تکلیف اینترنت چه می‌شود؟

سبحان فروغی . تحلیلگر اقتصاد دیجیتال

گردش مالی شبکه‌های اجتماعی در ایران 130 هزار میلیارد تومان است؛ یک‌سوم درآمد نفتی ایران در سال 1402. جز این، شبکه‌های اجتماعی در ایران 3.7 میلیون شغل ایجاد کرده‌اند.‌‌

چنین گردش مالی‌ای و این تعداد شغل در حالی است که حدود هشت سال از فیلترینگ جسته‌و‌گریخته شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها در ایران می‌گذرد و کیفیت اینترنت در ایران نه‌تنها رو به بهبود نیست، بلکه مدام در حال کاهش است.

بر اساس گزارش سازمان تنظیم مقررات، سرعت اینترنت سیار نسبت به سال گذشته 23 درصد کاهش یافته است. گزارش 2023 surfshark هم نشان می‌دهد رتبه کیفیت اینترنت در ایران از 121 کشور جهان، 104 است و حتی پایین‌‌تر از بورکینافاسو قرار دارد. اما کاربران اینترنت در ایران تنها با کیفیت پایین و کاهش پهنای باند دست‌و‌پنجه نرم نمی‌کنند؛ اینترنت در ایران فیلتر است. اگرچه اکثر اوقات به مدد فیلترشکن‌های متعدد‌ می‌توان به شبکه‌های اجتماعی وصل شد، اما گاهی «پلتفرم‌ها را طوری می‌بندند که با هیچ فیلترشکنی باز نمی‌شود‌».

‌با این همه، گزارش سال 1402 دیتاک اعداد جالبی را ارائه می‌دهد. بر اساس این گزارش، در سال 1402 گردش‌ مالی ایرانیان در شبکه‌های اجتماعی حدود 130 هزار میلیارد تومان بوده است. برای بزرگی این عدد کافی است بدانیم در این سال، میزان درآمد ایران از محل فروش نفت 409 هزار میلیارد تومان بوده است. عددی که نشان می‌دهد گردش مالی شبکه‌های اجتماعی در ایران معادل یک‌سوم درآمد حاصل از فروش نفت بوده است و شاید اگر فضای فیلترینگ و محدودیت اینترنت در میان نبود، مردم ساده‌تر و راحت‌تر می‌توانستند با فعالیت در شبکه‌های اجتماعی برای خود شغلی ایجاد کنند و چرخ اقتصاد را به گردش درآورند.

آمار ایجاد اشتغال شبکه‌های اجتماعی در ایران درخور تأمل است و آخرین عددها می‌گوید شبکه‌های اجتماعی در ایران 3.7 میلیون شغل ایجاد کرده‌اند. اگرچه فیلترینگ‌های گاه‌و‌بیگاه یک‌سوم این تعداد از مشاغل را نابود کرده‌ است، یعنی درست در همان سالی که دولت سیزدهم وعده ایجاد اشتغال یک میلیونی را داده بود، فیلترینگ اینترنت، یک میلیون کسب‌وکار اینترنتی را از بین برد و نابود کرد. با این همه، در یکی دو سال گذشته، کسب‌وکارهای اینترنتی دوباره خود را احیا کردند و مهاجرت معکوس مردم به شبکه‌های اجتماعی آغاز شد.

این مسئله را کارشناسان از زاویه دیگری هم نگاه می‌کنند. دولت برای ایجاد رشد اقتصادی به ایجاد اشتغال نیاز دارد و برای ایجاد اشتغال به سرمایه‌گذاری. هزینه ایجاد اشتغال در ایران بالا و البته متفاوت است. اگر گفته‌های اقتصاددانان را ملاک قرار دهیم، هزینه ایجاد شغل در ایران بسیار متفاوت است؛ از 500 میلیون تومان برای ایجاد یک شغل تعاونی گرفته تا هزینه سه میلیارد تومانی برای ایجاد یک شغل صنعتی پایدار. اما در شرایطی که سرمایه چندانی در بخش دولتی و خصوصی برای اشتغال‌آفرینی وجود ندارد، افراد با اندک سرمایه‌ای کسب‌وکار اینترنتی راه انداخته و چرخ اقتصاد خود و خانواده‌شان را به گردش درآورده‌اند. اما فیلترینگ اینترنت آن‌گونه که هیچ فیلترشکنی آن را باز نکند، یا کوچ همیشگی به شبکه‌های مجازی داخلی، همان امری است که این 3.7 میلیون شغل و آن 130 هزار میلیارد تومان گردش مالی را تهدید می‌کند. اینجاست که بسیاری از این کسب‌وکارها و ما، فعالان اقتصاد دیجیتال، این اجازه را داریم که از کاندیداهای ریاست‌جمهوری بپرسیم برنامه هر‌کدام از شما برای شبکه‌های اجتماعی چیست؟ چه برنامه‌ای برای اینترنت دارید و دکمه قطع اینترنت دست شماست ‌یا در جایی خارج از دولت قرار دارد؟ باید بدانیم که برای قطع‌نشدن اینترنت و برای چرخیدن چرخ اینترنت و اقتصاد دیجیتال، به چه چیزی نیاز دارید؟ چگونه قرار است زیرساخت‌ها را توسعه دهید؟ مبادا امروز وعده رشد اقتصاد دیجیتال بدهید و در دولتتان همایش‌های متعدد برگزار کنید، اما در نهایت‌ همانی بشود که در چند سال گذشته همه ما تجربه کردیم؛ تجربه‌های متعدد فیلترینگ و قطع مکرر اینترنت.

هم تورم بالاست و هم معیشت مردم تحت فشار‌. فشارهای خارجی بالا گرفته و درمان و سلامت و هزار اولویت دیگر پیش پای دولت جدید است. اما من معتقدم اینترنت و رویکرد دولت جدید به آن، نه یک کلیشه است و نه یک سؤال و خواسته حاشیه‌ای، بلکه یک موضوع اصلی و مهم است که هر‌کدام از کاندیداها باید صریح و دقیق به آن پاسخ دهند. اما آنچه تا اینجا درباره اینترنت در مناظره‌ها عنوان شده، کلیات و بایدهایی بوده که نه مخاطب آن مشخص بوده و نه رویکرد کاندیداها را مشخص می‌کند. ما فعالان اقتصاد دیجیتال و کاربران اینترنت، نه حمایت دولتی می‌خواهیم، نه معافیت مالیاتی و نه تسهیلات بانکی. لطفا دستتان را از روی دکمه قطع و تضعیف اینترنت بردارید و بی‌خیال فیلترینگ شوید، ما خودمان راه‌مان را باز می‌کنیم.