ابوالفضل ابوترابی در گفت‌وگو با «شرق» مطرح کرد
می‌خواستیم به سمت انتخابات نخبگانی حرکت کنیم
اصلاح قانون انتخابات از سال‌ها پیش دغدغه برخی سیاسیون بود که هر یک به سهم خود کوشیدند به آن ورود کنند. البته مجلس‌دهمی‌ها اگر‌چه برای اصلاح این قانون دست‌به‌کار شدند، اما موفق به این امر نشدند و با مخالفت‌ها به در بسته خوردند.
اصلاح قانون انتخابات از سال‌ها پیش دغدغه برخی سیاسیون بود که هر یک به سهم خود کوشیدند به آن ورود کنند. البته مجلس‌دهمی‌ها اگر‌چه برای اصلاح این قانون دست‌به‌کار شدند، اما موفق به این امر نشدند و با مخالفت‌ها به در بسته خوردند. این در حالی بود که مجلس اصولگرای یازدهم بهعنوان یک اقدام مهم، طرح‌های اصلاح قانون انتخابات ریاست‌جمهوری، شوراهای شهر و روستا و در نهایت مجلس را در دستور کار خود قرار داد؛ آن‌هم زمانی که هنوز چیزی از عمر مجلس یازدهم نگذشته بود و برخی مجلس‌یازدهمی‌ها سودای نشستن بر کرسی ریاست‌جمهوری را در سر می‌پروراندند و کمتر از 10 ماه تا انتخابات، همه توان و قوای خود را معطوف به اصلاح قانون انتخابات ریاست‌جمهوری کردند؛ اصلاحیه‌ای که احتمالا همه نامزدهای دیگر را به نفع کاندیدا محدود می‌کرد، اما در نهایت با مخالفت شورای نگهبان و مجمع تشخیص به سرانجام نرسید. سال دوم هم انتخابات شوراها را در دستور کار خود قرار داد که با رفت‌وآمدهای فراوان میان مجلس و شورای نگهبان، باز هم بدون نتیجه ماند. اکنون اما نوبت انتخابات مجلس است که در سال چهارم و تنها چند ماه مانده به انتخابات آتی، بهارستان‌نشینان بعد از شش بار رفت‌و‌آمد این طرح بین کمیسیون شوراها و صحن مجلس، اصرار دارند این طرح اصلاحی را عملیاتی کنند. در‌حالی‌که به اعتقاد غلامرضا نوری‌قزلجه، نماینده منتقد طرح، نه طرحی برای افزایش مشارکت بلکه اقدامی برای کاهش سطح مشارکت است. علاوه بر کلیت این طرح اصلاحی، یکی از عمده اقدامات مجلس‌یازدهمی‌ها در طرح یادشده، تناسبی‌شدن انتخابات تهران است. اگر‌چه دیرهنگام اما موافقان تناسبی‌شدن انتخابات اصرار دارند این بخش از قانون به انتخابات پیش‌روی مجلس برسد تا در تهران انتخابات به صورت تناسبی و نسبی اجرائی شود. این در حالی است که به گفته منتقدان، زیرساخت‌های لازم برای این امر وجود ندارد. حتی به اعتقاد شورای نگهبان مصادیق و جزئیات این طرح به درستی تعیین نشده است. مسئله‌ای که شورای نگهبان را در بیان دلایل ردصلاحیت احتمالی کاندیداها با چالش همیشگی کلی‌گویی مواجه خواهد کرد. امری که تاکنون بارها با انتقاد کاندیداهای رد‌صلاحیت‌شده مواجه شده است و بنا بر این خلأ قانونی، شورای نگهبان نمی‌تواند دلیل واقعی رد‌صلاحیت‌ها را بیان کند. گفتنی است در جلسه چهارم تیر‌ماه هیئت عالی نظارت بر حسن اجرای سیاست‌های کلی نظام، به ریاست محمدباقر ذوالقدر، اصلاحیه و تغییرات مجلس درخصوص طرح «اصلاح موادی از قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی» بررسی شد، اما اصلاحات و تغییراتی که مجلس در جلسه ۳۰ خرداد ۱۴۰۲ برای رفع مغایرت‌های اعلامی هیئت عالی نظارت مجمع در این طرح اعمال کرده بود، از نظر این هیئت مغایر با سیاست‌های کلی نظام تشخیص داده شد. طبق بررسی‌های انجام‌شده، آن‌طور که بیان شده است، عصر روز گذشته (چهارشنبه) مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره تناسبی‌شدن انتخابات تشکیل جلسه داده و طبق آنچه در کمیسیون‌های ویژه سیاسی و حقوقی مجمع تناسبی‌شدن انتخابات رد شده بود، مجمع تشخیص طبق نظر قبلی خود، رأی به رد تناسبی‌شدن انتخابات تهران داده است. خبری که تا زمان تنظیم این مطلب، هنوز به صورت رسمی اعلام نشده است.
از این‌رو، برای تشریح بیشتر طرح اصلاح قانون انتخابات و تناسبی‌شدن انتخابات بهعنوان بخش مهم این طرح انتخاباتی، با ابوالفضل ابوترابی، عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور که نمایندگی مردم نجف‌آباد در مجالس نهم، دهم و یازدهم را بر عهده داشته و دارد، گفت‌وگو کردیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
درباره آخرین وضعیت اصلاح قانون انتخابات و تناسبی‌شدن انتخابات تهران توضیح دهید.
تا جایی که اطلاع دارم، تناسبی‌شدن انتخابات در کارگروه ویژه حقوقی و سیاسی مجمع تشخیص مصلحت رد شده است. مجمع تشخیص عصر امروز (چهارشنبه) جلسه داشته، اما هنوز خبر نهایی آن اعلام نشده است.
وقتی احتمال می‌دادید این طرح تأیید نشود، چرا برای آن تا این حد در کمیسیون شوراهای مجلس وقت صرف کردید؟
برای کار خوب باید وقت بگذاریم. به تناسبی‌شدن انتخابات اعتقاد دارم و به آن رأی مثبت هم دادم. تناسبی‌شدن انتخابات سنگ زیرین و تدریجی حزبی‌شدن انتخابات است؛ موضوعی که در کشور ما مغفول مانده. البته در کشورمان بزرگان و معتمدین جریان‌های سیاسی دلشان می‌خواهد قبل از انتخابات عملکرد حزبی داشته باشند و لیست بدهند و قبل از آن با افراد مصاحبه کنند و پیمان ببندند و قسم‌نامه و امضا بگیرند و کتبی و شفاهی تعهد بخواهند. ولی اگر نتیجه بد شد، نمی‌خواهند به نام آنها نوشته شود. به همین دلیل در زمان انتخابات عملکردشان حزبی است، اما بعد از انتخابات همه چیز رها می‌شود. آنها نمی‌خواهند هزینه عدم موفقیت و احتمال شکست افرادی را که به مجلس یا شورا وارد شده‌اند، یا شکست فردی که با حمایت آنها به مقام مهمی رسیده است، بپردازند. ما بنا داشتیم سنگ‌بنای انتخابات حزبی را در انتخابات تناسبی به‌طور تدریجی از تهران شروع کنیم تا در فرایند 10، 20ساله مردم انتخابات تناسبی را بپذیرند و یاد بگیرند. این اتفاق خوبی بود و محاسن زیادی داشت.
اولین نکته مثبت این بود که انتخابات حزبی می‌شد. دومین حسن این بود که همه تفکرات در مجلس حضور داشتند و سومین نکته این بود که از این جهت که همه می‌توانستند در انتخابات نقش‌آفرینی کنند، باعث افزایش سطح مشارکت در انتخابات می‌شد.
موارد بیان‌شده دلایل اصلی ما برای رأی به تناسبی‌شدن انتخابات در تهران بود. مدلی که هم‌اکنون در 50 درصد دنیا در حال اجراست و می‌خواستیم آن را به انتخابات حزبی و نخبگانی در کشور تبدیل کنیم؛ چرا‌که معمولا سرلیست‌های نخبگان احزاب سیاسی هستند که می‌توانستند این نخبگان احزاب مختلف، همیشه در مجلس حضور داشته باشند. به همین دلیل با انتخابات تناسبی و نسبی می‌توانستیم به سمت انتخابات نخبگانی حرکت کنیم. بنابراین مدل انتخابات را می‌خواستیم از اکثریت به نسبی تبدیل کنیم که متأسفانه مجمع تشخیص مصلحت نظام در این زمینه دقیق عمل نکردند و اجازه ندادند مدل انتخابات به صورت تدریجی و با شروع انتخابات به سمت نسبی‌شدن پیش برود. بااین‌حال، از آنجایی که تناسبی‌شدن انتخابات در کمیسیون‌های سیاسی و حقوقی مجمع تشخیص مصلحت رد شده است، این امر به‌ظاهر منتفی شده است.
آیا در صورت تصویب، زیرساخت‌های انتخابات تناسبی در تهران وجود داشت؟
بله. زیرساخت اصلی تناسبی‌شدن انتخابات در حال حاضر در تهران وجود دارد و همان رأی به لیست‌ها، پایگاه اجتماعی و زیرساخت مهیای تناسبی‌شدن انتخابات است.
انتخابات و رأی نسبی یعنی بر اساس لیست رأی‌دادن؛ امری که هم‌اکنون در تهران اجرا می‌شود و پیوست اجتماعی دارد. هم‌اکنون همه قبول دارند که در تهران انتخابات لیستی است. به همین دلیل زیرساخت اصلی آن که پیوست اجتماعی و پذیرش مردمی است، انجام شده و یک قانون نیاز داشت و مجلس قصد داشت آن را به قانون تبدیل کند، اما اجازه داده نشد.
در عمل هزاران مسئله پیش‌بینی‌نشده دارد. به همین دلیل دست مجری را باز گذاشتیم تا به تناسب در این تجربه جدید آزمون و خطا کنیم و شرایط دستمان بیاید و ایرادهای کار معلوم شود. تجربه اکثریت را درخصوص قانون انتخابات فعلی 44 سال است اجرا می‌کنیم، اما همچنان ایراد و خطا دارد. به همین دلیل نمی‌توانیم سریع برای تناسبی‌شدن انتخابات تصمیم بگیریم. تعلل ما برای این بود که از تهران شروع کنیم و ایرادهای کار دستمان بیاید، بعد اقدامات بیشتری رخ دهد و ابهام‌ها مرتفع شوند و به مرور در سراسر کشور اجرائی شود.
چرا این آزمون و خطا را قرار بود از تهران آغاز کنید؟
چون این مدل در تهران پیوست اجتماعی دارد. هم‌اکنون مردم تهران انتخابات لیستی را پذیرفته‌اند. انتخابات لیستی مهم‌ترین پیوست تناسبی‌بودن انتخابات است که مردم آن را پذیرفته‌اند.
با وجود صرف وقت در کمیسیون، همچنان مصادیق و ایرادهای آن به صورت جزئی تعیین نشده است و موضوعات در قالب عناوین کلی از سوی شورای نگهبان بیان می‌شود و این برای شورای نگهبان مسئله‌ساز است.
مصادیق جزئی در طرح اولیه در کمیسیون آورده شد و وقتی به صحن آمد، با پیشنهاد یکی از نمایندگان مبنی بر پیشنهاد حذف ماده 12، این موارد و مصادیق از طرح حذف شد. علاوه بر اینکه ماده 12 مربوط به مصادیق با پیشنهاد یکی از همکاران حذف شد، بخش دیگری از مصادیق در مجلس باقی ماند که توسط شورای نگهبان آن موارد هم حذف شد که باز به قانون فعلی برگشتیم.
اگر‌چه ما معتقد بودیم ریز این مصادیق باید در قانون گنجانده شود، اما کلیت مجلس آن را حذف کرد.
