اسپانیا در انتظار زلزله بزرگ
آیا زلزله‌ای بزرگ در پرتغال یا اسپانیا در آستانه وقوع است؟ کارشناسان نگران این مسئله هستند، اما تأکید آن‌ها بر پیشگیری از خطر است.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق؛ شبه‌جزیره ایبریا که اسپانیا و پرتغال در آن قرار دارند، در کمتر از شش ماه چندین زمین‌لرزه با شدت متوسط را تجربه کرده است، موضوعی به گفته کارشناسان ممکن است نشانه‌ای از وقوع یک «زلزله بحران‌زای بزرگ» در آینده‌ای نزدیک یا دور باشد.
زلزله حاصل برخورد و اصطکاک صفحات تکتونیکی است که پوسته زمین را تشکیل می‌دهند. در شبه‌جزیره ایبریا، بین صفحات اوراسیا و آفریقا گسل‌های شکننده‌ای ایجاد شده که با شکستن آن‌ها، انرژی زمین به‌صورت امواج لرزه‌ای آزاد می‌شود.
ماریا بلن اوترینو، استاد زمین‌شناسی دانشگاه پلی‌تکنیک مادرید چنین توضیح می‌دهد: «گسل هرچقدر مدت زمان بیشتری بدون شکستگی باقی بماند، انرژی پرفشار بیشتری در آن انباشته می‌شود و خطر وقوع زلزله بعدی افزایش می‌یابد.»
این وضعیت مانند آغاز یک شمارش معکوس است. کسی نمی‌داند زلزله دقیقاً چه زمانی رخ خواهد داد، اما احتمال آن هر سال بیشتر می‌شود.
خطری «بیشتر از اکثر کشورهای اروپا»
در اسپانیا، بیش از ۱۴۰ سال است که زلزله بزرگی رخ نداده است. در میان سایر کشورهای اروپا، ایتالیا، ترکیه و یونان به‌عنوان نقاط زلزله‌خیز شناخته می‌شوند، اما به گفته ماریا بلن اوترینو، اسپانیا و پرتغال نیز پس از این کشورها در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
فرناندو کاریلو از مؤسسه پرتغالی دریا و جو (IPMA) نیز نظر مشابهی دارد: «ما در مناطقی زندگی می‌کنیم که در مقایسه با این کشورها خطر زمین‌لرزه متوسط یا کمی دارند، اما این خطر همچنان بیشتر از اکثر کشورهای اروپایی است.»
در اسپانیا، جنوب و جنوب شرقی آسیب‌پذیرترین مناطق هستند، درحالی‌که در پرتغال، بیشترین خطر متوجه لیسبون و جنوب غربی کشور است.
خطر زلزله ۸.۵ ریشتری در لیسبون
ماریا بلن اوترینو هشدار می‌دهد: «ما تحت تأثیر یک منطقه زلزله‌خیز در جنوب غربی دماغه سنت‌وینسنت قرار داریم، جایی که زلزله لیسبون در سال ۱۷۵۵ در آن رخ داد. اگر چنین زلزله‌ای دوباره اتفاق بیفتد، می‌تواند به بزرگی ۸.۵ ریشتر برسد و شهرهای هوئلوا و کادیز را نیز تحت تأثیر قرار دهد.»
شهر بندری لیسبون که با خطر احتمالی یک زلزله بزرگ روبروست، به‌طور ویژه‌ای برای وقوع احتمالی سونامی نیز آماده می‌شود.
زلزله بعدی چه زمانی رخ خواهد داد؟
به رغم تلاش‌های گذشته برای پیش‌بینی زلزله‌ها، علم هنوز قادر به تعیین زمان دقیق وقوع آن‌ها نیست. ماریا بلن اوترینو می‌گوید که پیش‌بینی‌های کوتاه‌مدت زلزله قابل‌اعتماد نیستند.
در غیاب پیش‌بینی‌های دقیق، تمرکز بر پیشگیری بلندمدت است، یعنی ارزیابی خطرات منطقه زلزله‌خیز به منظور کاهش میزان آسیب‌پذیری آن.
این کارشناس خاطرنشان می‌کند: «ما در قرن بیستم زلزله ویرانگری را تجربه نکرده‌ایم. ۱۴۰ سال است که زلزله‌ای با بزرگی ۶.۵ ریشتر مانند زلزله سال ۱۸۸۴ در آندلس، رخ نداده است. بنابراین ما اکنون در یک دوره کاهش فعالیت لرزه‌ای هستیم.»
بااین‌حال، حتی زلزله سال ۲۰۱۱ لورکا که بزرگی آن تنها ۵.۲ بود، موجب کشته شدن ۹ نفر شد و خسارتی ۱۰۸ میلیون یورویی بر جای گذاشت.
گسل‌های جنوب اسپانیا و کاتالونیا ممکن است زلزله‌ای به قدرت ۷ ریشتر ایجاد کنند که انرژی آن حدود ۹۰۰ برابر زلزله لورکا خواهد بود. فرناندو کاریلو وقوع یک «زلزله بحرانی» را در آینده محتمل می‌داند، اما نه در مقیاس یونان، زیرا زلزله‌های اخیر یونان آتشفشانی بوده‌اند، نه تکتونیکی.
خاطره زلزله ۱۷۵۵ هنوز زنده است
یاد زلزله خانمان‌سوز ۱۷۵۵ که لیسبون و جنوب اسپانیا را ویران و یک سونامی عظیم ایجاد کرد، هنوز در خاطره‌ها باقی مانده است.
در حال حاضر، هر دو کشور اسپانیا و پرتغال دارای استانداردهای ساخت‌وساز ضدزلزله هستند، ازجمله استاندارد NCSE-02 که از سال ۲۰۰۲ در اسپانیا اجرا شده است.
ماریا بلن اوترینو توضیح می‌دهد: «مقررات ما به‌روزرسانی‌های لازم را شامل می‌شود، به‌ویژه در گرانادا، آلیکانته، توررویه‌خا و جنوب اسپانیا، اما یک مشکل وجود دارد: ۲۲ سال است که به‌روزرسانی جدیدی انجام نشده است. برنامه‌ریزی شهری در مناطق آندلس، والنسیا، مورسیا، کاتالونیا و پیرنه ناکافی است.»
در پرتغال قوانین ساخت‌وساز ضدزلزله از دهه ۱۹۶۰ وجود دارند، اما بیشتر ساختمان‌های لیسبون قدیمی‌تر از این زمان وضع مقررات هستند و هنوز مقاومت آن‌ها در برابر زلزله به‌طور جدی آزمایش نشده است.
اقدامات اضطراری در لیسبون
با توجه به تهدید بحران زلزله در آینده‌ای نه‌چندان دور، کارلوس موداس، شهردار لیسبون، یک برنامه اضطراری برای پایتخت پرتغال تهیه کرده است.
او می‌گوید: «ما دو برج هشدار سونامی در تِرِیرو دو پاسو و پراسا دو ایمپریو داریم که هشدارهای فوری ارسال می‌کنند و ۸۶ نقطه تجمع در شهر مشخص شده‌اند.»
توصیه‌های حیاتی هنگام زلزله
لولا رودریگز از خدمات اضطراری ۱۱۲ آندلس، برخی توصیه‌های حیاتی در هنگام زلزله‌های شدید را چنین شرح می‌دهد: «سر جای خود بمانید. اگر داخل ساختمان هستید، به دنبال جایی محکم مانند چارچوب در یا زیر یک میز بگردید. بنشینید، خود را جمع کنید و سرتان را بپوشانید.»
او اضافه می‌کند: «فرار نکنید و از پله‌ها پایین نروید. روش "چمباتمه، پوشاندن سر و گرفتن یک جای محکم" بهترین گزینه در هنگام زلزله است.»
