افشای عملیات جاسوسی گسترده مراکش با نرمافزار اسرائیلی
رسوایی «پگاسوس»
لوموند نوشته است که حداقل ۱۴ رئیس دولت در فهرست افشاشده وجود دارند؛ سعد حریری نخستوزیر سابق لبنان، سعدالدین عثمانی نخستوزیر مراکش و عمرانخان نخستوزیر پاکستان.
حمله سایبری و عملیات شنود گسترده به یکی از ابزارهای رویارویی در دنیای مدرن تبدیل شده و در این میان تنها قدرتهای برتر تکنولوژی و اقتصادی جهان نیستند که از این ابزارها استفاده میکنند. این بار و در یک عملیات گسترده شنود صدها سیاستمدار، روزنامهنگار و فعال حقوق بشر قربانی شنودهای غیرقانونی شدهاند که شاخصترین این قربانیان امانوئل مکرون رئیسجمهوری فرانسه است. بررسیهای کنسرسیوم بینالمللی روزنامهنگاران و سازمان عفو بینالملل نشان میدهد که بسیاری از مقامهای سیاسی ارشد در اروپا از جمله «شارل میشل» رئیس شورای اروپا نیز قربانی این عملیات بودهاند. به نوشته روزنامه لوموند، موبایلی که رئیسجمهوری فرانسه از سال ۲۰۱۷ استفاده میکند و تا چند روز گذشته نیز از آن استفاده شده، مورد شنود قرار داشته است. لوموند این عملیات را «اقدام خصمانه مراکش علیه رئیس یک دولت اروپایی» دانسته و نوشته است که سرویس اطلاعاتی مراکش با کمک نرمافزار پگاسوس مکالمات مکرون را گوش میداده است. نرمافزار جاسوسی و شنود پگاسوس یکی از محصولات شرکت نرمافزاری اسرائیلی NSO Group است. روابط عمومی این شرکت در پاسخ به سؤالات خبرنگاران در مورد نقش احتمالی اسرائیل و این شرکت در عملیات گسترده شنود گفته است که «ما هیچ ارتباطی با این شنود نداریم؛ شرکت ما فقط سازنده این نرمافزار است. نحوه استفاده از آن به خریداران آن مربوط است. همانطور که اگر خودرویی تصادف کند، شرکت سازنده خودرو مقصر قلمداد نمیشود. گزارش رسانهها پر از فرضیات غلط و دادههای تأییدنشده است. ما اطمینان میدهیم که به دادههای مشتریان خود دسترسی نداریم و هرگز درصدد نبودهایم که از امانوئل مکرون یا سایر مقامها جاسوسی کنیم». نرمافزار پگاسوس قادر به جاسوسی از تلفنهای همراه است، میتواند مکالمات را ضبط کند، دادههای مکانیاب را بخواند، دوربین را فعال کند و محتوای چتها را دریابد. کارشناسان فنی این نرمافزار را در رده «سلاحهای سایبری» دستهبندی کردهاند. نرمافزار پگاسوس همچنین میتواند رمزگذاریها در واتساپ یا سیگنال را دور بزند و به محتوای پیامها نفوذ کند.
درهمینحال، بررسی «گروه روزنامهنگاران تحقیقی» نشان میدهد که مراکش میتواند مکالمات و مبادلات تلفنی مکرون یا شارل میشل را شنود کرده باشد اما هنوز روشن نیست که هدف از این کار چه بوده است. دولت مراکش هم تاکنون هیچ موضعگیری در این زمینه نداشته و سفارت این کشور در پاریس نیز در تماس رسانهها به این اکتفا کرده «این مسئله ادعاهایی بیاساس هستند و گزارش رسانهها قاطعانه تکذیب میشوند».
لیست بلندبالای جاسوسی
لوموند نوشته است که حداقل ۱۴ رئیس دولت در فهرست افشاشده وجود دارند؛ سعد حریری نخستوزیر سابق لبنان، سعدالدین عثمانی نخستوزیر مراکش و عمرانخان نخستوزیر پاکستان. در میان مقامهای فرانسوی هم فقط مکرون نیست که هدف این عملیات شنود قرار گرفته است. شماره تلفن «الکساندر بنالا» محافظ سابق مکرون نیز در این فهرست افشاشده است. سایر مقامهای ارشد فرانسوی مورد شنود هم ادوارد فیلیپ نخستوزیر سابق فرانسه، ژان ایو لودریان وزیر خارجه این کشور، برونو لومیر وزیر اقتصاد و ژان میشل بلانکه وزیر آموزشوپرورش فرانسه هستند.
هنوز مشخص نیست که آیا تلفن مکرون بهطور فعال و مداوم کنترل شده یا خیر. جاسوسی از همه شماره تلفنها هنوز تأیید نهایی نشده و برای این امر لازم است دستگاههای تلفن از نظر ردیابی نرمافزار بررسی شوند. وزیر محیط زیست فرانسه با بررسی موبایل خودش موافقت کرده است. کارشناسان امنیت فناوری اطلاعات از سازمان عفو بینالملل ثابت کردهاند که نرمافزار پگاسوس در جولای ۲۰۱۹ در تلفن همراه او فعال بوده است. کاخ الیزه در نخستین موضعگیری، مسئله را بسیار نگرانکننده خوانده و مکرون هم خواستار انجام تحقیقات گسترده شده است. رئیسجمهوری فرانسه بهدلیل نگرانی از اینکه هدف حمله هکرهای مراکشی از سوی نرمافزار پگاسوس قرار گرفته، گوشی تلفن همراه و شماره خود را تغییر داده است. رسانههای فرانسوی همچنین گزارش دادند که مکرون پس از اعلام کنسرسیوم بینالمللی روزنامهنگاران تحقیقی و اطلاع از اینکه تلفنهای او هک شده، با شورای دفاع و امنیت ملی تشکیل جلسه داده است. شارل میشل نخستوزیر سابق بلژیک و رئیس شورای اروپا و پدر او لویی میشل که تا سال ۲۰۱۹ ریاست گروه مشترک پارلمانی کشورهای آفریقایی، کارائیب، اقیانوسیه و اتحادیه اروپا را بر عهده داشت هم از مقامهای شاخص اروپایی هستند که از آنها جاسوسی شده است. جستوجوی دقیق کنسرسیوم روزنامهنگاران و عفو بینالملل نشان میدهد بیش از 50 هزار شماره تلفن در فهرست جاسوسی احتمالی این سیستم قرار گرفتهاند. این فهرست شامل شمارههای بیش از ۱۸۰ خبرنگار از جمله از کشورهای مجارستان و آذربایجان میشود. روزنامه آلمانی «دی تسایت» هم گزارش داده است که «پای خاندان سلطنتی مراکش هم به فهرست جاسوسی باز شده است. شمارههایی از اعضای خاندان، دوستان و نزدیکان پادشاه مراکش و حتی خود پادشاه در لیست وجود دارد». پیشازاین و در مارس 2019 گزارشهایی منتشر شده بود مبنی بر اینکه سرویس اطلاعاتی مراکش سعی کرده یکی از تلفنهای هوشمند مکرون را که از سال 2017 و بیشتر از طریق آن با خبرنگاران ارتباط برقرار میکند، شنود کند. در همان زمان گزارشهایی مبنی بر اینکه علاوه بر مکرون، مکالمات بیش از صد مقام سیاسی و روزنامهنگاران از سوی بدافزارهای جاسوسی شنود میشوند، منتشر شده بود. براساس گزارشها، مراکش تنها خریدار این نرمافزار اسرائیلی نیست و حداقل دهها کشور از جمله بحرین، قزاقستان، مکزیک، مراکش، آذربایجان، رواندا، عربستان سعودی، مجارستان، هند و امارات متحده عربی هم از جمله مشتریان گروه نرمافزاری اسرائیلی NSO هستند.