مأموریت کاظمی؛ احیای روابط با واشنگتن

تقریبا یک ماه بعد از سفر نخست‌وزیر جدید عراق به ایران، مصطفی الکاظمی در دومین سفر خارجی خود به‌عنوان نخست‌وزیر عراق رهسپار واشنگتن شد؛ سفری که شاید حتی بیشتر از سفر کاظمی به تهران اهمیت داشته باشد. کاظمی در حالی سومین ماه نخست‌وزیری خود را سپری می‌کند که برقراری ثبات در عراق را از مهم‌ترین برنامه‌های خود عنوان کرده و این رئیس سابق سرویس اطلاعاتی عراق به‌خوبی‌ می‌داند که عملی‌شدن این وعده بدون تعامل و همراهی ایالات‌متحده و ایران، دو رقیب حاضر در عراق امکان‌پذیر نیست. حتی حضور کاظمی در سمت نخست‌وزیری عراق را هم می‌توان حاصل توافق نانوشته تهران و واشنگتن پس از پنج‌ماه بن‌بست سیاسی در عراق دانست.

کاظمی که از ماه می‌‌ بر کرسی نخست‌وزیری عراق تکیه زده، از پایگاه مردمی مشخصی برخوردار نیست و خلاف نخست‌وزیران قبلی عراق به دلیل اینکه حزبی در پارلمان عراق ندارد، نمی‌تواند روی حمایت پارلمان حساب ویژه‌ای باز کند. نخست‌وزیری او حاصل اجماع احزاب مختلف و چراغ سبز تهران و واشنگتن بوده و این امر باعث می‌شود تا کاظمی برای حفظ قدرت ناچار شود تا نظر مثبت احزاب و جریان‌های مهم در عراق را جلب کند.

به گزارش مؤسسه واشنگتن، تحقق این امر هم بدون حمایت ایران و ایالات ‌متحده امکان‌پذیر نیست. کاظمی در سفر اخیر به تهران تلاش کرد تا تهران را با برنامه‌های خود برای مقابله با فساد و ایجاد ثبات سیاسی در کشور بحران‌زده و چند‌پاره عراق همراه کند و زمان نشان خواهد داد تا مذاکرات کاظمی در تهران تا چه حد تأثیرگذار بوده است.

چالش‌های دولت بغداد

سفر نخست‌وزیر عراق به واشنگتن در حالی انجام می‌شود که کاظمی به‌خوبی به نقش تأثیرگذار ایالات‌متحده در حل بحران‌های فعلی عراق و تضمین جایگاه نخست‌وزیری‌اش آگاه است. بحران مالی و اقتصادی ناشی از قیمت پایین نفت چالشی جدی برای دولت بغداد در پرداخت حقوق کارکنان دولت ایجاد کرده است. از سوی دیگر، با کاهش حضور نیروهای خارجی از جمله نظامیان آمریکایی در عراق، به نظر می‌رسد داعش مجددا در حال احیای خود در این کشور است و شبه‌نظامیان وابسته به این گروه حملاتی را در نقاط مختلف عراق انجام داده‌اند. از سوی دیگر، کرونا و تبعات آن هم اقتصاد عراق را بیش از قبل دچار بحران کرده و سیستم بهداشتی و درمانی عراق نمی‌تواند به تنهایی این بحران را مدیریت کند.این در حالی است كه اعتراض‌های یک سال اخیر در عراق و خواسته‌های معترضان و سرکوب خشونت‌آمیز این اعتراض‌ها هم موضوعی است که به‌شدت مورد توجه افکار عمومی عراق قرار دارد و کاظمی نیز با سخت‌گیری و مجازات افراد دخیل در سرکوب مردم قصد دارد اعتماد عمومی را جلب کند. اما به نظر می‌رسد نفوذ همسایگان در نیروهای شبه‌نظامی داخل عراق که تحت فرمان بغداد نیستند، کار را برای کاظمی بسیار دشوار کند و نخست‌وزیر عراق نتواند به‌راحتی بر نهادهای نظامی و امنیتی این کشور تسلط داشته باشد.

احیای نقشه راه

تمام این چالش‌ها در شرایطی حل‌شدنی خواهند بود که بغداد بتواند رابطه خود با تهران و واشنگتن را متعادل کند. از ماه اکتبر گذشته رابطه عراق و ایالات متحده به سردی گراییده و کاظمی در سفر خود به واشنگتن قصد دارد دوباره این رابطه را احیا و درباره نقشه راهی برای ادامه گفت‌وگوهای استراتژیک واشنگتن و بغداد مذاکره کند. این گفت‌وگوها بر پایه توافق استراتژیک آمریکا و عراق انجام خواهد شد که در سال 2008 به امضای دو کشور رسید و قرار است درباره حضور نیروهای آمریکایی در عراق و تعهدات واشنگتن مذاکره شود. عراق تمایل دارد این گفت‌وگو‌ها را بعد از انتخابات ماه نوامبر و تعیین رئیس‌جمهوری بعدی ایالات متحده ادامه دهد و کاظمی هم اخیرا اعلام کرده که در حال تعیین گروهی ویژه برای این مذاکرات است.

خواسته‌های کاظمی از واشنگتن

نخست‌وزیر عراق از این مذاکرات سه خواسته مشخص دارد تا با تحقق آن بتواند چالش‌های داخلی را مدیریت کند. نگرانی اول دولت فعلی عراق این است که بداند ادامه کمک‌های ایالات متحده به عراق برای مقابله با داعش و دیگر گروه‌های تروریستی چگونه خواهد بود و اینکه دولت عراق چه اقداماتی برای توسعه زیرساخت‌ها و بهبود سیاست‌های خود در زمینه امنیتی و نظامی باید انجام دهد. برنامه واشنگتن برای ادامه حمایت اقتصادی و مالی از عراق هم موضوع دیگری است که با توجه به وضعیت بحرانی در اقتصاد عراق می‌تواند نقشی تعیین‌کننده در سرنوشت دولت کاظمی داشته باشد. بغداد امیدوار است بتواند واشنگتن را راضی به ادامه حمایت‌های اقتصادی کند تا در کنار آن، دیگر کشورها نیز به حضور در عراق برای بازسازی این کشور ترغیب شوند.

رابطه عراق با ایران و گروه‌های مورد حمایت ایران در عراق و نگاه واشنگتن به این رابطه هم نگرانی دیگر بغداد است. آمریکا از عراق خواسته است که در حمایت از منافع واشنگتن در این کشور نقشی مؤثرتر و جدی‌تر ایفا کند و از آن‌سو هم عراق از واشنگتن می‌خواهد که از خاک این کشور برای رویارویی با ایران و اعمال سیاست «فشار حداكثری» بر تهران استفاده نکند. اما هر توافقی که در واشنگتن حاصل شود، باید در بوته آزمایش قرار گیرد و دو طرف میزان اراده طرف مقابل برای عملی‌کردن توافق‌ها را بسنجند. طبیعی است که کاظمی می‌خواهد ببیند واشنگتن تا چه اندازه حاضر است از تضعیف موقعیت او در عراق جلوگیری و به تقویت موقعیتش کمک كنند. موضوع اساسی دیگر هم این است که واکنش تهران به مذاکرات کاظمی در واشنگتن چه خواهد بود؟ کاظمی همچنین نیاز به گفت‌وگوهای موازی با ایران دارد؛ چرا‌که تهران می‌خواهد اطمینان حاصل کند که مذاكرات واشنگتن و بغداد تهدیدی علیه موقعیت ایران در عراق ایجاد نخواهد کرد و رابطه عراق و ایران حفظ خواهد شد. کاظمی همچنین باید ایران را متقاعد کند که دولت بغداد کنترل نیروهای امنیتی عراق و تمام نظامیان این کشور را در دست داشته باشد تا بتواند ثبات را به این کشور بازگرداند و مانع از درگیری آمریکا و ایران در خاک عراق شود.

اما در کنار تمام این چالش‌ها، فعلا موضوع کلیدی‌تری نیز وجود دارد؛ کمتر از سه ماه دیگر به انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا فرصت باقی است و نتیجه این انتخابات می‌تواند تأثیر قابل‌ملاحظه‌ای بر سیاست واشنگتن در قبال منطقه و عراق داشته باشد. بنابراین به نظر می‌رسد دست‌یافتن به چشم‌اندازی پذیرفتنی از آینده رابطه آمریکا و عراق در مذاکرات کاظمی در واشنگتن چندان محقق نشود و بخش عمده آن به بعد از انتخابات آمریکا موکول شود.