يا کسي درز کند. تورم به ساده‌ترين اقلام مي‌رسد؛ ماسک. وزير از هبه ماسک خبر مي‌دهد. «شک» بر جان همه‌مان افتاده. شکي عميق که ريشه در گذشته سامانه اطلاع‌رساني دارد. سياست، باز بر جان آدم‌ها و بر همه‌چيز مستولي مي‌شود. کشمکش‌هاي سياسي بر مخابره صادقانه اخبار سايه افکنده است. کمتر منبع مستقل از دعواهاي سياسي وجود دارد که به آموزش صحيح مردم و ارائه اخبار پاک بپردازد از هجوم‌ها و ترس‌ها و اعتماد به اخبار پنهاني. جامعه بهت‌زده از انفجار ناگهاني داده‌ها و شبه‌داده‌ها، نظاره‌گر يا
نقش‌آفرين جدل‌هاي بي‌پايان است. خبرنگاري به‌آساني انگ خيانت بر همه مي‌زند، نماينده‌اي آشکارا از پنهان‌کاري سخن مي‌گويد، سخنگويي از توهم آن ديگران سخن مي‌گويد و عده‌اي را «بيمار» مي‌خواند، کرونا توطئه دشمن خوانده مي‌شود و جماعتي از ما راهزن آمبولانس و مانع انتقال بيماران مي‌شوند.
شبيه تمام ديگر موضوعات، يکباره با حجم عظيم توصيه‌هاي کارشناسان «يک‌شبه» روبه‌رو‌ييم. سؤالات بر‌حق مردم درباره ميزان صحت اطمينان‌بخشي‌هاي وزارت بهداشت، ميزان آمادگي وزارت بهداشت برای برخورد با وضعيت موجود، قرنطينه‌نکردن و بيماريابي‌نکردن فعال در اتباع چيني حاضر در قم، کندي اطلاع‌رساني و بازنشر اطلاعات دست‌دوم منتشر‌شده از سوی کشورهاي همسايه يا سازمان‌هاي بين‌المللي، نيازمند پاسخ‌گويي بيشتر بدون پنهان‌کاري و انگ‌زني است. حالا شايد نخستين گام براي آگاهي‌بخشي درباره کويد- ۱۹ درک ميزان نادانسته‌ها و ناشناخته‌ها درباره آن است.
آيا کويد- ۱۹ کشنده است؟
بله، مانند سارس و مرس، کويد- ۱۹ مي‌تواند موجب پاسخ‌هاي شديد؛ ولي ناکارآمد سيستم ايمني فرد مبتلا، نشانگان زجر تنفسي حاد (ARDS) و مرگ‌آفرين باشد. بر‌اساس آمارهاي سازمان بهداشت جهاني ۱۴ درصد موارد، مبتلا به نوع «شديد» مي‌شوند و ميزان مرگ‌و‌مير در حدود 2.1 تا 4.3 درصد بوده است (لنست).
چه بيماراني در معرض ابتلا به نوع شديد کويد-۱۹ هستند؟
افراد سالخورده، بيماران مبتلا به دیگر بيماري‌هاي مزمن از قبيل ديابت، بيماري‌هاي ريوي، بيماران دريافت‌کننده پيوند، بيماران تحت درمان سرطان، بيماران مبتلا به نقص ايمني و زنان باردار.
آيا درمان ضدويروسي مشخصي براي کويد-19 موجود است؟
خير، احتمالا ساخت داروي ايمن ضدويروس با فعاليت عليه کويد-19 مدتي زمان خواهد برد. کنترل علائم و مراقبت‌هاي عمومي و حفظ عملکرد ارگان‌هاي حياتي در بيماران مبتلا به نوع شديد تنها درمان‌هاي توصيه‌شده موجود است. همه درمان‌هاي ديگر به‌کار‌رفته در حد تئوري، گزارش موردي يا کارآزمايي باليني است.
آيا واکسن کويد-19 موجود است؟
در‌حال‌حاضر خير؛ ولي تلاش‌هاي فراواني در سطح بين‌المللي برای توليد واکسن در جريان است؛ حتي در صورت ساخت واکسن، ميزان تأثير آن بر همه‌گيري موجود و مرگ‌و‌مير ناشي از آن مشخص نيست.
آيا تمام موارد مشکوک بايد در بيمارستان يا محيط‌هاي ويژه قرنطينه شوند؟
خير، بستري همه موارد مشکوک در بيمارستان نه ممکن و نه معقول است و بر‌اساس آمارهاي موجود، موجب انتقال گسترده‌تر در محيط‌هاي بيمارستاني بوده است. قرنطينه شخصي و مشورت با پزشکان آشنا به بيماري، راهکار توصيه‌شده موجود است (لنست). در صورت تأييد ابتلا، همه افراد در معرض تماس بايد ردگيري و ارزيابي شوند.
چه توصيه‌هايي به زنان باردار مي‌شود؟
بر‌اساس شباهت‌هاي احتمالي کويد-19 با سارس و مرس، احتمالا زنان باردار در صورت ابتلا، از‌جمله بيماران در معرض خطر بيشتر هستند. تاکنون مطالعه قابل اتکايي درباره اثرات احتمالي بر جنين و مادر گزارش نشده است (تنها مطالعه موجود شامل ۱۲ زن باردار است). در صورت تأييد ابتلا، مراقبت نزديک برای تشخيص زودهنگام نشانه‌هاي ابتلا به نوع شديد، پرهيز از مصرف داروهاي غيرايمن در بارداري و افزايش ميزان و تواتر مراقبت‌هاي بارداري توصيه شده است (لنست).
آيا کويد-19 تنها اثرات و عوارض جسمي دارد؟
خير، ترس ناشي از همه‌گيري، قرنطينه، مرگ‌و‌مير، لغو سفرها، تعطيلي مشاغل و برنامه‌هاي تفريحي موجب افرايش اضطراب عمومي است که به نوبه خود باعث تشديد اختلالات خلقي از‌جمله اضطراب مي‌شود. افراد بيشتري با سوگ، خشم يا اختلال اضطرابي پس از حادثه (PTSD) ناشي از مرگ يا ابتلاي بستگان دست به گريبان خواهند بود. اين اضطراب در ميان کادر بهداشت و درمان به سبب ساعات کاري بالاتر و احتمال بيشتر ابتلا چشمگير‌تر است. آگاهي از اين عوارض و ارائه گسترده‌تر خدمات بهداشت رواني در اين زمينه ضروري است.
پيشگيري و مراقبت کويد-19 در صورت تسري پايدار آسان نيست و بيش از هر چيز به همکاري و اعتماد ميان جامعه و دولتمردان محتاج است. فرصت طلايي کنترل بيماري با اتخاذ تصميم‌هاي دشوار به‌سرعت از دست خواهد رفت. شايد اين آخرين فرصت ايفاي نقش سازنده و راستين براي دولتي باشد که اميد آرمانش بود.
* پزشک و پژوهشگر دانشگاه ریچموند
**پزشک و پژوهشگر
اخبار کرونا در ايران با مرگ آغاز شد؛ در جغرافيايي به‌ظاهر غيرمرتبط با زادگاه آن ويروس. آوار خبر بر سر مردم ریخت. حالا انتشار اخبار از ويروس پيشي گرفته است؛ اخباري از منابع نامعلوم. از گمانه‌ها، شنيده‌ها و ديده‌هايي با چشم‌هايي بي‌هويت. بلبشو و به معناي واقعي بلبشو شروع مي‌شود. آمارها باز سرازير مي‌شوند. آمارها باز متناقض مي‌شوند. حالا منابع رسمي از شيوع اخبار و شايد از شيوع ويروس عقب مانده‌اند. از اين تناقض ترس زاده مي‌شود و ترس، هجوم‌ها را در پي دارد. هجوم به ماسک‌ها، قرص‌ها، محلول‌هاي ضدعفوني‌کننده و هر داده اطلاعاتي که از جايي يا کسي درز کند. تورم به ساده‌ترين اقلام مي‌رسد؛ ماسک. وزير از هبه ماسک خبر مي‌دهد. «شک» بر جان همه‌مان افتاده. شکي عميق که ريشه در گذشته سامانه اطلاع‌رساني دارد. سياست، باز بر جان آدم‌ها و بر همه‌چيز مستولي مي‌شود. کشمکش‌هاي سياسي بر مخابره صادقانه اخبار سايه افکنده است. کمتر منبع مستقل از دعواهاي سياسي وجود دارد که به آموزش صحيح مردم و ارائه اخبار پاک بپردازد از هجوم‌ها و ترس‌ها و اعتماد به اخبار پنهاني. جامعه بهت‌زده از انفجار ناگهاني داده‌ها و شبه‌داده‌ها، نظاره‌گر يا
نقش‌آفرين جدل‌هاي بي‌پايان است. خبرنگاري به‌آساني انگ خيانت بر همه مي‌زند، نماينده‌اي آشکارا از پنهان‌کاري سخن مي‌گويد، سخنگويي از توهم آن ديگران سخن مي‌گويد و عده‌اي را «بيمار» مي‌خواند، کرونا توطئه دشمن خوانده مي‌شود و جماعتي از ما راهزن آمبولانس و مانع انتقال بيماران مي‌شوند.
شبيه تمام ديگر موضوعات، يکباره با حجم عظيم توصيه‌هاي کارشناسان «يک‌شبه» روبه‌رو‌ييم. سؤالات بر‌حق مردم درباره ميزان صحت اطمينان‌بخشي‌هاي وزارت بهداشت، ميزان آمادگي وزارت بهداشت برای برخورد با وضعيت موجود، قرنطينه‌نکردن و بيماريابي‌نکردن فعال در اتباع چيني حاضر در قم، کندي اطلاع‌رساني و بازنشر اطلاعات دست‌دوم منتشر‌شده از سوی کشورهاي همسايه يا سازمان‌هاي بين‌المللي، نيازمند پاسخ‌گويي بيشتر بدون پنهان‌کاري و انگ‌زني است. حالا شايد نخستين گام براي آگاهي‌بخشي درباره کويد- ۱۹ درک ميزان نادانسته‌ها و ناشناخته‌ها درباره آن است.
آيا کويد- ۱۹ کشنده است؟
بله، مانند سارس و مرس، کويد- ۱۹ مي‌تواند موجب پاسخ‌هاي شديد؛ ولي ناکارآمد سيستم ايمني فرد مبتلا، نشانگان زجر تنفسي حاد (ARDS) و مرگ‌آفرين باشد. بر‌اساس آمارهاي سازمان بهداشت جهاني ۱۴ درصد موارد، مبتلا به نوع «شديد» مي‌شوند و ميزان مرگ‌و‌مير در حدود 2.1 تا 4.3 درصد بوده است (لنست).
چه بيماراني در معرض ابتلا به نوع شديد کويد-۱۹ هستند؟
افراد سالخورده، بيماران مبتلا به دیگر بيماري‌هاي مزمن از قبيل ديابت، بيماري‌هاي ريوي، بيماران دريافت‌کننده پيوند، بيماران تحت درمان سرطان، بيماران مبتلا به نقص ايمني و زنان باردار.
آيا درمان ضدويروسي مشخصي براي کويد-19 موجود است؟
خير، احتمالا ساخت داروي ايمن ضدويروس با فعاليت عليه کويد-19 مدتي زمان خواهد برد. کنترل علائم و مراقبت‌هاي عمومي و حفظ عملکرد ارگان‌هاي حياتي در بيماران مبتلا به نوع شديد تنها درمان‌هاي توصيه‌شده موجود است. همه درمان‌هاي ديگر به‌کار‌رفته در حد تئوري، گزارش موردي يا کارآزمايي باليني است.
آيا واکسن کويد-19 موجود است؟
در‌حال‌حاضر خير؛ ولي تلاش‌هاي فراواني در سطح بين‌المللي برای توليد واکسن در جريان است؛ حتي در صورت ساخت واکسن، ميزان تأثير آن بر همه‌گيري موجود و مرگ‌و‌مير ناشي از آن مشخص نيست.
آيا تمام موارد مشکوک بايد در بيمارستان يا محيط‌هاي ويژه قرنطينه شوند؟
خير، بستري همه موارد مشکوک در بيمارستان نه ممکن و نه معقول است و بر‌اساس آمارهاي موجود، موجب انتقال گسترده‌تر در محيط‌هاي بيمارستاني بوده است. قرنطينه شخصي و مشورت با پزشکان آشنا به بيماري، راهکار توصيه‌شده موجود است (لنست). در صورت تأييد ابتلا، همه افراد در معرض تماس بايد ردگيري و ارزيابي شوند.
چه توصيه‌هايي به زنان باردار مي‌شود؟
بر‌اساس شباهت‌هاي احتمالي کويد-19 با سارس و مرس، احتمالا زنان باردار در صورت ابتلا، از‌جمله بيماران در معرض خطر بيشتر هستند. تاکنون مطالعه قابل اتکايي درباره اثرات احتمالي بر جنين و مادر گزارش نشده است (تنها مطالعه موجود شامل ۱۲ زن باردار است). در صورت تأييد ابتلا، مراقبت نزديک برای تشخيص زودهنگام نشانه‌هاي ابتلا به نوع شديد، پرهيز از مصرف داروهاي غيرايمن در بارداري و افزايش ميزان و تواتر مراقبت‌هاي بارداري توصيه شده است (لنست).
آيا کويد-19 تنها اثرات و عوارض جسمي دارد؟
خير، ترس ناشي از همه‌گيري، قرنطينه، مرگ‌و‌مير، لغو سفرها، تعطيلي مشاغل و برنامه‌هاي تفريحي موجب افرايش اضطراب عمومي است که به نوبه خود باعث تشديد اختلالات خلقي از‌جمله اضطراب مي‌شود. افراد بيشتري با سوگ، خشم يا اختلال اضطرابي پس از حادثه (PTSD) ناشي از مرگ يا ابتلاي بستگان دست به گريبان خواهند بود. اين اضطراب در ميان کادر بهداشت و درمان به سبب ساعات کاري بالاتر و احتمال بيشتر ابتلا چشمگير‌تر است. آگاهي از اين عوارض و ارائه گسترده‌تر خدمات بهداشت رواني در اين زمينه ضروري است.
پيشگيري و مراقبت کويد-19 در صورت تسري پايدار آسان نيست و بيش از هر چيز به همکاري و اعتماد ميان جامعه و دولتمردان محتاج است. فرصت طلايي کنترل بيماري با اتخاذ تصميم‌هاي دشوار به‌سرعت از دست خواهد رفت. شايد اين آخرين فرصت ايفاي نقش سازنده و راستين براي دولتي باشد که اميد آرمانش بود.
* پزشک و پژوهشگر دانشگاه ریچموند
**پزشک و پژوهشگر