ناگفته‌ها درباره اتباع خارجی؛ از ثبت بیومتریک تا طرد غیرمجازها
رئیس سازمان ملی مهاجرت به ابهامات و شبهات مطرح شده در فضای رسانه‌ای و افکار عمومی در خصوص اتباع خارجی حاضر در ایران به ویژه افغانستانی تبارها پاسخ داد.
به گزارش شبکه شرق، عبدالله مبینی در مصاحبه با مرکز اطلاع رسانی وزارت کشور به حاشیه‌ها، شبهه‌ها و مسائل حضور جمعیت چند میلیونی اتباع خارجی در ایران پرداخت و شمار اتباع خارجی که به صورت قانونی وارد کشور و در بانک اطلاعات وزارت کشور به عنوان تنها بانک مرجع اطلاعات ثبتی اتباع خارجی، ثبت شده‌اند را در حدود ۴ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر اعلام کرد که مشروح این خبر را در ادامه می‌خوانید:
ـ ترکیب اتباع خارجی در ایران، چگونه و شمار آنها چقدر است؟
قریب به ۶۷۰ هزار نفر از مجموع ۴ میلیون و ۳۰۰ هزار اتباع خارجی مجاز، دانش آموز، نزدیک به ۲۰۰ هزار نفر از اینها دانشجو و طلاب علوم دینی و حدود ۳۵ درصد یعنی تقریبا یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر، زن هستند. بیش از ۳۰۰ هزار تن از اتباع مجاز ثبت شده، کودکانی هستند که واجب التعلیم نیستند یعنی زیر سن تحصیل. اکثریت اینها اتباع افغانستانی هستند اما اتباع کشورهای دیگر هم در این آمار هستند مانند اتباع عراقی، پاکستانی، بحرینی و در مجموع از حدود ۸۰ کشور، تبعه خارجی در ایران داریم که غیر افغان‌ها نزدیک به ۱۰ درصد کل اتباع خارجی در ایران را تشکیل می‌دهند.
بخشی از اتباع، در بازه سنی ۱۳ تا ۲۵ سال قرار دارند که عمدتا به دلیل فقر، ضعف معیشت و با انگیزه کسب درآمد در نتیجه شرایط بد اقتصادی که در کشور افغانستان وجود داشت، برای کار به ایران آمدند.
در موضوع آمار اتباع غیرمجاز، به روش های علمی و شیوه‌های برآورد و تحلیل آماری، اینها را احصا کردیم که به برآورد تقریبی بین ۵۰۰ تا نهایتا یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر رسیدیم. این برآورد به صورت استانی نیز انجام شده است مثلا از تعداد اتباع غیر مجاز در استان هرمزگان، یزد، اصفهان، تهران و سایر استان ها برآورد داریم. اینکه برخی بزرگنمایی می کنند و آمار اتباع را تا ۱۵ یا ۱۸ میلیون بالا می برند، مبنای برآوردی ندارد و با اهداف و اغراض سیاسی دنبال می شود. وقتی از سازمان ملی مهاجرت یا وزارت کشور با این دسته از آمارسازان تماس گرفته می شود می بینیم که دستشان خالی است.
ـ آیا برنامه‌ای برای ساماندهی و طرد اتباع غیرمجاز در کار است؟
برای ساماندهی اتباع غیرمجاز، نظام جمهوری اسلامی مصمم است. اینها به قانون ما احترام نگذاشته‌اند و بدون هماهنگی وارد شده‌اند. بنابراین بدون تعارف، تمام اینها از کشور، جمع آوری و تحویل دولت متبوعشان می شوند تا به کشور خود بازگردند. این اقدام، مدون و برنامه زمانی اخراج اتباع غیر مجاز به صورت جدی تهیه شده و در حال اجراست. برنامه عملیاتی در استانها هم تدوین شده و استانها نیز در حال اجرای آن هستند.
برنامه و جدول زمانی اخراج اتباع غیرقانونی به دلیل آمار متفاوت حضور غیرمجازها در استانهای مختلف، زمانبندی متفاوتی هم دارد.
کسانی که سیم کارت یا کارت عابربانک یا خانه استیجاری به اتباع غیرمجاز می دهند، افرادی که در طول مسیر در مرز و عمق کشور خوابگاه در اختیار اتباع غیرمجاز می گذارند، دارندگان خودروهای شوتی که اتباع را به صورت قاچاق جابجا می کنند، صرافانی که نقل و انتقال پول اینها را انجام می دهند؛ همه اینها در حال شناسایی و رصد هستند و قوانین بسیار سخت از جمله مرگ مدنی (محرومیت از خدمات اجتماعی) در این باره پیش بینی شده است و مجازات خواهند شد.
ـ چه اقدامات بازدارنده‌ای برای بازنگشتن اتباع غیرمجاز پس از طرد آنان وجود دارد؟
یک بسته سیاستی برای این طرح پیش بینی شده است. در گذشته وقتی افراد طرد می شدند مشخصات بیومتریک آنان ثبت و وارد بانک اطلاعات ما نمی شد. اکنون همه کسانی که طرد می شوند در اردوگاه‌ها، چه در مبداء و چه در مقصد، ثبت بیومتریک می شوند. یعنی اثر انگشت، مختصات چهره و عنبیه چشم، ثبت می شود. مهمترین کار در این برنامه این است که بدانیم یک نفر چند بار به کشور آمده یا از آن رفته؛ این را پیش تر نداشتیم و اکنون ایجاد شده است.
دومین اقدام، بحث قانونی و قضایی است یعنی پیش تر، قوانین ما طوری نبود که پیش بینی نوع مجازات افرادی را داشته باشد که با وجود طرد شدن، برای بار دوم و بیشتر به صورت غیرمجاز وارد کشور می شوند. مجازات پیش بینی شده سابق، طرد مجدد بود و این تسلسل باطل ادامه می یافت اما اخیرا طرحی آماده شده که تشدید مجازات برای هر بار ورود غیرقانونی در آن پیش بینی شده و قرار است مراحل تصویب خود را در مراجع قانونی طی کند. در این طرح، جریمه نقدی، حبس، محرومیت از خدمات اجتماعی و مرگ مدنی، جزو مواردی است که در مجازات‌ها، پیش بینی کردیم.
کار دیگر این است که کارگروهی به ریاست قوه قضاییه و بخش حقوقی تمام دستگاه های ذی نقش، تشکیل شده تا قوانین اتباع را مورد بازنگری قرار دهند. این به منظور وحدت رویه و هماهنگی همه جانبه تر است.
ـ تراکم جمعیتی اتباع افغان و میزان زاد و ولد آنان را چگونه ارزیابی می کنید و چرا گفته می شود تراکم حضور اتباع افغان در اطراف پایتخت بیشتر است؟
عامل اول سیاستی است که تعیین شده است. اعلام شد که از مجموع ۳۱ استان، ۱۶ استان نباید به هیچ وجه تبعه داشته باشد اما هیچ کس در این باره نمی گوید که در این استانها، حضور اتباع ممنوع است.
در آن ۱۵ استانی که اتباع مجاز می توانند حضور داشته باشد هم اجازه حضور اتباع را در کل استان نداده‌ایم. اتباع (مجاز) به این سیاست، احترام گذاشتند و دقیقا در نقاطی که ما مشخص کردیم، مستقر شده‌اند و این به معنای آن نیست که برخی از اتباع، ورود غیرقانونی به جاهای دیگر نداشته اند اما آمارشان بسیار کم است.
اتباع مجاز خارجی از آنجا که به سیاست ها احترام گذاشتند و به این شهرستان‌ها آمدند، دیگر برایشان سقف معینی از حیث تعداد، مشخص نشده است مثلا گفته نشده است اگر در شهرستان ورامین، فلان میزان جمعیت داریم بنابراین فلان شمار از اتباع باید در آن حضور داشته باشند. نتیجه قهری و طبیعی این نوع سیاست، این شده که در بعضی شهرستان‌های ما، تراکم اتباع بالا رفته است اما آنهایی که اغراض سیاسی دارند، دنبال آن هستند که چنین نقاط خاصی را به کل کشور تعمیم دهند.
در ارتباط با تغییر ترکیب جمعیتی، تحت تاثیر جمعیت اتباع خارجی در کشور اگر بخواهیم میزان زاد و ولد در یک نقطه را ملاک بگیریم می توان گفت که مثلا در یک محدوده، ۲۰ تا ۲۵ نفر از ۱۰۰ نوزاد متولد شده از اتباع هستند اما اگر بخواهیم نسبت زاد و ولد اتباع را با میزان زاد و ولد کل کشور مقایسه کنیم کمتر از یک درصد است. تمام این آمارها موجود است.
درباره آمار جرایم نیز، نسبت مشابهی داریم. جرم‌های ارتکابی اتباع مجاز و غیرمجاز، کمتر از نیم درصد مجموع جرایم ارتکابی در کل کشور است.
ـ پاسخ شما به شبهات برخی درباره حضور چشمگیر اتباع افغانستانی در مترو و اتوبوس‌های درون شهری چیست؟ آیا آنگونه که ادعا می شود این موضوع شاخصی برای تلقی تهدید به شمار می رود؟
اتباع افغانستان، به دلیل عدم تمکن مالی لازم، عمدتا مترو و اتوبوس واحد استفاده می کنند. به این ترتیب، بخشی از این اتباع در مترو، چشمگیر به نظر می آیند. اگر اینها در کل استان تهران پخش شوند دیگر این پدیده تراکمی را شاهد نخواهیم بود. وقتی محدودیت ایجاد شده است و آنها (اتباع خارجی مجاز) هم احترام می گذراند، نباید در بازی دشمن برای بزرگنمایی هدفمند این موضوع قرار بگیریم. بزرگ کردن این موضوع، با اهداف و اغراض خاص سیاسی دنبال می شود که به دنبال افغانستان ستیزی و افغان هراسی در کشور است. کسانی که این کار را می کنند می خواهند از این آب گل آلود ماهی بگیرند؛ نه دلشان به حال ملت ما می سوزد و نه به حال مهاجرین و اتباع. این نیاز به هوشیاری همزمان مسئولان و مردم شریف ایران دارد.
ـ برنامه‌های سیاستی وزارت کشور برای ساماندهی خدمات دهی به اتباع چیست؟
طرح جامعی داریم که قرار است در بخش‌های خدماتی نیز ساماندهی حساب شده‌ای داشته باشد. یکی از حوزه‌های ساماندهی اتباع، موضوع خدمات است اما تا خود اتباع را ساماندهی نکنیم نمی توانیم خدمات را ساماندهی کنیم. برای این منظور در چند حوزه، برنامه‌های سیاستی وزارت کشور را تدوین کردیم که در سازمان ملی مهاجرت آماده شده و در کمیسیون ساماندهی، باید این طرح، تصویب و ابلاغ شود. در این طرح، تمام خدماتی که می‌دهیم، محاسبه شده است و یکی پس از دیگری در کمیسیون ساماندهی مطرح می شود که آنجا یا نهایتا در شورای اقتصاد یا دستگاه‌های ذیصلاح، تصمیم گرفته شود.
ـ شائبه‌هایی از سوی بعضی افراد به ویژه در شبکه‌های اجتماعی درباره به کارگیری اتباع افغان در مشاغل به جای نیروهای ایرانی مطرح شده است؛ پاسخ شما چیست؟
اولویت برای ما، نیروی کار ایرانی است. نه تنها هیچ مجوزی برای استفاده از اتباع خارجی به جای نیروی کار ایرانی صادر نشده که خود وزارت کشور و سازمان ملی مهاجرت با چنین اقدامی مخالف است اما ساماندهی بازار کار مرتبط با اتباع، یکی از اقدامات سازمان ملی مهاجرت است که با همکاری وزارت کار در حال تدوین است. با وزارت کار هماهنگی کردیم و گفتیم اطلس مشاغل وزارت کار منتشر شود. اگر جایی ما نیروی کار ایرانی نداشته باشیم، اجازه می دهیم که از اتباع استفاده شود. اولویت با نیروی کار ایرانی است.
می توانیم ارزیابی و مقایسه کنیم و مثلا ببینیم فرق آمار بیکاری در استانی که نیروی کار تبعه وجود دارد با استان‌هایی که اتباع در آنها حضور ندارند چقدر است؟ باید پرسید برخورد افراطی با این موضوع چه دردی را دوا می کند؟.
ـ چقدر امکان رصد امنیتی اتباع افغان غیرمجاز وجود دارد؟
اینکه برخی می گویند امکان رصد امنیتی اتباع افغان غیرمجاز، محل انتقاد است، حرف درست و منطقی است اما وقتی ساماندهی کنیم و اقداماتی شامل شناسه اتباع، ثبت مشخصات هویتی، اخذ آثار بیومتریک مانند اثر انگشت، عنبیه چشم، اسکن چهره در کنار اعطای سیم کارت و کارت عابربانک اتباع را انجام دادیم، این مشکل را می توان برطرف کرد؛ با این حال تا وقتی که این زیرساخت‌ها را ایجاد نکرده باشیم این ایراد که امکان رصد امنیتی اتباع غیرمجاز وجود نداشته باشد، حرف درست و انتقاد به جایی است. خوشبختانه این زیرساخت‌ها، بعضا ایجاد شده یا در حال ایجاد است. از مجموع ۴ میلیون و ۳۰۰ هزار تبعه، ۲ میلیون نفر ساماندهی شده‌اند. کارت‌های حدود یک میلیون نفر در حال تحویل است که برای نخستین بار شامل سیم کارت، کارت هویت و نیز کارت عابربانک است. این اتفاق، پایه اصلی و شالوده بقیه ساماندهی‌ها است. وقتی ما سیم کارت یا عابر بانک ندهیم طبیعتا به سمت کار غیرمجاز می رود.
مساله غیرمجازها اما تقریبا تمام شده است. وقتی اکثریت قریب به اتفاق اتباع غیرمجاز را از کشور طرد کنیم سه اتفاق می افتد: اول اینکه دیگر مهاجران غیرقانونی می بینند که اراده نظام محکم است و تعارفی ندارد. دوم اینکه غیرمجازها از کشور طرد می شوند و دستاورد سوم این است که با ساماندهی معقول و متعارف، شرایط قانونی گسترش خواهد یافت.
