قدرت سیاسی «انرژی» به زبان ساده

یک گروکشی سابقه‌دار

برای کسانی که اخبار حوزه انرژی را دنبال می‌کنند، کنار هم قرار گرفتن اسم روسیه و اوکراین، حتی از سال‌ها قبل از این‌که حمله نظامی روس‌ها به سمت کی یف شروع شود، مترادف با ماجراجویی مسکو و گروکشی از اروپایی‌ها با اهرم فشار "انرژی" بوده است. دولت روسیه که از طریق اوکراین حجم قابل توجهی گاز به سمت اروپا منتقل می‌کرد، این سال‌ها هر بار به بهانه افزایش قیمت یا اختلاف‌های سیاسی، تهدید قطع جریان گاز را مطرح می‌کرد و معمولا بعد از دوره‌ای رجزخوانی، حرفش را به کرسی می‌نشاند تا باری دیگر که با گذشت زمان، دوباره روز از نو و روزی از نو!

جنگی که بر سر انرژی آوار شد

روس‌ها که پیشتر از احتمال قطع جریان گاز به عنوان اهرم فشار علیه اروپایی ها استفاده می‌کردند، پس از حمله به اوکراین در موقعیتی جدید قرار گرفتند. این بار دولت‌های قاره سبز بودند که خودشان پیش‌قدم شدند و موضوع تحریم انرژی روسیه را مطرح کردند؛ البته که شاید این فرار رو به‌جلو، در توجیه انفعال عجیب سران اروپایی در دفاع از اوکراین انجام شد. جایی که اروپایی‌ها اوکراین را در نبرد با روسیه تنها گذاشتند و در ژستی سیاسی، به طرح موضوع تحریم روس‌ها بسنده کردند. تحریمی که البته هنوز عملی نشده! درست برخلاف تحریم‌ها علیه ایران که معمولا بلافاصله بعد از اعلام، اجرا می‌شوند.

چرا اروپا روسیه را تحریم نمی‌کند؟

اولاف شولتز، صدر اعظم آلمان چند روز قبل اصل مطلب را دراین باره به صورت شفاف توضیح داده و با هشدار درباره تحریم بخش انرژی روسیه گفته است که اروپا عمدا از چنین اقدامی فاصله گرفته چون این کار “امنیت انرژی اروپا را به خطر می‌اندازد.” او که کشورش وابستگی زیادی به گاز روسیه دارد، می‌گوید تامین گاز اروپا در شرایط فعلی از راه دیگری امکان‌پذیر نیست و زندگی روزمره شهروندان به آن وابسته است. پیامدهای جنگ تا همین لحظه و بدون تحریم بخش انرژی روسیه، قیمت نفت برنت را به مرز ۱۴۰ دلار در بشکه رسانده که در ۱۴ سال اخیر بی‌سابقه بوده است.

دست پیش روسیه

روس‌ها نه‌تنها دربرابر تهدید اروپایی‌ها به تحریم واردات انرژی ابراز نگرانی نکردند، بلکه با تصمیمی پیشگیرانه کار را برای رقیب سخت‌تر هم کردند. پوتین، رئیس جمهور روس‌ها در تصمیمی شوک‌آور خواستار پرداخت پول خرید گاز به روبل توسط اروپایی‌ها شد و برای نشان دادن جدیت این دستور، عرضه گاز به لهستان و بلغارستان را قطع و اعلام کرد و تا وقتی که این دو کشور با پرداخت پول وارداتشان به روبل موافقت نکنند، روند عرضه متوقف می‌ماند.  پس از این بود که چهار خریدار گاز اروپایی همان طور که ولادیمیر پوتین درخواست کرده بود، پول واردات گاز از روسیه را به روبل پرداخت کردند.

آمارهای تکان‌دهنده از وزن سیاسی انرژی روسیه

• 40 درصد از گاز اروپا توسط روسیه تامین می‌شود
• 25 درصد از نفت اروپا توسط روسیه تامین می‌شود
• هزینه واردات روزانه انرژی اروپا از روسیه 85 میلیون دلار است
• واردات انرژی اروپا از روسیه در سال 2021 معادل 108 میلیارد دلار بوده است
• رقم واردات انرژی اروپا از روسیه 10 سال پیش بیشتر از 173 میلیارد دلار بوده است
• 43 درصد از درامد سالانه دولت روسیه از محل صادرات انرژی است

اعداد سخن می‌گویند

توضیح فارسی رنگ‌ها از بالا به پایین (متن انگلیسی سمت راست نمودار حذف شود و به ترتیب ترجمه فارسی با همان رنگ‌ها اضافه شود)

واردات گاز طبیعی مایع (LNG)

واردات از طریق خط لوله

واردات از روسیه

واردات از آفریقا

واردات از نروژ

تولید داخلی

منبع: اداره اطلاعات انرژی آمریکا

روسیه، شاهراه تامین انرژی قاره سبز

توضیح رنگ‌ها

آبی: خط لوله از مبدا روسیه

زرد: خط لوله از مبدا نروژ

نارنجی: خط لوله از مبدا آذربایجان

سبز: خط لوله از مبدا آفریقا

نقاط قرمز: پایانه‌های واردات ال‌ان‌جی

منبع: اداره اطلاعات انرژی آمریکا

اوضاع کدام کشورها خراب‌تر است؟

همانطور که در این تصویر مشخص‌است، میزان وابستگی کشورهای مختلف اروپا به گاز روسیه متفاوت است. در این تصویر مشخص شده است هرکشور چند درصد از گاز مصرفی خود را از روسیه تامین می‌کند.

منبع: الجزیره

شاید وقتی دیگر

اروپایی‌ها از حالا هم که به فکر چاره باشند، به این زودی‌ها سایه روسیه از سر این قاره کم نخواهد شد. کمیسر اقتصادی اتحادیه اروپا ادعا کرده که این بلوک قصد دارد وابستگی به نفت و گاز روسیه را تا پایان امسال به میزان دو سوم کاهش دهد، اما به صفر رساندن واردات تا پایان سال 2027 طول می‌کشد. جالب اینجاست که تا همینجا هم صندوق بین‌المللی پول هفته گذشته با اشاره به پیامدهای جنگ میان اوکراین و روسیه، پیش بینی خود از نرخ رشد اقتصادی منطقه یورو برای سال ۲۰۲۲ را از ۳.۹ به ۲.۸ درصد کاهش داده است.