گفت‌و‌گو؛ ایدئالی که چراغ می‌خواهد

عبدالرحمن فتح‌الهی: آنچه در دور جدید اعتراضات به شکل بارزی قابل مشاهده بود و به‌عنوان یک هشدار و زنگ خطر به مقامات عمل کرد، به نبود زمینه لازم برای گفت‌وگو میان طبقات مختلف جامعه و به‌خصوص فقدان و خلأ کانال گفت‌وگو میان ملت و مسئولان بازمی‌گشت؛ در‌حالی‌که جوامع در دنیای امروز نیاز دارند فضای بحث و گفت‌وگو به شکل جدی در بطن و متن تحولات آنها وجود داشته باشد. 

در واقع وجود گفت‌وگو و به‌خصوص اهمیت‌دادن به گفت‌وگوی انتقادی در یک جامعه باعث می‌شود تا آن جامعه رقابتی شود و فضا برای ترویج گفتمان دموکراسی‌خواهی فراهم شود. وضعیت کنونی به‌خوبی نشان از آن دارد که نوعی لجاجت سیاسی از سوی برخی گروه‌ها، جای خود را به تفاهم ملی به‌عنوان موتور محرکه و پیشران دموکراسی در کشور داده است. در‌حالی‌که نباید و نمی‌توان این مهم را نادیده گرفت که از رهگذر وجود زمینه‌های گفت‌وگو در یک جامعه است که اقتصاد، تولید، سازندگی، توسعه، همکاری و هماهنگی میان اجزای مختلف یک جامعه شکل می‌گیرند و نهایتا ساختار سیاسی موفق به تأمین رفاه و آزادی عمومی برای مردم خواهد شد. تقویت و اهمیت‌دادن به گفت‌وگو در جامعه و تأکید بر معنای گفت‌وگوی انتقادی باعث می‌شود تا آنچه به‌عنوان سیاست‌ها و برنامه‌های دولت و برخی جریان‌ها، ذیل سنت‌های اشتباه هستند، مورد نقادی و بررسی قرار گیرند. در این شرایط این برنامه‌ها مورد بازتعریف و بازنگری قرار خواهند گرفت و جای خود را به راه‌حل بهتر، دقیق‌تر و مبتنی بر اقتضائات کنونی جامعه خواهند داد.

 به واقع اتفاقات چند هفته گذشته در کشور به واسطه دور جدید اعتراضات باید درسی برای مسئولان باشد تا از گفت‌وگو، حتی گفت‌وگوی انتقادی در جامعه حمایت کنند؛ چرا‌که گفت‌وگوی انتقادیِ سیاسی و اجتماعی حقی است عام که همه افراد جامعه می‌توانند از آن برای بیان نگاه خود استفاده کنند. با درنظرگرفتن حضور پررنگ جوانان و نوجوان در دور جدید اعتراضات اتفاقا باید به شکل خاصی برای این قشر به‌عنوان مهم‌ترین قشر جامعه زمینه لازم و مساعد فراهم شود تا بتوانند در مسائل، تحولات و اتفاقات مربوط به زیست خود و محیط پیرامونی‌شان در همه سطوح و ابعاد اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی اظهارنظر کنند. از این منظر در مجموع گفت‌وگو و کارکرد آن به شکل جدی و پررنگی می‌تواند خود را در ارتقای اعتمادسازی، انسجام ملی و مشارکت‌دادن هرچه بیشتر شهروندان به‌ویژه جوانان در مدیریت کلان امور کشور نشان دهد. 

در‌عین‌حال باید این را هم مد‌نظر قرار داد که گفت‌وگو ساده‌ترین و کم‌هزینه‌ترین روشی است که از آن می‌توان برای جذب جوانان در راستای مشارکت و حضور آنها در گفت‌وگو، از طریق نهادهای مدنی، انجمن‌ها و شوراها استفاده کرد و نهایتا در راستای تقویت سرمایه‌های اجتماعی بهره برد؛ بنابراین حضور و تأکید بر گفت‌وگو و مشارکت‌دادن جوانان در گفت‌وگوها، احتساب و تعمیم آن به دایره حقوق مدنی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی منجر به باورشدن مقوله اعتماد، مشارکت فعال، احترام جوانان به افکار عمومی، پیگیری اهداف، نیازها و خواسته‌های‌شان از طریق تبادل اطلاعات و مذاکره می‌شود و دست آخر به توسعه ملی خواهد انجامید. با درنظرداشتن این اهمیت و کارکردهای متعدد گفت‌وگو باید اذعان کرد که گفت‌وگو، نه یک هدف، بلکه مسیری در راستای ایجاد اصلاحات و تأمین و تضمین ثبات سیاسی -اجتماعی به منظور بهبود وضعیت عمومی در جامعه و کل کشور است. واقعیت‌های کنونی در صحنه تحولات سیاسی و اجتماعی حکایت از آن دارد که برخلاف درنظرداشتن ضرورت گفت‌وگوی جدی در راستای برون‌رفت از بحران فعلی و بن‌بست جاری، آنچه مشاهده می‌شود، صرفا تداوم نوعی فضای تنگ و محدود سیاسی است. 

از این منظر است که «شرق» در مجموعه مصاحبه‌هایی با احمد زیدآبادی و علی مطهری سعی کرده است از ابعاد و جهات گوناگون به مقوله گفت‌وگوی سیاسی در شرایط حساس و ملتهب کنونی جامعه امروز ایران بپردازد و آن را واکاوی کند.