اقتصاد ایران به کوپن‌های دهه 60 برمی‌گردد؟

کوپن‌های الکترونیکی 

از زمانی که در مجلس و دولت جدید مسئله برداشتن ارز ترجیحی یا همان دلار 4200 تومانی مطرح شد، جبران هزینه‌های اضافی احتمالی که بر سفره‌های مردم تحمیل می‌شود هم مورد بحث و بررسی قرار گرفت. کالابرگ‌های الکترونیکی قرار است یاد و خاطره کوپن‌های دهه 60 را زنده کند و پس از حذف ارز ترجیخی مردم بتوانند با آن‌ها نیازمندی‌های خود را با قیمت شهریور سال 1400 بخرند. اما در این میان بسیاری از اقتصاددانانی که با چند نرخی شدن ارز و متولد شدن دلار 4200 تومانی در سال 1397 مخالف بودند، حالا هم مخالف برداشته شدن آن در شرایط کنونی و البته این روش هستند.

تولد دلار 4200 تومانی  

داستان از اینجا شروع شد که در پی خروج آمریکا از برجام در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ و افزایش فشارهای اقتصادی و تحریم‌های آمریکا علیه ایران، دولت دوازدهم تصمیم گرفت تا برای تامین و واردات برخی از کالاهای اساسی، ارز ترجیحی در نظر بگیرد که شامل گندم، روغن، برنج، حبوبات، نهاده‌ یا خوراک دام طیور، انواع دارو، برخی مواد اولیه مورد نیاز تولید و دیگر کالاهای اساسی بود.  در این سال‌ها اما بسیاری از اقتصاددانان و کارشناسان مخالف وضع چنین نرخی برای واردات کالاهای اساسی بودند و اعتقاد داشتند چند نرخی شدن ارز زمینه ایجاد فساد و رانت‌های بزرگی است که نه تنها دردی از مردم را دوا نخواهد کرد بلکه روز به روز بر مشکلات آن‌ها اضافه خواهد کرد. اتفاقا همین تحلیل‌ها درست از آب درآمد و بسیاری از کالاهایی که مشمول این نرخ ارز شده بودند، روز به روز با افزایش قیمت بیشتری مواجه شدند و بازار همواره قیمت‌های نجومی بالاتری را به مردم نشان می‌داد.

بازگشت کوپن‌ راهکاری برای جبران گرانی‌ها

اما از زمانی که مجلس و دولت در دوره جدید با تفکرات متفاوتی روی کار آمدند، مسئله حذف ارز 4200 تومانی را مطرح می‌کردند و جلسات مختلفی برای کاهش آثار تورمی ناشی از برداشته شدن ارز ترجیحی از اقتصاد ایران نیز برگزار شد.  دو روز گذشته محمدباقر قالیباف -رییس مجلس شورای اسلامی- درباره  این باره گفت: با هرگونه اقدام درباره ارز ترجیحی قبل از اجرا شدن کالابرگ الکترونیکی مخالفیم و باید کالابرگ الکترونیکی اجرایی شود و این نظر دولت و رییس جمهور است و قیمت هم همان قیمت های شهریور ۱۴۰۰ باشد و این موضع دولت و مجلس است. 

مردم چگونه با کوپن‌های جدید خرید می‌کنند؟

با این حساب اینطور به نظر می‌رسد که از این به بعد قرار است هر خانواده ایرانی کالابرگ الکترونیکی داشته باشد و  بر اساس سهمیه‌هایی که برای هر کالای اساسی درنظر گرفته شده است مردم می‌توانند آن را به قیمت شهریور ماه سال گذشته خریداری کنند. به گفته قالیباف، در آن زمان توضیح دادم که در این مدل که الان قانون مصوب مجلس شده است برای چند قلم کالای ضروری معیشتی مثل مرغ، تخم مرغ، روغن، پنیر و امثالهم برای هر نفر مقدار مشخصی در ماه در نظر گرفته می شود و مردم آن کالا را تا اندازه در نظر گرفته شده به قیمت شهریور ۱۴۰۰ خرید می کنند. به طور مثال اگر برای هر نفر یک یا دو کیلو مرغ در نظر گرفته شده باشد، مردم می توانند با همان کارت بانکی که دارند و به مراکزی که قبلا خرید می کردند مثلا یک خانواده ۵ نفری بتواند حدود ۸ کیلو مرغ با قیمت ۳۰ تا ۳۵ هزار تومان خرید کنند و ما به التفاوت قیمت عادی تا بازار را دولت به حساب فروشنده پرداخت می کند. البته اگر فرد بخواهد بیش از این سهمیه استفاده کند طبیعتا هزینه آن بیشتر است که به قیمت بازار باید پرداخت کند. 

چرا برخی اقتصاددانان مخالف حذف ارز 4200 تومانی هستند؟

اما اقتصاددانان و کارشناسانی که تا دیروز معتقد بودند وضع سیاست‌هایی مانند ارز ترجیحی و چند نرخی شدن آن در کشور به اقتصاد ایران آسیب جدی وارد می‌کند و زمینه رانت و فساد را فراهم خواهد کرد. امروز هم با برداشته شدن آن مخالف هستند و اعتقاد دارند برداشته شدن آن و عرضه کالاهای اساسی مورد نیاز مردم با کالابرگ‌های الکترونیکی باعث افزایش بیش از حد نرخ تورم و مشکلات بسیاری در معیشت مردم خواهد شد. چرا که به اعتقاد آن‌ها در شرایط کنونی با وجود تورم‌ها و افزایش قیمت‌های عجیب و غریب در بازار، اگر دلار 4200 تومانی شود وضعیت اقتصاد کشور وخیم تر خواهد شد.

کالابرگ الکترونیکی بازگشت به سیاست اقتصادی دهه 60 است

علی سعدوندی تحلیلگر اقتصادی معتقد است که  اختصاص کالا برگ‌های الکترونیکی اشتباهی اقتصادی و  کار غلطی است. مشابه این سیاست همان اقتصاد کوپنی است که آن را در دهه ۶۰ داشتیم. حال با پیشرفت تکنولوژی به جای کوپن کاغذی می‌خواهند کوپن الکترونیک بیاورند که اتفاقا معایب بیشتری نسبت به کوپن کاغذی دارد چون همه اقشار جامعه با این مسائل الکترونیک آشنا نیستند. بنابراین، یک کار بیهوده‌ای که متاسفانه انجام می‌شود.

کوپن‌های الکترونیکی دردی از مردم را دوا نخواهد کرد

بهمن آرمان استاد دانشگاه و اقتصاددان نیز در این باره به شبکه شرق می‌گوید: اقتصاد کوپنی و بازگشت به کوپن‌ها یا همان کالابرگ‌های الکترونیکی که در دهه 60 دولت وقت از سر اجبار و با توجه به شرایط جنگی که در آن قرار داشتیم، نمی‌تواند چاره ساز شرایط کنونی باشد و دردی از مردم را دوا کند. به گفته او، به زودی همه چیز کوپنی خواهد شد و از این نظر به سال‌های جنگ ایران و عراق باز خواهیم گشت اما تفاوتی که نسبت به آن زمان وجود دارد این است که مردم نه تنها در آن زمان شرایط سخت اقتصادی را تحمل می‌کردند بلکه به جبهه‌ها کمک می‌کردند و حتی فرزندان خودشان را به جبهه می‌فرستادند اما در شرایط کنونی مردم ناراحت و معترض هستند و معتقدند که مدیریت ناکارآمد، فساد و عدم پذیرش شرایط جهانی باعث بروز این مشکلات شده است.