خروج سلطان عمان از زیر سایه سلطان قابوس
سلطان هیثم پسرش را به وزارت فرهنگ، ورزش و جوانان منصوب کرده است.
وقتی هیثم بن طارق آل سعید در اوایل سال جاری به عنوان سلطان عمان انتخاب شد، خیلی مشخص گفت که دستاوردهای سلف خود سلطان قابوس بن سعید را حفظ خواهد کرد و "به آن‌ها خواهد افزود". اما تغییرات اخیر در کابینه عمان شاید نشانه قصد او به فاصله گرفتن از سیاست‌های سلطان قبلی باشد.
سلطان هیثم روز ۱۸ اوت با صدور ۲۸ فرمان بعضی از اعضای قدیمی کابینه را برکنار کرد، شماری از وزارتخانه‌ها را منحل و ادغام کرد و تعدادی نیز وزارتخانه جدید ایجاد کرد.
این فرمان‌ها در کنار تغییرات ظریف در موضع‌گیری‌های رسانه‌ای و اجرایی نشان می‌دهند که سلطان جدید بالاخره می‌خواهد بعد از هفت ماه قدرت خود را تثبیت کند و در جایگاه خود مستقر شود.
سلطان جدید، وزیران جدید
هنگامی که سلطان هیثم در ماه ژانویه بر تخت پادشاهی تکیه زد، برای مشروعیت بخشیدن به سلطنتش چاره‌ای جز پیروی از خط مشی سلفش نداشت، چرا که قابوس حدود ۵۰ سال حکومت کرده بود و نقشی اساسی در ساخت عمان امروزی داشت.
سلطان قابوس فرزندی نداشت و ولیعهدی نیز تعیین نکرده بود، و تا چند روز بعد از مرگش اصلا مشخص نبود که سلطان هیثم - پسر عموی قابوس و وزیر فرهنگ سابق - به عنوان جانشینش انتخاب خواهد شد.
فرمان‌هایی که در اوایل ماه اوت صادر شد عمیقترین تغییرات در سیاست عمان در دوره سلطان هیثم محسوب می‌شوند و چه بسا بزرگترین تغییر در خط مشی قابوس باشند.
سلطان هیثم تعداد وزارتخانه‌ها را از ۲۶ به ۱۸ کاهش داد و تعداد نهادهای حکومتی و اقتصادی را نیز از ۱۹ به ۱۰ رساند.
این فرمان‌ها در عین حال شامل تعیین وزیران امور خارجه و دارایی نیز می‌شد، در حالی که قبلا سلطان قابوس خود سیاست‌های این دو حوزه را تعیین می‌کرد و وزیران صرفا مسئول اجرای آن‌ها بودند.
این انتصابات شاید نشانه این باشند که سلطان هیثم خود را در همه امور کارشناس نمی‌داند و می‌خواهد با محول کردن وظایف سلطان به دیگران کیفیت مدیریت کشور را ارتقا دهد.
اما شاید مهمترین تغییر کنار گذاشتن یکی از نزدیک‌ترین افراد به سلطان قابوس باشد - یوسف بن علوی که به مدت ۲۳ سال وزیر امور خارجه این کشور بود.
اما دیگران نظر متفاوتی دارند، از جمله عضوان احمری، خبرنگار عربستانی، که می‌گوید این تصمیم اقدامی است در جهت "روابط نزدیکتر با عربستان سعودی و تعدیل روابط با ایران". خیلی‌ها معتقد بودند که آقای علوی بیش از حد به ایران نزدیک است و به دیگر همسایگان عمان بی‌توجهی می‌کند.
اما با وجود تفسیرهای متعدد، شکی نیست که این تصمیم به صراحت با رویه حکومت سلطان قابوس در تضاد است.
تغییر در مواضع رسانه‌ای
در پی مرگ قابوس و انتقال قدرت، رسانه‌های عمانی که عمدتا از خط مشی حکومت پیروی می‌کنند مرتبا تاکید کرده‌اند که سلطان هیثم سیاست‌های سلفش را ادامه خواهد داد.
اما تصمیمات سیاسی اخیر او با تغییراتی در مواضع رسانه‌ای نیز همراه بوده است - نام سلطان قابوس خیلی کمتر شنیده می‌شود و تمرکز اصلی بر آینده کشور است.
سلیم بن حمد در سرمقاله ۲۴ اوت وبسایت دولتی عمان دیلی به موضوع این فرمان‌ها پرداخت و گفت که هدفشان "آماده‌سازی عمان برای یک فاز جدید و انتقال کشور به افقی جدید به منظور آغاز اعمال چشم‌انداز عمان ۲۰۴۰ از اوایل ژانویه سال بعد است. فاز تغییر به پایان رسیده است و فاز اجرا شروع می‌شود. این بزرگترین چالش است."
محمد بن رامس نیز روز ۲۲ اوت در وبسایت خصوصی الشبیبه نوشت که "رهبری سلطان هیثم یک رهبری استوار است که به تغییر اعتقاد دارد."
در این دو سرمقاله و اکثریت مطلق مطالبی که در پی صدور این فرمان‌ها در وبسایت‌های عمانی منتشر شد هیچ نامی از قابوس برده نشده است.
ولیعهد؟
این تغییرات جنبه مهم دیگری نیز داشت؛ سلطان هیثم در ماه ژوئیه تعدادی از فعالان سیاسی را که در زمان سلطنت قابوس از کشور گریخته بودند عفو کرد.
این فعلان، از جمله وبلاگ‌نویس معروف معاویه رواحی، ضمن تشکر از سلطان هیثم قول دادند که برای توسعه و پیشرفت کشور تلاش کنند.
اما شاید بزرگترین نشانه استقرار سلطان هیثم و تثبیت جایگاه‌اش انتصاب ذی‌یزن، پسرش، به وزارت فرهنگ، ورزش و جوانان باشد.
ذی‌یزن سابقا به عنوان دیپلمات در سفارت عمان در لندن مشغول به کار بود و با ۳۰ سال سن جوانترین عضو کابینه محسوب می‌شود.
خیلی‌ها انتصاب او را به عنوان قدمی در راه آماده‌سازی یک ولیعهد تفسیر کرده‌اند و استفاده از جوانان در کابینه با تحسین بسیاری در فضای مجازی همراه بوده است.
بار اقتصادی
اما با وجود تلاش‌های سلطان هیثم برای تشکل کابینه دلخواه و فاصله گرفتن از سیاست‌های سلفش، کنار گذاشتن یکی از وجوه میراث قابوس کار چندان ساده‌ای نخواهد بود.
عمان در یک دهه گذشته درگیر مشکلات اقتصادی و نرخ بالای بی‌کاری بوده است و همه‌گیری کووید-۱۹ هر دو را شدیدتر کرده است.
در چند ماه اخیر، برخی از آژانس‌های اعتباری رتبه عمان را پایین آورده‌اند و انتظار دارند که کسری بودجه و بدهی این کشور به میزان قابل ملاحظه‌ای افزایش پیدا کند.
طبق گزارش‌ها، این کشور می‌خواهد برای پر کردن کسری بودجه خود حدود ۱ میلیارد دلار وام از همسایگان عرب خود و نهادهای مالی بگیرد.
پایان دادن به سختی‌های اقتصادی عمان شاید به بزرگترین چالش پیش روی سلطان هیثم تبدیل شود.
در عین حال عمان مدت‌ها نقش میانجی را در منطقه بازی کرده است و هم با ایران از در دوستی درآمده است و هم با اسرائیل.
اما این کشور شاید مجبور شود برای دسترسی به کمک‌های مالی از موضع بی‌طرف خود دست بکشد تا مورد لطف عربستان سعودی و امارات متحده عربی قرار بگیرد.