گزارش «شرق» از میزان اثربخشی پویش نه به تصادف
جاده‌ها جان‌های کمتری گرفتند؟
یک خودروی مچاله‌شده، نصب‌شده روی یک سکوی بلند در کنار ساختمان پلیس‌راه یا گهگاه تصاویری از خودروهایی با همین ریخت و قیافه، روی یک بنر بزرگ در سطح شهر، بعضی وقت‌ها هم جملات تکان‌دهنده نوشته‌شده روی تابلوهای شهری که از خطرناک بودن سرعت بالا حین رانندگی، گفتگو با تلفن و یا خواب‌آلودگی خبر می‌دهند.
به گزارش گروه رسانه ای شرق، یک خودروی مچاله‌شده، نصب‌شده روی یک سکوی بلند در کنار ساختمان پلیس‌راه یا گهگاه تصاویری از خودروهایی با همین ریخت و قیافه، روی یک بنر بزرگ در سطح شهر، بعضی وقت‌ها هم جملات تکان‌دهنده نوشته‌شده روی تابلوهای شهری که از خطرناک بودن سرعت بالا حین رانندگی، گفتگو با تلفن و یا خواب‌آلودگی خبر می‌دهند. عقب‌تر اگر برویم، حدود دو دهه پیش هم انیمیشن‌های تلویزیونی در صداوسیما پخش می‌شد که با حضور دو شخصیت قانون‌مند و قانون‌شکن از اهمیت رعایت قوانین رانندگی سخن می‌گفت قرار بود در همین زمینه فرهنگ‌سازی کند تا در نهایت خیابان‌ها و جاده‌های امن‌تری داشته باشیم. همه این‌ها مجموعه تلاش‌های دولتی در دوره‌های مختلف برای کاهش سوانح جاده‌ای بود. امسال اما دولت چهاردهم مشخصا با طرحی نو وارد میدان شد تا کمی آرامش به جاده‌های کشور تزریق شود. اما این طرح تا به امروز که نیمی از تعطیلات نوروزی به پایان رسیده، چگونه پیش رفته و تا چه اندازه موفق بوده است؟ پرسش مهم‌تر اینکه آیا عامل اصلی تصادف‌ها در ایران تنها رانندگانند که با برطرف کردن رفتارهای پرخطر حین رانندگی، معضل اصلی برطرف شود؟
اسفند سال گذشته، پویشی با عنوان «نه به تصادف» راه‌اندازی شد، از بدنه کابینه دولت گرفته تا چهره‌های مختلف سیاسی و اجتماعی با پیوستن به آن، از اهمیت پویش گفتند. این پویش که با هدف کاهش تصادفات جاده‌ای و ارتقای فرهنگ ایمنی راه‌اندازی شد، تلاش دارد با جلب‌توجه مردم و مسئولان، به‌ویژه در زمینه رعایت قوانین رانندگی، جان هزاران نفر را از خطر تصادفات جاده‌ای نجات دهد؛ چرا که در ایران، سالانه هزاران نفر بر اثر تصادفات رانندگی جان خود را از دست می‌دهند و صدها هزار نفر دیگر نیز دچار صدمات جسمی و روحی می‌شوند. جهانگیر الماسی، فرهاد قائمیان و محسن رجب‌پور از دنیای سینما و تئاتر، مهدی طارمی و سعید عزت‌اللهی از مستطیل سبز از جمله چهره‌هایی بودند که در یک ماه گذشته درباره این پویش گفتند و نوشتند. جمعی از روزنامه‌نگاران نیز درباره اهمیت چنین کمپینی به رئیس‌جمهوری نامه جمعی نوشتند و مسعود پزشکیان نیز در یکی از صحبت‌هایش اذعان کرد که این پویش ملی قصد دارد از جان انسان‌ها محافظت کند. وزارت بهداشت نیز نشستی با نمایندگان صنایع خودرویی برگزار کرد. در این نشست به نقش خودروها در تصادفات جاده‌ای پرداخته شد. نمایندگان شهرهای مختلف ایران در مجلس شورای اسلامی نیز با اشاره به آمارهای تصادف‌های جاده‌ای و مرگ‌و‌میر ناشی از آن در شهر و استان خودشان از ضرورت اجرای این پویش در شهر خودشان گفتند.
طرح جاده‌های رنگین
از جمله اقدامات قابل توجه در این پویش طرح جاده‌های رنگین بود که در محور پرتردد تهران-مشهد اجرا شد. موسی بزرگی، رئیس پلیس راه استان سمنان از توزیع قهوه، چای در بین رانندگان عبوری در کافه پلیس راه خبر داد و درباره این طرح گفت: «با توجه به جغرافیای کویری محورهای استان سمنان، عمده دلیل تصادفات این محورها از نوع واژگونی و خروج از جاده ناشی از خستگی و خواب‌آلودگی است. در همین راستا، ایده و طرح جاده‌های رنگین و ایجاد ایستگاه‌های موقت بین راهی با هدف ترغیب رانندگان به توقف جهت استراحت در راستای اجرای پویش ملی نه به تصادف و کاهش تصادفات در محورهای استان در حال اجراست.» به گفته او، ایستگاه تهیه و توزیع قهوه و کنترل سلامت مسافرین با هدف جلوگیری از خواب‌آلودگی رانندگان ایجاد شده و به طور روزانه در حال خدمت‌رسانی به زائرین امام رضا (ع) و گردشگران و مسافران نوروزی است.
جاده‌های کرمان و آمار بالای قربانیان تصادفات
با این تفاصیل اما کسی انتظار نداشت آمار سوانح جاده‌ای به صفر برسد. نگاهی به تصادف‌ها در همین مدت اخیر نشان میدهد که چنین پویشی هنوز راه درازی در پیش دارد. طبق آخرین اعلام حسن مومنی، جانشن پلیس راهور فراجا، در بازه زمانی 25 اسفند تا 6 فروردین امسال، تعداد ۴۱۹ نفر از جان خود را در تصادفات رانندگی از دست داده و ۹۷۷۸ نفر نیز مجروح شدند که در مجموع ۵۷۱۵۳ فقره تصادف درون و برون شهری به ثبت رسیده است. به گفته او، بیش از ۸۳ درصد از علل تصادفات به دلیل بی‌توجه به جلو، ناتوانایی کنترل وسیله نقلیه و انحراف به چپ بوده است. او این را هم اضافه کرد که در استان‌های کرمان (۳۸نفر)، خراسان‌رضوی (۲۹نفر)، فارس (۲۷نفر)، خوزستان (۲۰ نفر) بوده است.
بررسی‌ها نشان میدهد، کرمان به عنوان پرحادثه‌ترین جاده کشور از نظر تصادف، امسال کاهش قابل توجهی را تجربه کرده است. در همین‌باره، اسماعیل خوشوقت، رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی استان کرمان، از کاهش ۸۵ درصدی تصادفات فوتی شهری در تعطیلات نوروزی امسال نسبت به سال گذشته خبر داد. همچنین، میزان تصادفات جرحی در شهرهای این استان ۲۵ درصد کاهش داشته که بنا بر اعلام او، رعایت قوانین از سوی شهروندان و کاهش تردد درون‌شهری از عوامل اصلی این کاهش به شمار می‌رود. بااین‌حال، آمار رسمی از تصادفات برون‌شهری کرمان وضعیت متفاوتی را نشان میدهد. رئیس پلیس راهور فراجا اعلام کرده که کرمان با ۲۷ فوتی در ۹ روز نخست اجرای طرح نوروزی، بالاترین میزان تلفات جاده‌ای را در کشور داشته است. در مقابل، احمدرضا رادان فرمانده کل انتظامی کشور عملکرد فرماندهی انتظامی استان اردبیل را مثبت ارزیابی کرد و این استان را یکی از رده‌های برتر در امنیت، کاهش وقوع سرقت و مدیریت ترافیک ی معرفی کرد.
4 درصد از معلولیت‌ها به‌دلیل حوادث رانندگی
برخی از بازماندگان تصادف‌ها اما اگر هم جانشان را از دست نمی‌دهند اما دچار خسارات جبران‌ناپذیری در زندگی می‌شوند. فاطمه عباسی، معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی کشور با اشاره به آمار تصادفات جاده‌ای و بروز معلولیت‌ها گفته: «جاده‌های ناایمن، خودروهای غیراستاندارد،خیابان‌های غیراستاندارد و بی‌احتیاطی در رانندگی در کشورمان،چرخه ای برای مرگ و معلولیت در جاده‌ها و شهرها ایجاد کرده است. سالانه بیش از 17 هزار نفر در تصادفات جاده‌ای جانشان را از دست می‌دهند و حدود 60 هزار نفر به معلولان کشور اضافه می‌شود که 3 هزار نفر از آن‌ها دارای آسیب نخاعی هستند.» به گفته او، یعنی سالانه 60 هزار نفر از نیروی انسانی فعال برای مدتی از عرصه کار و تولید کنار می‌روند و 3 هزار نفر از این افراد نه تنها دیگر نقشی در چرخه اقتصاد کشور ندارند که خودشان نیازمند دریافت خدمات توانبخشی و حمایتی هستند. نکته قابل توجه در گفته‌های عباسی آنجا بود که توضیح داد براساس پیمایش شیوع‌شناسی ناتوانی و آسیب در ایران و بررسی اتیولوژیک آسیب‌ها که توسط سازمان بهزیستی طی سال‌های 1397 تا 1403 انجام شده برآورد می‌شود حدود 4 درصد از افراد دارای معلولیت به علت حوادث ترافیکی دچار معلولیت شده باشند.
سه دستگاه و سه گزارش آماری مختلف
این روزها و پیرو همین پویش، یکی از پرتکرارترین بنرهای تبلیغاتی در شهرهای مختلف با این جمله در مقابل چشم مردم قرار گرفته است: «در هر تصادف حتما یک تخلف رانندگی رخ داده است.» در حالی که عوامل خارج از محدوده کنترل رانندگان هم در ایران و در بروز تصادف جاده‌ای موثر هستند. به گفته مسئولان راه و جاده‌ها، حدود 6 تا 8 درصد این سوانح ناشی از نقص فنی خودروها و ناایمن بودن جاده‌ها در ایران است. عواملی که با برگزاری پویش و فرهنگ‌سازی راه به جایی نخواهد برد و نه مردم، بلکه مستقیما مسئولان باید نسبت به برطرف کردن این عوامل دست به کار شوند.
از سوی دیگر، بررسی سوانح جاده‌ای، علل و ریشه‌های آن و تلاش برای بهبود اوضاع با وجود آمارهای شفاف به نتیجه خواهد رسید؛ نکته‌ای که ما در ایران و در سایر حوزه‌ها به علت شفاف نبودن آمار و همچنین در دسترس نبودنشان با مشکل مواجه‌ایم. اما در این بخش هم یک اختلال جدی وجود دارد و آن هم موازی‌کاری سه نهاد مختلف در ارائه آمار است. علیرضا رئیسی، سخنگوی پویش ملی «نه به تصادف» می‌گوید که اختلاف آمار تصادفات به‌دلیل اختلاف در شرح وظایف دستگاه‌هاست. بر این اساس، آمار تصادفات از سه منبع اصلی تهیه می‌شود. پلیس راهور اطلاعات مربوط به تصادفات خسارتی، جرحی و فوتی در لحظه وقوع حادثه را ثبت می‌کند. وزارت بهداشت، تعداد مجروحان و فوت‌شدگان در بیمارستان‌ها را گزارش میدهد. پزشکی قانونی هم آمار نهایی فوتی‌ها را تایید و منتشر می‌کند. رئیسی گفت که برای اطمینان از صحت آمار، داده‌های ثبت‌شده از این سه منبع در نهایت با یکدیگر تطبیق داده می‌شوند و نتیجه نهایی اعلام می‌شود و هرگونه تغییر در آمارهای روزانه به دلیل فرآیند طبیعی بررسی و تجمیع اطلاعات است، نه اشتباه در گزارش‌دهی.
جاده‌های کشور با یک پویش امن نمی‌شوند
شمار جان‌باختگان حوادث رانندگی در جاده‌های برون‌شهری در تعطیلات نوروز 1404 در مقایسه با مدت مشابه سال قبل تا امروز حدود 21 رصد کاهش را نشان می‌داد. همین آمار در سال گذشته هم کاهش ۱۴.۳ درصدی داشت و مجددا برررسی آمارها نشان میدهد که آمار کشته‌شدگان سوانح رانندگی در نوروز 1402 نسبت به سال 1401 20 درصد کمتر بوده است. البته باید این نکته را هم لحاظ کرد که میزان سفرهای بین شهری و استانی هم در سال جاری نسبت به سال‌های گذشته بیشتر بوده است. با این وجود، کاهش آمار تلفات جانی و خسارت‌های مالی در جاده‌های ایران، با طرح و برنامه‌های کوتاه‌مدت به جایی نخواهد رسید. از سوی دیگر، تا وضعیت جاده‌ها و خودروها بهبود پیدا نکند، هزاران هزار پویش هم برگزار شود، مردم ایران جانشان را بین جاده‌ها جا خواهند گذاشت.
