سرنوشت صادرات نفت ایران چه می‌شود؟
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، معافیت اعطاشده به عراق برای واردات برق و گاز از ایران را به عنوان بخشی از تحریم‌های جدید علیه ایران لغو کرد. با این حال مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران از ادامه روند صادرات گاز ایران به عراق خبر داده است. باید دید که سرنوشت صادرات گاز ایران به عراق در خلال تحریم‌ها و مشکلات دو کشور، چه می‌شود؟
به گزارش گروه رسانه ای شرق؛ موضوع صادرات گاز ایران به عراق، یکی از موضوعات مهم در کشور بوده است. عراق، از مهم‌ترین مقاصد صادراتی ایران در زمینه گاز به شمار می‌رود، اما در چند سال گذشته به دلیل بدهی گسترده عراق به ایران و البته بدقولی ایران به دلیل کمبود گاز در داخل، با فراز و نشیب روبه‌رو بوده است.
آن‌طور که سعید توکلی، مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران، توضیح داد: طبق تعهدات، گاز به عراق ارسال می‌شود. عراق نیز بخشی از بدهی‌ها را پرداخت کرده و بخشی را نیز باید تلاش کرد تا وصول شود.
این اظهارات در حالی است که در آغاز دوره جدید تحریم‌ها، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، روز سه‌شنبه 16 بهمن ماه، پس از امضای یادداشت فشار حداکثری، معافیت اعطاشده به عراق برای واردات برق و گاز از ایران را به عنوان بخشی از تحریم‌های جدید علیه ایران لغو کرد.
همچنین، ترامپ تهدید کرده است که در صورت ادامه پول‌شویی، قاچاق دلار، نفت و قرارداد دوباره عراق با ایران در موضوع گاز، تحریم‌هایی بر نفت و اقتصاد عراق اعمال می‌کند. این موضوع قطعا بر روابط عراق و آمریکا اثرگذار است. عراق همچنان به گاز ایران وابسته است، اما باید دید که در خلال تحریم‌ها، کمبود گاز در ایران و بدهی گازی عراق به ایران، سرنوشت صادرات گاز ایران به عراق چه می‌شود؟
قرارداد گازی عراق و ایران به چه صورت است؟
در مارس ۲۰۲۴، عراق و ایران توافق پنج‌ساله‌ای برای تامین ۵۰ میلیون مترمکعب گاز به طور روزانه امضا کردند که جایگزین قراردادی قدیمی شد که عرضه‌های آن بارها دچار اختلال شده بود و در نوامبر به دلیل افزایش تقاضا در ایران به توقف رسید.
در همان قرارداد قدیمی هم موضوع وصول نشدن بدهی عراق به ایران مطرح بود. با این حال، دو کشور بار دیگر قرارداد گازی با یک‌دیگر بستند و ایران متعهد به صادرات 50 میلیون مترمکعب گاز به طور روزانه به عراق است. این در حالی است که همچنان عراق بدهی هنگفتی به ایران دارد و هیچ یک از مسئولان تاکنون رقم دقیق این بدهی را عنوان نکرده‌اند.
هیثم عبدالغنی، وزیر نفت عراق، در دی ماه سال جاری به خبرگزاری رسمی عراق گفت: هزینه واردات گاز از ایران، خزانه کشور را تحلیل می‌برد و تامین گاز از ایران دیگر امن نیست، زیرا این عرضه‌ها به طور مداوم دچار اختلال می‌شوند.
به دنبال تشدید بحران کمبود گاز در داخل کشور، ایران بارها روند ارسال گاز به عراق را متوقف کرده است. موضوعی که مشکلات فراوانی برای تولید برق عراق به‌وجود آورد.
در حال حاضر به نظر می‌رسد که ایران قادر به تامین پایدار حجم توافق‌شده حدود 50 میلیون تا 55 میلیون متر مکعب گاز در روز برای عراق نیست یا احتمالا موضوع بدهی عراق به ایران در پایدار نبودن صادرات گاز به این کشور اثرگذار بوده است.
ایران در حال حاضر با بحران گاز روبه‌روست و تقریبا با کسری 300 میلیون مترمکعبی گاز دست و پنجه نرم می‌کند. با این حال باید پرسید وقتی عراق به قرارداد پای‌بند نبوده و بدهی قابل‌توجهی به ایران دارد، چه اصراری به صادرات 50 میلیون مترمکعبی به عراق در شرایط کمبود شدید گاز در کشور وجود دارد؟
تاثیر تحریم‌های ترامپ بر صادرات گاز ایران به عراق
آن‌طور که از شواهد پیداست، برای مسئولان عراقی و ایرانی، تقویت روابط مهم‌تر از پای‌بندی دقیق به قراردادهاست. قرارداد گازی با عراق، با این که درآمد تعیین‌شده در قرارداد را برای ایران در پی ندارد، اما به هر حال یکی از منابع ارزی محسوب می‌شود. از سوی دیگر، عراق نیز به گاز ایران نیاز دارد و به نظر می‌رسد که دوطرف تاحدی بر سر رعایت نشدن قرارداد با یک‌دیگر به تفاهم نانوشته رسیده‌اند.
با این حال، مسئولان عراق گاهی اوقات اعتراض خود را نسبت به ناپایدار بودن روند صادرات گاز ایران به عراق، نشان داده‌اند. حال با لغو معافیت اعطاشده به عراق برای واردات برق و گاز از ایران، روابط دو کشور وارد فصل جدیدی می‌شود.
آن طور که یکی از رسانه‌های مستقل عراقی گزارش داده، هری ایستپانیان، کارشناس انرژی، عنوان کرد: عراق در تامین مکانیزم پرداخت برای گاز خریداری‌شده با دشواری‌هایی مواجه است. تصمیم جدید ترامپ می‌تواند بحران برق در عراق ایجاد کند و بدون یافتن راه‌حلی فوری برای جایگزینی گاز ایران، عراق ممکن است با موج جدیدی از اعتراضات روبه‌رو شود.
با این که هدف‌گذاری دولت عراق، متنوع‌شدن سبد انرژی، بستن قرارداد با دیگر کشورها و البته افزایش توان تولید داخلی است، اما در کوتاه‌مدت، این کشور همچنان به گاز ایران نیاز دارد. مگر آن که به سرعت قرارداد ایران را با یک کشور دیگر جایگزین کند که در آن صورت، باز در مدت کوتاهی با مشکل تامین برق روبه‌رو می‌شود. ترس از گسترش اعتراضات و بحران انرژی، احتمالا دولت عراق را مجاب کند که روند واردات گاز ایران را متوقف نکند و این بار به شکل غیررسمی از ایران گاز خریداری کند. این موضوعی است که در مورد چین نیز اتفاق افتاد.
با گسترش تحریم‌های نفتی علیه ایران، چین دیگر به طور رسمی از ایران نفت خریداری نکرد و در حال حاضر، حدود 1.1 میلیون بشکه نفت به طور روزانه از مبادی غیررسمی وارد چین می‌شود. موضوعی که هزینه‌های زیادی برای ایران داشته است چرا که باید تحریم‌ها را دور بزند و از طرف دیگر، بخشی از نفت را در قالب تهاتر به فروش برساند؛ موضوعی که کاهش درآمد ارزی را به دنبال داشته است.
سرنوشت صادرات گاز ایران به عراق به سرنوشت صادرات نفت ایران به چین دچار می‌شود؟
به نظر می‌رسد که سرنوشت صادرات گاز ایران به عراق نیز به روند صادرات نفت ایران به چین دچار شود. یعنی دولت عراق تصمیم بگیرد که برای جلوگیری از تشدید بحران انرژی و افزایش نارضایتی‌های داخلی، گاز را از طریق مجاری غیررسمی وارد کند.
اگر عراق تصمیم بگیرد که گاز را از مجاری رسمی وارد کند، ترامپ تحریم‌هایی را علیه نفت و اقتصاد عراق وضع می‌کند. اما به دلیل تقویت روابط عراق و آمریکا، به نظر نمی‌رسد که مسئولان عراقی حاضر باشند که آمریکا را از دست بدهند.
از سوی دیگر، به نظر می‌رسد که ایران هم حاضر به کاهش صادرات خود نباشد، چرا که بخش بزرگی از صادرات ارزی ایران را نفت، گاز و دیگر فرآورده‌های نفتی تشکیل می‌دهند. حال باید دید که واقعا سرنوشت صادرات گاز ایران به عراق، در خلال تحریم‌ها، بدهی گازی عراق به ایران و البته کمبود گاز در ایران چه می‌شود؟
