۵۰۰هزارلیتر مازوت سوزی فقط در یک شهر

«قدیم‌ها هرچه به دستشان می‌آمد، می‌سوزاندند؛ از لاستیک گرفته تا مازوت و هر چیز دیگر. مدتی وضع بهتر شد و تعدادی کوره گازسوز شدند، اما حالا دوباره به گذشته برگشته‌ایم.» این را «سید عباس هاشمی»، دبیر تشکل‌های‌های محیط‌زیستی استان یزد، به «پیام‌ما» می‌گوید. او و فعالان محیط‌زیست منطقه برای آنکه در اواخر دهه ۸۰ مازوت‌سوزی متوقف شود، تلاش‌های بسیاری کرده‌اند و حالا این وضعیت عقبگرد وحشتناکی برایشان است. آنها روزهایی را دیده‌اند که بر اثر تلاش‌ها و پیگیری‌های بسیار وضعیت مازوت‌سوزی بهتر شد و درنتیجه هوای شهر هم قابل تحمل شد، اما حالا یک‌بار دیگر با قدرت بیشتر به سال‌های سیاه گذشته برگشته‌اند. «در محدوده شهر یزد ۳۰۰ کوره آجرپزی داریم. این کوره‌ها نهایتاً در فاصله ۴۰ کیلومتری شهر قرار دارند و باد غالب هم به‌سمت شهر است. میزان آلایندگی این کوره‌ها در سال‌های گذشته مشکل اساسی ما بوده است.»

پیگیری‌های اخیر آنها تاکنون نتیجه‌ای نداشته است. حرف‌هایی تکراری مدام مطرح می‌شود. صحبت از ناترازی و کمبود سوخت است و کوره‌داران هم می‌گویند بیش‌ازاین نمی‌توانند دست از کار بکشند. «این دستور توسط ستاد تسهیل و رفع موانع تولید صادر شده و حتماً در این جلسه یکی از نمایندگان سازمان حفاظت محیط‌زیست حضور داشته است. وضعیت آلودگی‌ها واقعاً بحرانی است. برف می‌بارد، اما سیاه است. زمین سیاه است. همه‌جا نابود شده.»

روزنامه «بشارت یزد» روز گذشته درباره این اتفاق نوشت «چندی پیش به‌علت کمبود گاز، «ستاد تسهیل و رفع موانع تولید» یزد که به ریاست «محمدرضا علمدار یزدی»، سرپرست معاونت هماهنگی امور اقتصادی و گردشگری استانداری، تشکیل جلسه داده و مجوز مصرف ۵۰۰ هزار لیتر نفت‌کوره (شما بخوانید مازوت) در ۱۵ کوره آجرپزی داده است. مشخص نیست «ستاد تسهیل و رفع موانع تولید» که وظیفه اصلی آن «بررسی و اتخاذ تصمیم جهت سیاستگذاری، اصلاح ضوابط و مقررات و اتخاذ تصمیم در سطوح ملی و استانی برای رفع موانع تولید، تسهیل امور سرمایه‌گذاری، تولید و صادرات و واردات مواد اولیه و ماشین‌آلات و تجهیزات مورد نیاز بخش تولید با رعایت قوانین مربوطه» است، چرا اقدامی کاملاً ضدمحیط‌زیستی و برخلاف قانون که بر سلامتی مردم یزد نیز تاثیر مستقیم و مخربی دارد، انجام داده است! آن‌هم در استانی که ریشه بسیاری از بیماری‌های شایع در آن، خصوصاً بیماری‌های قلبی و عروقی و انواع سرطان‌ها، ناشی از آلودگی هواست و در این زمینه متأسفانه یزد در موارد متعددی رکورددار کشور است.»

این دستورالعمل در حالی صادر شده است که به‌گفته «جواد آذرنگار»، فعال رسانه‌ای یزد تمامی کوره‌های اطراف یزد در سال‌های اخیر گازسوز شده‌اند. «تعدادی از این کوره‌ها برای خود مخزن سوخت دوم تهیه کردند که درصورت نبود گاز، بتوانند از گازوئیل استفاده کنند. اما در حال حاضر به‌خاطر ارزانی و در دسترس بودن و از سوی دیگر، به‌دلیل ناترازی و کمبود سوخت از مازوت استفاده می‌کنند.» 

گازسوز شدن کوره‌‌ها آلایندگی را کم کرد

اواسط دهه ۸۰ تلاش برای گازسوز کردن کوره‌های آجرپزی آغاز شد. با گازسوز شدن کوره‌ها، بعد از گذشت چندسال نتیجه این تغییر در هوای یزد محسوس بود. چنانچه «زهیره عارف‌منش» در پایان‌نامه‌اش در سال ۱۳۹۲ با عنوان «بررسی تأثیر گازسوزشدن کوره‌های آجرپزی استان یزد در کاهش آلودگی هوا و میزان آگاهی، نگرش و عملکرد مدیران این کوره‌ها در زمینه مصرف بهینه گاز طبیعی» به این موضوع پرداخت و در چکیده این پژوهش نوشت «نتایج بررسی‌ها نشان داد از ابتدای گازسوز شدن کوره‌های آجرپزی استان یزد (از سال ۸۷) تا پایان شهریور ۹۱، از تولید و انتشار گاز CO2 به‌میزان ۷۱/۱۳۰۴۸۵ تن (۲۹/۲۷ درصد) و از انتشار سایر آلاینده‌ها شامل NOX به‌میزان ۴۱/۱۰۴۷ تن (۲۶/۶۵ درصد)، SO2 به‌میزان ۶۱/۷۵۳۴ تن (۹۸/۹۹ درصد) و SPM به‌میزان ۶۱/۱۱۳ تن (۷۶/۷۰ درصد) کاسته شده است. میزان صرفه‌جویی ریالی ناشی از گازسوز شدن این کوره‌ها در طی این مدت، ۱۸۷.۵۷۷.۷۹۸.۲۱۶ ریال بوده است. علاوه‌بر صرفه‌جویی ریالی ذکرشده، مقدار ۱۳۰.۸۵۷.۳۷۹.۱۲۹ ریال در هزینه‌های اجتماعی و محیط‌زیستی ناشی از انتشار آلاینده‌ها به اتمسفر صرفه‌جویی شده است.»

این روند جسته و گریخته ادامه یافت، میزان پژوهش‌ها در این زمینه هم افزایش یافت و حتی تیرماه سال ۱۳۹۷، «محمدرضا کوچک‌زاده» که آن زمان معاونت نظارت و پایش اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست استان یزد بود، خبر از تجهیز ۹۰ کوره آجرپزی یزد به سیستم کنترل آلایندگی داد و به فارس گفت: «۸۰ درصد صنایع استان از جمله اکثریت کوره‌های آجر دستی و صنعتی در مسیر جاده یزد اردکان قرار دارند و ما میزان نفت مصرفی کوره‌های آجرپزی را از ۱۲۱ میلیون لیتر در سال ۸۹ به ۲۸ میلیون لیتر کاهش‌ داده و موفق شده‌ایم تا ۹۵ درصد کوره‌های آجرپزی را به شبکه گاز متصل سازیم.»

در این مدت واکنش‌ها به این خبر بالا بود و نگرانی از افزایش آلایندگی افزایش یافته است. همین هم دلیلی بود تا «حسن اکبری»، مدیرکل محیط‌زیست استان یزد، در تاریخ ۷ بهمن ۱۴۰۳ نامه‌ای به «محمدکاظم صادقیان»، مدیرکل صنعت، معدن و تجارت استان، با موضوع «درخواست عدم صدور مجوز دریافت سوخت مازوت برای واحدهای صنعتی محور مهریز-عقدا» نوشت و در آن آورد: «اخیراً براساس گزارش‌های واصله از شهرستان‌های محور مهریز-عقدا مشخص شده است که برخی از کوره‌های آجرپزی پس از اخذ مجوز اداره‌کل صنعت، نسبت به دریافت مازوت برای تولید اقدام کرده‌اند که این موضوع منجر به انتشار آلایندگی وسیعی در دشت بسیار حساس یزد-اردکان شده است. لذا خواهشمند است دستور فرمایید نظر به وضعیت حاد آلایندگی منطقه مذکور، از هرگونه واگذاری سوخت مازوت به این‌گونه واحدهای صنعتی خودداری و نسبت به ابطال مجوزهای صادره اقدام شود.» با وجود مخالفت سازمان حفاظت محیط‌زیست و نامه‌نگاری‌های انجام‌گرفته اما همچنان تغییری در مصوبه ستاد تسهیل رفع موانع تولید انجام نگرفته است و حالا فعالان محیط‌زیست استان می‌پرسند چرا در شرایط فعلی این کوره‌ها باید همچنان مازوت بسوزانند؟