آتش در زمین و دریا

عبدالرحمن فتح الهی: ساعاتی پیش از حضور سید بدرالبوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان در ایران، منطقه شاهد دور جدیدی از برخوردها بود. با در نظر گرفتن آنچه در ۲۴ ساعت گذشته در زمین و دریا روی داده است، طیفی از تحلیلگران بر این باورند که تلاش بوسعیدی و تهران برای جلوگیری از تنش ظاهرا به نتایج مطلوب خود هنوز دست نیافته؛ چراکه منطقه به سمت افزایش تنش‌ها در حال حرکت است. البته آن‌گونه که ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، در نشست خبری دیروز (دوشنبه) خود و در پاسخ به سؤالی درباره اینکه آیا وزیر خارجه عمان در سفر یکشنبه‌شب به تهران، حامل پیام آمریکا برای ایران بوده است، تنها به گفتن این کلمه بسنده کرد: «خیر».

اما چه بوسعیدی حامل پیامی از سوی آمریکایی‌ها بوده باشد یا نه، تحولات منطقه هر لحظه نگرانی بابت گسترش تنش به کل غرب آسیا را تشدید می‌کند؛ در‌همین‌باره، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران شامگاه یکشنبه ۱۲ آذر در نشست مطبوعاتی مشترک با سید بدر البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان در محل وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران هشدار داد «در صورت تداوم حملات اسرائیل، توسعه عمیق جنگ در منطقه کاملا متصور است».

بعدازظهر یکشنبه بود که یک مسئول وابسته به وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) ادعا کرد که چند موشک و پهپاد از خاک یمن به سمت ناوشکن آمریکایی «یو اس اس کارنی» و چند کشتی تجاری در دریای سرخ شلیک شد. مرکز فرماندهی ارتش آمریکا هم اعلام کرد که روز یکشنبه، کشتی جنگی آمریکایی «یو اس اس کارنی» نسبت به حمله به کشتی‌های غیرنظامی واکنش نشان داده و اقدام به کمک‌رسانی کرده است.

بنا بر اعلام، این ناوشکن آمریکایی (یو اس اس کارنی) سه پهپاد مهاجم را خنثی کرده است. البته به گفته مقامات، مشخص نیست که هدف این پهپادها این کشتی جنگی آمریکایی هم بوده یا نه. مرکز فرماندهی ارتش آمریکا هم در ادعایی ضد ایرانی، سیبل اتهامات واهی خود را به سمت تهران چرخاند و به موازات آنکه این حملات را تهدیدی برای تجارت بین‌المللی دانست و همچنین در بیانیه‌ای حملات ارتش ملی یمن را سعی کرد به تهران نسبت دهد. در این بیانیه تصریح شده که ایالات متحده در همراهی با جامعه بین‌الملل و متحدان خود به این حملات «به شکل درخور واکنش نشان خواهد داد».

پیش‌تر، مرکز فرماندهی نیروهای آمریکا در خاورمیانه (سنتکام)، یکشنبه طی پیامی در شبکه اجتماعی ایکس مدعی شد که «پهپاد ایرانی اطراف ناو هواپیمابر آمریکایی آیزنهاور که اکنون در خلیج فارس است، به‌طور غیرحرفه‌ای و ناایمن در حال گشت‌زنی بوده است». البته الجزیره به نقل از منابع وابسته به دریانوردی ارتش یمن گزارش داد یکی از کشتی‌های اسرائیلی توسط نیروهای مسلح در دریای سرخ هدف قرار گرفت‌. همچنین خبرگزاری رویترز گزارش داد که یک کشتی کانتینری در سواحل بندر حدیده یمن هدف حمله یک پهپاد قرار گرفت. شبکه خبری اسکای‌نیوز به نقل از منابع وابسته به ارتش اسرائیل اعلام کرد که ارتش یمن و حوثی‌ها به دو کشتی که احتمالا اسرائیلی هستند، حمله کردند. به گفته وزارت دفاع آمریکا، در چند روز گذشته دو موشک بالستیک نیز از منطقه حوثی‌ها در یمن پرتاب شده‌اند و به فاصله ۱۰ مایل دریایی از ناوشکن آمریکایی «یواس‌اس میسون» فرود آمده‌اند.

درعین‌حال یک گروه امنیتی دریایی مستقر در بریتانیا یکشنبه سوم دسامبر (۱۲ آذر) اعلام کرد یک کشتی متعلق به بریتانیا هنگام گذر از دریای سرخ مورد اصابت موشک قرار گرفته است. خبرگزاری فرانسه به نقل از شرکت امنیت دریایی «آمبری» نوشت این کشتی که نامش هنوز فاش نشده، با پرچم باهاما در حال حرکت به سمت جنوب دریای سرخ بوده است. این شرکت مستقر در بریتانیا افزوده است: «کشتی موردنظر آژیر اضطراری در رابطه با دزدی دریایی یا حمله موشکی را فعال کرده است». گفته می‌شود «شناور بین‌المللی حاضر در مجاورت حادثه «احتمالا به سمت مکان کشتی حرکت کرده است». آژانس عملیات تجارت دریایی بریتانیا (UKMTO) که توسط نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا اداره می‌شود، به کشتی‌های حاضر در منطقه توصیه کرده «بیش از پیش احتیاط را رعایت کنند».

خبرگزاری آمریکایی آسوشیتدپرس در‌این‌باره گزارش داد که مرکز عملیات تجارت دریایی ارتش انگلیس به دریانوردان هشدار داد که این حادثه در تنگه باب‌المندب که دریای سرخ را به خلیج عدن متصل می‌کند، رخ داده است. این مرکز همچنین گفت فعالیت پهپادی نیز در این منطقه گزارش شده است. روزنامه عبری یدیعوت آحارونوت اما به نقل از یک منبع امنیتی مدعی «ناکام‌ماندن تلاش برای انجام یک حمله در دریای سرخ» شده است.

 تأییدها  و  تکذیب‌ها

در پی آنچه روی داد، ارتش یمن یکشنبه‌شب در بیانیه‌ای ضمن تأیید حمله صبح همان روز (یکشنبه) به دو کشتی اسرائیلی در باب‌المندب، اعلام کرد که کشتی نخست با یک موشک دریایی و کشتی دوم با یک پهپاد هدف حمله قرار گرفت. در ادامه بیانیه آمده است که حمله به این دو کشتی با نام‌های

 «Unity Explorer» و«Number Nine»، پس از بی‌توجهی آنها به هشدارهای نیروی دریایی یمن صورت گرفت. در پایان بیانیه تأکید شده که ارتش یمن تا توقف جنگ و جنایات وحشیانه علیه غزه، به هدف‌قرار‌دادن کشتی‌های صهیونیستی در دریای سرخ و عرب ادامه خواهد داد.

یحیی سریع، سخنگوی نیروهای مسلح یمن هم اعلام کرد‌ «بعد از اینکه رژیم دشمن تجاوز ددمنشانه خود علیه نوار غزه را مجددا آغاز کرد، ارتش یمن هدف قراردادن رژیم اشغالگر صهیونیستی با حملات دردناک و کوبنده را از سر خواهند گرفت». یحیی سریع از ورود به نبردی سرنوشت‌ساز با دشمن صهیونیستی و آمریکایی خبر داد که به گفته او تا زمان توقف تجاوزات علیه غزه ادامه خواهد یافت. این مقام ارتش یمن در ادامه سخنانش به نقش آمریکا در مدیریت نبرد علیه یمن اشاره کرد و در همین راستا تأکید کرد که ایالات متحده، جنگ امروز در غزه و فلسطین را مدیریت می‌کند.

البته ارتش اسرائیل مانند توقیف کشتی گلکسی لیدر، مدعی شد که دو کشتی آسیب‌دیده‌‌ یکشنبه متعلق به اسرائیل نیستند. دانیل هاگاری، سخنگوی ارتش اسرائیل ‌یکشنبه اطلاع داد «امروز (یکشنبه) به دو کشتی تجاری که هیچ ارتباطی با دولت اسرائیل ندارند، موشک شلیک شد. یک کشتی به طور قابل‌توجهی آسیب دیده و در خطر غرق‌شدن است و کشتی دیگر آسیب جزئی دیده است».

در حالی تل‌آویو دو کشتی «Unity Explorer» و«Number Nine» را متعلق به اسرائیل نمی‌داند که مسئولان بندر ایلات در جنوب فلسطین اشغالی اعلام کردند تقریبا هیچ کشتی‌ای در این بندر (ایلات) پهلو نمی‌گیرد. روزنامه اقتصادی عبری‌زبان «گلوبز» نوشت‌ جنگ دریایی خسارت بسیار زیادی به بندر ایلات وارد کرده و این بندر در آستانه تعطیلی است. این روزنامه به نقل از برخی منابع در بخش صنعت اسرائیل عنوان کرد که مسئولان بندر ایلات قصد دارند کارگران زیادی را اخراج و این بندر را به سبب پهلو نگرفتن کشتی‌ها تعطیل کنند. مدیر بندر ایلات گفت تهدیدات یمنی‌ها تقریبا همه کشتی‌ها را چه آنها که به سمت دریای مدیترانه در حرکت هستند و چه آنها که در حال حرکت به سمت بندر ایلات هستند، تحت تأثیر قرار داده است.

 تندترشدن  تنش‌ها  در  سوریه  و  عراق

در کنار آنچه در دریای سرخ، تنگه باب‌المندب و خلیج فارس می‌گذرد روی زمین نیز وضعیت شکننده‌تر از قبل شده است، کمااینکه مقاومت اسلامی عراق روز یکشنبه در واکنش به ادامه حملات وحشیانه اسرائیل به نوار غزه، از هدف قراردادن یک پایگاه آمریکایی در فرودگاه بین‌المللی اربیل در شمال عراق خبر داد. به گزارش ایسنا، مقاومت اسلامی عراق در بیانیه‌ای اعلام کرد که شامگاه شنبه پایگاه آمریکایی‌ها در فرودگاه اربیل هدف قرار گرفت. به گزارش المیادین، در بیانیه مقاومت عراق آمده‌ است «در پاسخ به جنایات دشمن علیه مردم غزه، مبارزان ما پایگاه اشغالگران آمریکایی در فرودگاه اربیل را با یک پهپاد که مستقیما به هدف اصابت کرد، هدف قرار دادند».

بنا به ادعای پنتاگون، نیروهای آمریکایی از ۱۷ اکتبر (۳۲ حمله در عراق و ۳۴ حمله در سوریه) مورد حدود ۷۰ حمله قرار گرفته‌اند که منجر به زخمی‌شدن ۶۲ سرباز آمریکایی شده‌ است. تمامی پایگاه‌های متعلق به نیروهای ارتش آمریکا یا نیروهای موسوم به «ائتلاف بین‌المللی» از پایگاه التنف در حومه حمص در مرز سوریه، اردن و عراق گرفته و پایگاه‌های میدان نفتی «العمر» و میدان گازی «کونیکو» در حومه دیرالزور، تا پایگاه‌های الشدادی، خراب الجیر و المالکیه در حومه حسکه مورد حمله قرار گرفته‌اند. هم‌زمان رادیو ارتش اسرائیل شامگاه یکشنبه از اصابت دو راکت به مناطقی باز در شهرک کیشیت در بلندی‌های جولان اشغالی خبر داد.

پس از این اتفاقات، ایالات متحده دوباره دست به واکنش زد و در حمله هوایی آمریکا به مقر الحشد الشعبی عراق در کرکوک، پنج نیروی حشدالشعبی کشته شدند. یک مقام نظامی آمریکایی که خواستار فاش‌نشدن هویت خود شده بود، به خبرگزاری فرانسه ادعا کرد که «حمله به مقر الحشد الشعبی عراق در کرکوک دفاع از خود در برابر یک تهدید قریب‌الوقوع» در عراق علیه «محل پرتاب پهپادها» انجام شده است؛ اما در پی این حمله، گروه‌های عراقی هم دیروز (دوشنبه)، پایگاه ارتش آمریکا در «دهکده سبز» در عمق سوریه و نیز پایگاه «عین الاسد» در غرب عراق را با دو فروند پهپاد هدف قرار دادند. براساس گزارش روسیا الیوم، در این بیانیه مقاومت اسلامی عراق آمده‌ است این دو حمله مستقیما به اهداف مدنظر اصابت کردند.

البته حمله مشابه دیگری به پایگاه‌های آمریکا در سوریه در میدان نفتی العمر واقع در حومه شرقی دیرالزور انجام شد. آن‌طورکه ایسنا گزارش داده، هم‌زمان با این حمله اعضای قبیله عرب البکاره، مقر شبه‌نظامیان نزدیک به ارتش آمریکا در حومه غربی استان دیرالزور را هم هدف قرار دادند. به گزارش اسپوتنیک، در نتیجه حمله هواپیماهای بدون سرنشین که مستقیما پایگاه آمریکا را هدف قرار دادند، انفجارهای مهیبی کارخانه میدان نفتی العمر، حومه شرقی دیرالزور را که نیروهای آمریکایی از آن به‌عنوان پایگاه استفاده می‌کنند، لرزاند. این حملات در ادامه حملاتی است که به طور چشمگیری علیه پایگاه‌های آمریکایی در سوریه و عراق انجام شده است.

خبرنگار اسپوتنیک ادامه داد که هواپیماهای آمریکایی بلافاصله پس از وقوع انفجارها بر فراز منطقه به صورت گسترده پرواز کردند. این حمله دومین مورد در عرض چند ساعت است؛ زیرا هواپیماهای بدون سرنشین پایگاه آمریکایی را در میادین نفتی جبسه در شرق سوریه نیز هدف قرار دادند. همچنین خبرنگار اسپوتنیک گزارش داد که اعضای قبایل عرب پس از محاصره گروهی از شهرک‌ها، یک خودروی نیروهای دموکراتیک سوریه (قسد) را که هم‌پیمانان آمریکا هستند، در جاده راه‌آهن شهرک «حمار العلی» در حومه غربی دیرالزور هدف قرار دادند. به گزارش خبرنگار اسپوتنیک، هم‌زمان با حملات به نیروهای آمریکایی، در حمله اعضای قبیله عرب البکاره به یکی از مقرهای قسد در شهرک «زغیر جزیره» در حومه غربی دیرالزور، پنج نفر از نیروهای دموکراتیک سوریه وفادار به ارتش آمریکا هم‌زمان با فرار گروهی دیگر کشته شدند.

پیش از این حملات و از همان بامداد روز جمعه در پی تمدیدنشدن آتش‌بس در غزه و آغاز دوباره حملات اسرائیل، واشنگتن نگران حملات نیروهای عراقی علیه پایگاه‌های خود در عراق و سوریه بود؛ بنابراین متیو میلر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، بامداد همان روز (جمعه) از تماس تلفنی آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، با محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، خبر داد. در این تماس، ضمن تبادل نظر دو طرف درباره جنگ میان اسرائیل و حماس و ضرورت گسترش‌نیافتن جنگ، بلینکن از دولت عراق خواست تا از همه تأسیساتی که میزبان نیروهای آمریکایی هستند، محافظت کند. السودانی هم در این گفت‌وگوی تلفنی بر موضع عراق در مخالفت با هرگونه تعرض به خاک عراق تأکید کرد و حمله آمریکا به منطقه جرف النصر را تجاوز به حاکمیت عراق دانست.

 واکنش تهران

بدیهی بود که تحولات ۷۲ ساعت گذشته در منطقه بخش عمده‌ای از نشست خبری دیروز سخنگوی وزارت امور خارجه را به خود اختصاص دهد. تقریبا بیشتر سؤالات از ناصر کنعانی به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر حملات و ادعاها درباره ایران متمرکز بود. سخنگو در پاسخ سؤالی درباره شهادت دو مستشار نظامی ایران در سوریه به دست اسرائیل و واکنش ایران به این موضوع از پاسخ ایران به هر تعرضی به منافع کشور در منطقه گفت و عنوان کرد که هیچ اقدامی علیه ایران و منافع ایران و نیروهای مستشاری ما در سوریه، بدون واکنش نخواهد ماند و کسانی که اقدام می‌کنند و اقدام کرده‌اند، این موضوع را تجربه کرده‌اند.

کنعانی درباره اتهام‌زنی آمریکا به ایران، ادعاهای سنتکام را فاقد ارزش و بی‌اساس دانست و حضور نیروهای سنتکام در منطقه را مخل امنیت توصیف کرد. سخنگوی وزارت امور خارجه این را هم متذکر شد که گروه‌های مقاومت در منطقه، نه از ایران دستور می‌گیرند و نه ما دستورالعملی به آنها ارائه می‌دهیم. به گفته او، آنها نمایندگان ملت خود هستند و بر‌اساس منافع خود تصمیم می‌گیرند. کنعانی، ادعاهای بی‌اساس ارسال پهپادهای ایرانی به یمن را هم که سال‌هاست در محاصره است، از آن دست ادعاهای فرافکنانه‌ای قلمداد کرد که در راستای سرپوش‌گذاشتن بر جنایت‌های رژیم صهیونیستی مطرح می‌شود.

کنعانی همچنین در پاسخ به سؤالی درباره ادامه حملات اسرائیل علیه مردم غزه و آینده معادلات امنیتی در منطقه و حملات گروه‌های مقاومت به پایگاه‌های آمریکا در پاسخ به جنایت‌های اسرائیل، با یکپارچه‌خواندن مقوله امنیت در منطقه، تأکید کرد این کشورهای منطقه هستند که می‌توانند با همکاری یکدیگر به‌عنوان صاحبان منطقه، امنیت منطقه را برای همدیگر و براساس منافع مشترک تأمین کنند و تجارب سال‌های گذشته نشان داده حضور نیروهای فرامنطقه‌ای در آب‌های منطقه‌ای و گذرگاه‌ها، مخل امنیت و ثبات در منطقه بوده است.

کنعانی درباره مصوبه مجلس نمایندگان آمریکا برای مسدودکردن شش میلیارد دلار دارایی‌های آزادشده ایران از کره جنوبی که هم‌اکنون در قطر قرار دارد؛ اگرچه عملی‌شدنش را منوط به تأیید سنا و امضای رئیس‌جمهوری آمریکا دانست؛ در‌عین‌حال خاطرنشان کرد که «آمریکا در چارچوب تعهدات بین‌المللی و توافق باواسطه با ایران درباره منابع ارزی آزاد‌شده با مشارکت کشورهای ثالث، متعهد و موظف است به تعهدات خود پایبند باشد». به گفته سخنگوی دستگاه دیپلماسی کشور «ایران تضمین‌های لازم را در این زمینه از آمریکایی‌ها گرفته است»؛ چراکه به باور او، «تعاملات با آمریکا، بر مبنای اعتماد نیست». کنعانی در پایان متذکر شد که «این منابع در دسترس دولت جمهوری اسلامی ایران بوده و هست و دولت ایران می‌تواند متناسب با نیازهای خود از آن استفاده کند».