گزینه جنگ روی میز نیست

مالک مصدق: فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان به تازگی و طی سخنانی از دیپلماسی تنش زادیانه بین تهران و تل آویو گفت. آن طور که خبرگزاری مهر به نقل از الجزیره، گزارش داده است، مسئول سیاست خارجی عربستان طی سخنانی تاکید کرد که «ما باید از وقوع جنگ بین ایران و اسرائیل جلوگیری کنیم.» سخنان بن فرحان در حالی عنوان می‌شود که تنها ۲۴ ساعت از بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید می‌گذرد.

لذا چنین به نظر می‌رسد که گفته‌های رئیس دستگاه دیپلماسی سعودی نمی تواند با تغییر و تحولات سیاسی در واشنگتن بی ارتباط باشد.

این در حالی است که ساعاتی قبل هم «هرتزی هالوی»، رئیس ستاد ارتش اسرائیل نیز از سمت خود استعفا داد. به نوشته ایسنا، هالوی قرار است تا ششم مارس در سمت خود باقی بماند. هالوی در تشریح دلیل کناره گیری اش عنوان داشت که «به واسطه شکست هفت اکتبر۲۰۲۳ استعفای خود را تقدیم وزیر جنگ کرده است.» همزمان با این اتفاق، «یارون فنکلمن»، فرمانده منطقه جنوبی ارتش اسرائیل نیز از سمت خود استعفا داده است. استعفای هالوی و فنکلمن، تنها سه روز پس از اجرای توافق آتش بس میان حماس و اسرائیل صورت گرفت.

 ادعاهای بن فرحان صرفا جنبه لفاظی دارد

در تبیین و تحلیل همزمانی گفته‌های فیصل بن فرحان برای جلوگیری از تنش و جنگ احتمالی بین تهران و تل آویو با استعفاهای پی در پی مقامات ارتش اسرائیل، رامین اسماعیلی در گفت وگویی با «شرق»، مواضع مسئول سیاست خارجی عربستان سعودی را صرفاً از منظر «لفاظی دیپلماتیک» به بوته تحلیل می‌برد و معتقد است که «در شرایط کنونی و با توجه به روی کار آمدن دونالد ترامپ، در کوتاه مدت هیچ امکان یا فضایی برای درگیری بین ایران و اسرائیل وجود ندارد.»

هرچند این تحلیلگر ارشد مسائل خاورمیانه، «تغییر دولت در آمریکا را به مثابه ایجاد یک فضای خصمانه و شدیدتر در محیط بین‌الملل و مشخصا منطقه غرب آسیا» می‌داند، اما به زعم او «دونالد ترامپ اساساً با قرائت‌های خاص خود به دنبال پایان دادن به جنگ‌ها و عدم آغاز هیچگونه تنشی است». لذا این مفسر حوزه سیاست خارجی با ارجاعی به استعفاهای سه‌شنبه در ارتش اسرائیل، کناره گیری هرتزی هالوی و یارون فنکلمن را اولین قربانیان کابینه نتانیاهو پس از حصول آتش بس در غزه تعبیر کرده و به همین دلیل یادآور می‌شود که «اسرائیل در حال حاضر آمادگی هیچگونه تنشی را، چه در قالب ضربه نظامی و چه در قالب جنگ گسترده و فراگیر با ایران ندارد.»

در ادامه گپ و گفت با شرق، رامین اسماعیلی از منظری دیگر، مشخصاً به بروز اختلافات سیاسی در کابینه بنیامین نتانیاهو پس از حصول توافق آتش بس اشاره دارد و خاطر نشان می کند که اعتراضات و مخالفت‌های دو چهره کلیدی کابینه اسرائیل یعنی بن گویر(وزیر امنیت ملی) و بتسلئیل اسموتریچ، وزیر دارایی، عملاً سبب شده است که دولت بی بی در لبه فروپاشی و سقوط قرار گیرد». به همین دلیل این مفسر مسائل غرب آسیا متذکر می شود که «نتانیاهو برای فرار از فروپاشی کابینه خود یا به دنبال تنش بزرگ با تهران خواهد بود که با روی کار آمدن دونالد ترامپ، احتمال وقوع آن صفر است و یا آنکه باید منتظر سقوط کابینه و برگزاری انتخابات زود هنگام باشد».

در مجموع این تحلیلگر بین الملل چنین نتیجه می گیرد که «نتانیاهو به نحوی سعی دارد که کابینه در حال سقوطش را با یک موازنه سیاسی و دیپلماتیک بین خواسته های وزرای جریان راست رادیکال و انتظارات ترامپ حفظ کرده و نوعی بالانس را ایجاد کند.» البته اسماعیلی در تحلیل عمیق تر گفته های بن فرحان پیرامون تلاش برای جلوگیری از وقوع جنگ بین ایران و اسرائیل به گزارش اخیر نیویورک تایمز هم اشاره دارد که عنوان شده بود «بازیگران عربی سعی در اتخاذ سیاست های منعطف تر دولت جدید ایالات متحده در خاورمیانه و مشخصا در خصوص تهران هستند.»

 کشورهای عربی خواستار موضع ملایم ترامپ در قبال ایران هستند

در رابطه با آنچه این کارشناس مطرح شد، روزنامه نیویورک تایمز در گزارش اخیر خود با اشاره به سفر اخیر «استیو ویتکاف»، گزینه ترامپ به‌عنوان فرستاده او در غرب آسیا و «اریک ترامپ» پسر رئیس جمهور منتخب به امارات متحده عربی و عربستان سعودی به بررسی دقیق‌تر مسائلی پرداخت که دونالد ترامپ در پیشبرد روابط در حال تحول با متحدان سنتی خود در خلیج فارس با آنها مواجه است.

به نوشته ایسنا، این روزنامه آمریکایی باور دارد که «در دوره اول ریاست جمهوری دونالد ترامپ، اعراب ثروتمند خلیج فارس روابطی هماهنگ با دولت او داشتند. رهبران کشورهای حاشیه خلیج فارس به‌طور کلی از بازگشت ترامپ به کاخ سفید استقبال کردند. اما این بار، به نظر می‌رسد که این کشورها و ترامپ در چندین موضوع اساسی، مانند اسرائیل و ایران اختلاف نظر دارند و تفاوت در سیاست‌های حوزه انرژی نیز می‌تواند دلیل اصطکاک باشد. اگر چه بعید است که میان واشنگتن و متحدانش در خلیج فارس تنش یا گسست عمده وجود داشته باشد.

ترامپ در دولت خود با منطقه‌ای روبرو خواهد شد که از زمان آغاز جنگ اسرائیل علیه غزه در هفت اکتبر ۲۰۲۳، شاهد تغییرات شدیدی بوده است. »

نیویورک‌تایمز با انتشار این مقدمه به تلفات گسترده جنگ غزه و کشیده شدن جنگ به جنوب لبنان اشاره کرد و نوشت: «اکنون، در حالی‌که ترامپ کابینه خود را پر از جنگ‌طلب‌های ضدایران و مدافعان سرسخت اسرائیل می‌کند، رهبران کشورهای حاشیه خلیج‌فارس علناً خواستار اتخاذ موضع ملایم‌تر در قبال ایران و اتخاذ رویکردی سخت‌تر در قبال اسرائیل شده‌اند.

آن‌ها به‌علاوه از ایالات متحده خواسته‌اند که همچنان با منطقه تعامل داشته باشد. در حال حاضر، به نظر می‌رسد که دولت ترامپ مشتاق تعامل با برخی کشورهای خلیج فارس، از جمله عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی است.»

این نشریه آمریکایی به مواردی از احیای روابط عربی با ایران اشاره دارد و در همین باره میخوانیم که، «عربستان سعودی و ایران در مارس ۲۰۲۳ به توافقی دست یافتند که تنش‌ها را در خلیج فارس کاهش داد و درها را به روی تماس‌های دیپلماتیک میان ۲ کشور در سطح بالا باز کرد.

بحرین هم پس از سال‌ها تنش با ایران، به دولت ایران پیشنهاد بهبود روابط داده است، به‌طوری که حمد بن عیسی آل خلیفه، پادشاه این کشور گفته است که دلیلی برای به تاخیر انداختن از سرگیری روابط دیپلماتیک وجود ندارد.

این کشور پادشاهی کوچک همچنین هدف قرار دادن ایران توسط اسرائیل در اکتبر گذشته را محکوم کرد. لذا برای عربستان سعودی، هدف روشن است و آن هم ایجاد یک فضای منطقه‌ای باثبات برای تحقق رویای شاهزاده محمد بن سلمان برای تنوع بخشیدن به اقتصاد عربستان که وابسته به نفت است. برای ایران نیز باتوجه به وضعیت منطقه، آشتی با ریاض به یک ضرورت  تبدیل شده است.»

این مطلب در ادامه به این موضوع اشاره دارد«همچنین نشانه‌هایی مبنی بر این وجود دارد که ایران ممکن است آماده مذاکره با دولت آینده ترامپ باشد. بسیاری از مقامات سابق، کارشناسان و سرمقاله‌های روزنامه‌ها در ایران آشکارا خواستار تعامل دولت با دونالد ترامپ شده‌اند.

تاکنون، ترامپ نیز دست کم در ترسیم مسیری متفاوت از کارزار «فشار حداکثری» در دوره اول ریاست جمهوری خود علیه ایران دیده شده است. ترامپ در ماه سپتامبر با تکیه بر ادعاها درباره وجود ظرفیت دستیابی به تسلیحات هسته‌ای در ایران گفت که ما باید توافق کنیم، زیرا (رویارویی با) عواقب آن غیرممکن خواهد بود.»