آیا هوشمندها خطرناک‌ هستند؟

مریم مرامی - کارشناس ارشد علوم شناختی

ترس از ناشناخته‌ها یک تجربه جهانی بشری است. با پیشرفت‌های سریع در هوش مصنوعی (AI)، درک ما از پتانسیل فناوری و تهدیدات آن در حال تکامل است. به‌راستی چرا جهان از هوش مصنوعی می‌ترسد؟ تلاقی علوم اعصاب و هوش مصنوعی، هم هیجان و هم ترس را افزایش می‌دهد و تخیل ما را با روایت‌های دیستوپیایی درباره ماشین‌های حساس تغذیه می‌کند یا برای آینده‌ای با شناخت انسان و پیشرفت‌های پزشکی مدرن، به ما امیدواری می‌دهد. در اینجا دلایل پشت این ترس‌ها را که مبتنی بر درک ما از علوم اعصاب است، بررسی می‌کنیم و مسیرهایی را برای گفت‌وگوی سازنده و توسعه هوش مصنوعی مسئولانه پیشنهاد می‌دهیم.

1- ترس، یک احساس اولیه است که ریشه در مکانیسم بقای ما دارد. ترس برای محافظت از ما در برابر آسیب‌های احتمالی عمل می‌کند و حالت هوشیاری بیشتری ایجاد می‌کند. آمیگدال، یک ناحیه کوچک بادام‌شکل در اعماق مغز، در پاسخ به ترس ما نقش اساسی دارد که اطلاعات احساسی به‌ویژه مربوط به تهدیدات را پردازش کرده و با برقراری ارتباط با سایر مناطق مغز، واکنش‌های ترس را تحریک می‌کند. درک ما از هوش مصنوعی، مفهومی پیچیده و بدیع است که عدم اطمینان ایجاد می‌کند؛ عنصری کلیدی که می‌تواند باعث ترس شود. توسعه هوش مصنوعی و ادغام آن در زندگی ما یک تغییر درخورتوجه است که باعث ایجاد ترس‌های مستند می‌شود. شباهت عجیب بین هوش مصنوعی و شناخت انسان -به دلیل تمایل مغز انسان به انسان‌سازی موجودات غیرانسانی- می‌تواند باعث ترس شود. این سوگیری شناختی که عمیقا در شبکه‌های عصبی ما ریشه دوانده است، می‌تواند باعث شود هوش مصنوعی را به‌عنوان یک رقیب یا تهدید بالقوه درک کنیم. علاوه‌براین پیشرفت‌های اخیر در توسعه هوش مصنوعی به کمک بینش‌های علوم اعصاب تقویت شده است. الگوریتم‌های یادگیری ماشین، به‌ویژه شبکه‌های عصبی مصنوعی، از ساختار و عملکرد مغز انسان الهام گرفته‌اند. این رابطه دوسویه بین هوش مصنوعی و علوم اعصاب، جایی که علم اعصاب الهام‌بخش طراحی هوش مصنوعی است و هوش مصنوعی، به نوبه خود، مدل‌های محاسباتی را برای درک فرایندهای مغز ارائه می‌دهد، به ترس درباره دستیابی هوش مصنوعی یا پیشی‌گرفتن از هوش انسانی منجر شده است. ترس از هوش مصنوعی اغلب به ترس از دست دادن کنترل، از دست دادن حریم خصوصی و از دست دادن ارزش انسانی خلاصه می‌شود. درک هوش مصنوعی به‌عنوان موجودی هوشیار خارج از کنترل انسان، وحشتناک است. ترسی که از طریق رسانه‌های عمومی و داستان‌های علمی‌-تخیلی تداوم یافته است. علاوه‌بر‌این قابلیت‌های سیستم‌های هوش مصنوعی برای تجزیه و تحلیل داده‌ها، همراه با عدم شفافیت آنها، نگرانی‌های زیادی را درباره حفظ حریم خصوصی و نظارت ایجاد می‌کند. ترسِ دیگر، از دست دادن ارزش انسانی به دلیل عملکرد بهتر هوش مصنوعی از انسان در وظایف مختلف است. تأثیر هوش مصنوعی بر اشتغال و ساختار اجتماعی، با توجه به پیشرفت‌های اخیر در رباتیک و اتوماسیون، منبع نگرانی درخورتوجهی بوده است. ترس از اینکه ممکن است هوش مصنوعی درنهایت جایگزین انسان‌ها در بیشتر زمینه‌های زندگی شود، مفهوم هدف و هویت ما را به چالش می‌کشد.

2- درحالی‌که این ترس‌ها موثق هستند، به یاد داشته باشید که هوش مصنوعی ابزاری است که از سوی انسان‌ها و برای انسان‌ها ایجاد شده است. هوش مصنوعی دارای آگاهی یا احساسات نیست. این فقط فرایندهای شناختی را براساس برنامه‌ریزی و داده‌های موجود تقلید می‌کند. این درک برای از بین بردن ترس از هوش مصنوعی حیاتی است. رسیدگی به نگرانی‌های مربوط به حریم خصوصی مستلزم ایجاد چارچوب‌های قانونی و اخلاقی قوی برای مدیریت داده‌ها و شفافیت الگوریتمی است. علاوه‌براین گفت‌وگوی میان‌رشته‌ای بین دانشمندان علوم اعصاب، محققان هوش مصنوعی، اخلاق‌‌گرایان و سیاست‌گذاران در هدایت تأثیرات اجتماعی هوش مصنوعی و به حداقل رساندن خطرات آن بسیار مهم است. تأکید بر رویکرد «انسان در حلقه»، که در آن هوش مصنوعی به جای جایگزینی با انسان‌ها در تکمیل وظایف کمک می‌کند، می‌تواند ترس از کهنگی انسان را کاهش دهد. به جای اینکه هوش مصنوعی را به‌عنوان یک رقیب در نظر بگیریم، می‌توانیم آن را به‌عنوان یک همکار که توانایی‌های انسانی را افزایش می‌دهد، ببینیم. ترس از هوش مصنوعی که عمیقا در مکانیسم‌های عصبی ما ریشه دارد، منعکس‌کننده عدم اطمینان ما درباره این فناوری به‌سرعت در حال تکامل است. با این حال، درک این ترس‌ها و پرداختن به آنها برای توسعه و ادغام هوش مصنوعی مسئولانه بسیار مهم است. با تقویت گفت‌وگوی سازنده، ایجاد دستورالعمل‌های اخلاقی و ارتقای چشم‌انداز هوش مصنوعی به‌عنوان یک همکار، می‌توانیم این ترس‌ها را کاهش دهیم و از پتانسیل هوش مصنوعی به‌‌طور مسئولانه و مؤثر استفاده کنیم.