حادثه، محل تماشا و سلفی و لایو نیست؛ هر ثانیه می‌تواند سرنوشت‌ساز باشد
در بسیاری از حوادث، تجمع افراد به معضلی جدی برای امدادرسانی تبدیل شده است. تجمعی که نه تنها روند عملیات را کُند می‌کند، بلکه جان مصدومان و حتی خود حاضران را به خطر می‌اندازد. محل حادثه جایی برای تماشا و کنجکاوی و گرفتن سلفی و لایو اینتساگرامی نیست.
به گزارش گروه رسانه ای شرق، وقتی حادثه‌ای رخ می‌دهد، زمان به سرعت می‌گذرد و هر ثانیه می‌تواند مرز بین زندگی و مرگ باشد. در چنین لحظاتی، حضور بی‌مورد تماشاچیان، راه را بر امدادگران می‌بندد و جان‌های آسیب‌دیده را به خطر می‌اندازد. محل حادثه، جایی برای گرفتن عکس یا ثبت سلفی نیست؛ آنجا باید سکوت کرد، راه را باز گذاشت و به نجات جان‌ها فکر کرد.
در بسیاری از حوادث شهری از جمله آتش‌سوزی‌ها، تصادفات جاده‌ای و سایر بحران‌های مشابه، حضور گسترده مردم در محل حادثه به عنوان تماشاچی، به یکی از چالش‌های اصلی نیروهای امدادی و انتظامی تبدیل شده است.
بر اساس اظهارات نیروهای آتش‌نشانی و اورژانس، تجمع افراد غیرمتخصص و گوشی به دست در محل حادثه، علاوه بر ایجاد ترافیک و سد معبر، موجب کاهش سرعت عملیات امدادرسانی و حتی افزایش سطح خطر برای مصدومان و خود تماشاچیان می‌شود.
بسیاری از افراد بدون توجه به خطرات، به محل حادثه نزدیک می‌شوند. ممکن است در جریان انفجار ثانویه، ریزش ساختمان، یا تصادف زنجیره‌ای، خودشان قربانی بعدی باشند. این موضوع نه تنها جان تماشاچی را تهدید می‌کند، بلکه فشار مضاعفی به تیم‌های امدادی وارد می‌کند.
یکی از مسئولان سازمان آتش‌نشانی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا تأکید می‌کند: « در بسیاری از موارد، خودروهای امدادی به دلیل ترافیک جمعیت نمی‌توانند به محل حادثه دسترسی سریع داشته باشند و این مسئله می‌تواند باعث از دست رفتن لحظات طلایی برای نجات جان افراد شود.
حضور تماشاچیان در صحنه حوادث علاوه بر ایجاد اختلال در کار امدادگران، خطر جانی برای خود افراد نیز به همراه دارد. در مواردی دیده شده که پس از وقوع انفجار یا ریزش ثانویه، تماشاچیان نیز آسیب دیده‌اند.»
از سوی دیگر، کارشناسان حوزه ارتباطات اجتماعی معتقدند که بخشی از این رفتار ناشی از نبود آموزش عمومی و فرهنگ‌سازی کافی در مواجهه با حوادث است. مردم اغلب از روی دلسوزی، کنجکاوی یا عادت به مستندسازی با تلفن همراه وارد صحنه حادثه می‌شوند، بی‌آنکه به عواقب آن توجه داشته باشند.
در همین راستا، پلیس و سازمان مدیریت بحران کشور بارها از مردم خواسته‌اند تا در مواجهه با حادثه، آرامش خود را حفظ کرده، از محل حادثه فاصله بگیرند و مسیر را برای عبور خودروهای امدادی باز نگه دارند.
بر اساس اعلام نهادهای ذی‌ربط، اجرای کمپین‌های آگاهی‌بخش، آموزش‌های رسانه‌ای و گنجاندن رفتارهای صحیح در مواجهه با بحران در کتب درسی می‌تواند نقش مهمی در اصلاح این رفتار پرخطر ایفا کند.
تماشاچیان حوادث؛ تهدید خاموش برای عملیات امداد و نجات
در بسیاری از حوادثی مانند آتش‌سوزی، تصادف‌های رانندگی، یا حتی حوادث طبیعی، جمعیت زیادی از مردم به عنوان "تماشاچی" در محل حادثه حضور پیدا می‌کنند. این رفتار به ظاهر طبیعی، در عمل می‌تواند تهدید بزرگی برای جان انسان‌ها و روند امدادرسانی باشد.
محمدرضا مرشددوست کارشناس حوزه ایمنی نیز در گفت‌وگو با ایسنا در این باره اظهار می‌کند که مردم فکر می‌کنند کمک کردن در حادثه‌ها یعنی انجام کاری خارق العاده، فکر می کنند اطلاعات داشتن برای کمک به همنوعان این است که مانند اعضای یک تیم امدادی عمل کنند؛ در حالی که شاید ترک محل بهترین کمک باشد.
این کارشناس ایمنی با بیان اینکه اطلاعات مردم در این زمینه کم است یا درباره آن بی تفاوت هستند، بیان می‌کند که بخشی از انرژی ما صرف این می شود که مردم را از محل وقوع حادثه پراکنده کنیم، همین موضوع باعث می‌شود که سرعت عملیات هم کم شود. همچنین بر تصمیم‌گیری فرمانده عملیات که هم مردم و هم نیرویش درگیر هستند تاثیر می گذارد.
حضور افراد غیرمتخصص در محل حادثه، به‌خصوص در محل‌های شلوغ شهری، باعث ایجاد ترافیک، سد معبر و کاهش سرعت دسترسی نیروهای امدادی می‌شود. مثلاً در آتش‌سوزی‌های شهری، ماشین‌های آتش‌نشانی ممکن است به سختی به محل حادثه برسند یا به خاطر تجمع مردم، فضای کافی برای استقرار و شروع عملیات را نداشته باشند.
وی در بخش دیگری از مصاحبه خود با ایسنا به بیان نمونه‌ای در خصوص حضور مرگبار تماشاگران حوادث پرداخت و اظهار کرد که این را باید در نظر بگیریم که حضور تماشگران فقط در حوادثی مثل آتش سوزی و ... موجب اختلال نمی شود، حضور تماشاچیان در محلی که فردی قصد خودکشی دارد هم مثالی است که نشان می‌دهد حضور افراد تماشاچی چقدر آسیب زننده است. برای صحبت درباره این موضوع باید بدانیم که اقدام به خودکشی با انجام خودکشی متفاوت است. زمانی که فردی اقدام مورد نظرش را انجام داده خودکشی محسوب می‌شود اما گاهی افراد به دلایل مختلف تهدید به خودکشی می‌کنند.
وی ادامه داد: به طور مثال دختر یا پسر نوجوانی که به دلایل شخصی بالای ساختمانی ایستاده و تهدید می‌کند که خودش را به پایین پرت می‌کند، در این شرایط یکی از آسیب زننده ترین مسائل حضور افراد تماشاچی است چرا که فرد اگر هم قصد برگشت داشته باشد گاهی به خاطر حضور افرادی که او را نگاه می کنند خود را پرت می کند. در بسیاری از موارد اقدام به خودکشی، احتمال اینکه فرد منصرف شود بسیار بالاست، اما متاسفانه با حضور مردم تصور می‌کند که اگر نپرد به عنوان یک ترسوی بزدل شناخته می‌شود. بعضا دیده می شود که تماشاچیان فرد را «هو» می‌کشند؛ به عبارتی این افراد با نگاه کردن او را به انجام کار تشویق می‌کنند و در مرگ این فرد شریک خواهند بود.
انتشار اطلاعات نادرست یا حساس
در بسیاری از سوانح شهری، ازدحام جمعیت در محل حادثه مانع امدادرسانی سریع می‌شود. نیروهای امدادی هشدار داده‌اند که تجمع مردم، عکاسی، فیلمبرداری و انتشار تصاویر نه تنها عملیات نجات را مختل می‌کند، بلکه جان افراد حاضر را نیز با خطر مواجه می‌سازد. حفظ آرامش و باز نگه داشتن مسیر، مهم‌ترین کمکی است که هر شهروند می‌تواند در چنین مواقعی انجام دهد.
فیلمبرداری و عکاسی توسط تماشاچیان و انتشار آن در فضای مجازی می‌تواند باعث پخش اطلاعات غلط، جریحه‌دار شدن احساسات خانواده‌ها، یا حتی افشای اطلاعات حساس شود. نگاه‌های خیره، گرفتن عکس یا فیلم و حتی اظهار نظرهای نابه‌جا در محل حادثه، می‌تواند آسیب روانی عمیقی به فرد مصدوم یا خانواده‌اش وارد کند. این اتفاق در حوادثی مثل تصادف یا آتش‌سوزی منجر به فوت بیشتر دیده می‌شود.
بسیاری از مردم نمی‌دانند که حضورشان چه اختلالی ایجاد می‌کند. رسانه‌ها، مدارس و حتی شبکه‌های اجتماعی باید نقش فعالی در آموزش رفتار درست هنگام مواجهه با حادثه داشته باشند. جمله‌ای مثل «تماشاچی نباش، امدادگر باش» می‌تواند تبدیل به یک شعار فرهنگی شود.
حضور تماشاچیان در صحنه‌های حادثه، اگرچه از سر کنجکاوی یا دلسوزی است، اما عملاً آسیب‌زاست. جان افراد در دستان امدادگران است و هر ثانیه برای نجات حیاتی است. پس بهتر است وقتی حادثه‌ای می‌بینیم، راه را باز کنیم، آرامش را حفظ کنیم و اگر کمکی از دستمان برمی‌آید، در هماهنگی با نیروهای امدادی انجام دهیم.
