پلنگ ایرانی در معرض انقراض

کارشناسان حیات وحش بر این باورند که این دور دور کردن پلنگ در دامنه‌ها و روستا‌ها نه تنها نشان از افزایش تعداد پلنگ نیست بلکه دلیلی بر بهم خوردگی نظم شکار این حیوان وحشی و هشداری برای انقراض آنها است.

صاحبنظران بر این باورند که اگر شکار‌های مورد نیاز پلنگ در مناطق بالادست حتی در ارتفاع چهار هزار متری هم وجود داشته باشد پلنگ در مناطق پایین دست حضور نمی‌یابد. از طرف دیگر فیلم‌های مختلفی که برخی از محیط بانان علاقمند حیات وحش در شبکه‌های اجتماعی منشر می‌کنند به خاطر افزایش تله‌های دوربینی است که در گذشته هم این پلنگ‌ها در این مناطق حضور داشتند، اما دوربینی نبود که فیلم‌های آنها را ضبط کند.

گراز از شکار‌های اصلی و مورد علاقه پلنگ مازندران محسوب می‌شود که به خاطر شکار‌های غیر قانونی تعداد آنها در جنگل‌های هیرکانی کم شد و این امر زمینه‌ای برای دور دور پلنگ در مناطق پایین دست را فراهم کرد.

کارشناسان تعداد پلنگ ایرانی را کمتر از مرال‌ها می‌دانند و در کل جهان حدود یک هزار قلاده پلنگ باقی مانده که بیشتر آنها در ایران و شمال کشور حضور دارند.

صاحبنظران تکه تکه شدن جنگل‌های هیرکانی که به واسطه جاده سازی‌ها در مناطق بالادست جنگل ایجاد شد و کاهش شکار برای پلنگ را از جمله تهدید‌های جدی برای این گونه جانوری برشمردند که پلنگ ایرانی را در لبه خطر انقراض قرار داد.

حضور پلنگ‌ها در مناطق پایین دست سبب می‌شود برخی از دام‌های جنگل نشینان طعمه شکار پلنگ قرار بگیرند و به دامداران خسارت‌های مالی وارد شود که در این راستا محیط زیست برای این دامداران با تشکیل پرونده خسارت پرداخت می‌کند.

پلنگ ایرانی که نام علمی آن ' پنترا پاردوس تولیانا Panthera pardus tulliana ' و نام انگلیسی آن هم ' پرشین لئوپارد Persian Leopard ' است، بزرگ‌ترین یا یکی از بزرگ‌ترین زیرگونه‌های پلنگ است که بومی غرب آسیا محسوب می‌شود و در فهرست جانوران در معرض خطر انقراض قرار دارد.

ایران جزو ۲۰ کشور نخست جهان به لحاظ تنوع زیستی و دارای هزار و ۱۶۳ گونه جانوران مهره دار است. محیط زیست ایران ۱۰ گونه از گربه سان را میزبانی می‌کرد، اما ۴۰ سال پیش دو گونه شامل ببر مازندران و شیر ایرانی منقرض شدند ولی هنوز هشت گونه گربه سان در کشور شناخته شده و زندگی می‌کنند که همه آنها در مناطق مختلف کشور حضور دارند.

این هشت گونه‌' یوزپلنگ آسیایی، پلنگ، گربه سیاه گوش، گربه کاراکال، گربه شنی، گربه جنگلی، گربه پالاس و گربه وحشی' را شامل می‌شوند. گرچه آمار دقیقی از شمار این گونه‌ها بخاطر فعالیت شبانه، مخفیانه و سبک زندگی ویژه آنان نمی‌توان به دست آورد، اما ارائه آمار اعلام موجودیت آنان بر اساس میزان مشاهدات صورت می‌گیرد.

پلنگ ایرانی به عنوان یک گونه ارزشمند و تحت حفاظت در فهرست گونه‌های در خطر انقراض قرار دارد، گونه‌ای که حضورش در شمال و شرق ایران به خصوص جنگل‌های هیرکانی مازندران برای دوستداران حیات وحش دلگرم کننده است.

لبه انقراض

کارشناس محیط زیست و حیات وحش اظهار کرد: نه تنها تعداد پلنگ ایرانی در مازندران افزایش چشمگیری پیدا نکرده بلکه این گونه جانوری در لبه خطر انقراض قرار دارد.

جواد یعقوب زاده گفت: به علت افزایش دوربین‌های تله‌ای در سال‌های اخیر، تردد پلنگ‌ها در مناطق مختلف جنگلی بیشتر ثبت می‌شود که این امر دلیلی بر فراوانی این جانور در جنگل‌های مازندران نیست.

وی با بیان این مطلب که پلنگ ایرانی بزرگ‌ترین زیرگونه پلنگ جهان محسوب می‌شود، اظهار کرد: تعداد این گونه جانوری در جهان حدود یک هزار قلاده تخمین زده می‌شود که بیشتر آنها در ایران و تعدادی اندکی در کشور‌های همسایه و بخش قابل توجهی از این تعداد در شمال کشور و جنگل‌های هیرکانی زیست دارند.

این کارشناس حیات وحش ادامه داد: اگر در سال‌های اخیر بسیاری از حیوانات وحشی در مناطق پایین دست و روستا‌ها حضور می‌یابند به خاطر کمبود مواد غذایی است و علت فراوانی این گونه جانوری محسوب نمی‌شود. به طور مثال کاهش میوه‌های جنگلی به دلیل تغییرات آب و هوایی و … موجب نزدیکتر شدن خرس‌ها به باغات از روی ناچاری است نه اینکه شاهذ افزایش خرس در مازندران باشیم.

یعقوب زاده با بیان این مطلب که گراز به عنوان شکار و طعمه اصلی برای پلنگ مازندران محسوب می‌شود، افزود: کاهش تعداد گراز‌ها در جنگل‌ها به دلیل شکار و موارد دیگر سبب شد که برخی پلنگ به ویژه پلنگ‌های مسن‌تر به مناطق حوالی روستا‌ها سرک بکشند.

وی ادامه داد: تعدادی از پلنگ‌ها برای به دست آوردن شکاری مانند سگ‌ها به مناطق پایین دست جنگل حضور می‌یابند.

این کارشناس حیات وحش با اشاره به این مطلب که اگر پلنگ به سرنوشت ببر مازندران دچار نشد به خاطر توانمندی‌های این گونه جانوری است، چون ببر مازندران در مناطق جلگه‌ای حضور داشت و برای شکار در مناطق بالا دست و صعب العبور حضور نمی‌یافت، اما پلنگ ایرانی تا ارتفاع چهار هزار متر در بدترین شرایط به دنبال شکار می‌رود.

یعقوب‌زاده تصریح کرد: در سال‌های اخیر تلاش همه محیط بانان و دلسوزان حیات وحش سبب شد همچنان صدای بانگ پلنگ‌ها که که به تبری" لِر" گفته می‌شود در جنگل‌های هیرکانی طنین انداز باشد و خاموش نگردد، اما همچنان آینده‌ای مبهم در پیش روی این بزرگترین گربه سان کشور می‌باشد.

پرداخت خسارت

در این پیوندمسئول حیات‌وحش اداره کل حفاظت محیط‌زیست مازندران گفت: امسال ۹۰ درصد پرونده‌های مربوط به خسارت ناشی از حمله حیات‌وحش همانند پلنگ تکمیل و به صندوق ملی محیط‌زیست ارجاع شده است.

کوروس ربیعی گفت: با اجرای تفاهم‌نامه میان صندوق ملی محیط‌زیست و صندوق بیمه کشاورزی اشاره کرد و افزود: خسارات ناشی از حمله به باغ، دام و محصولات کشاورزی جبران می‌شود.

ربیعی به حمله پلنگ به دامداران و حمله خرس به باغداران از ابتدای سال جاری اشاره و تصریح کرد: در استان مازندران ۶۰ پرونده در این زمینه در حال بررسی و پرداخت غرامت است.

وی بیان کرد: کمیته فنی پرونده‌ها را بررسی می‌کند و مراحل پرداخت غرامت از سوی صندوق ملی محیط‌زیست و صندوق بیمه محصولات کشاورزی انجام می‌شود.

مسئول حیات‌وحش اداره کل حفاظت محیط‌زیست مازندران تاکید کرد: در حال پیگیری برای پرداخت هزینه درمانی خسارت دیدگان نیز هستیم.

وی با هشدار به باغدارانی که باغ‌های کوهستانی در مجاورت محل حیات‌وحش دارند، خاطرنشان کرد: این مکان‌ها بیشتر در معرض حمله حیواناتی مانند خرس هستند.

مازندران دارای ۲ تالاب بین‌المللی میانکاله و فریدونکنار و چندین تالاب و آبگیر محلی، چون ساهون، لپو و پلنگان، ولشت، استخرپشت، گل‌پل، خضر نبی، شورمست، دریوک، سراندون و بالندون، گز و کندوچال است.

مازندران همچنین افزون بر ۸۰۰ قطعه آب‌بندان به مساحت ۱۷ هزار هکتار دارد. همه ساله در فصل زمستان ۹۰ گونه پرنده مهاجر زمستان گذران با جمعیت حدود یک میلیون بال به مازندران مهاجرت می‌کنند.

بر اساس آمار‌های رسمی، تاکنون بیش از ۴۹۰ گونه جانوری از رده‌های مختلف مهره‌داران اعم از پرندگان، پستانداران، خزندگان، دوزیستان و ماهی‌ها در زیست‌بوم مازندران شناسایی شده‌اند.

پرندگان با ۳۱۷ گونه از ۵۸ خانواده، پستانداران با ۶۳ گونه و ۱۹ خانواده، دوزیستان با ۹ گونه از ۶ جنس و ۶ خانواده، خزندگان با ۲۶ گونه از ۲۱ جنس و ۱۱ خانواده و ماهی‌ها با ۷۵ گونه بخشی از تنوع زیستی حیات وحش مازندران را تشکیل می‌دهند.