اقتصاد؛ بنیادگرایی یا توسعه‌محوری؟

«اقتصاد» احتمالا یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که کاندیداهای انتخابات دوره چهاردهم ریاست‌جمهوری در مناظره‌ها و فرصت تبلیغات به آن اشاره خواهند کرد. از شاخص‌هایی چون رشد پایه پولی، نقدینگی، تورم و رشد سالانه اقتصادی گرفته تا قیمت مرغ و گوشت و اجاره مسکن دغدغه امروز مردم و تصمیم‌سازان است و ریشه‌های فکری هر کدام از این کاندیداها می‌تواند تصویر تصمیمات اقتصادی آنها را در صورت پیروزی احتمالی برای رای‌دهندگان روشن‌تر کند. ریشه‌های فکری 4 کاندیدا یعنی قالیباف، جلیلی، زاکانی و قاضی‌زاده هاشمی به ویژه به لحاظ رابطه دیپلماسی با اقتصاد نزدیکی‌های معناداری با یکدیگر دارد.  

نگاه اقتصادی سعید جلیلی را می‌توان در چارچوب استقلال و نگاه حداکثری به درون و گسست حداکثری از نظام جهانی و به نوعی ایرانیزه شده ایده‌های دهه ۷۰ میلادی تحلیل کرد که برپایه جهانی آرمانی اما با آموزهای اسلامی است. زاکانی و قاضی‌زاده هاشمی نیز تقریبا از الگوی مد نظر جلیلی پیروی می‌کنند.

قالیباف چارچوب فکری دهه ۵۰ را دنبال می‌کند و توسعه‌خواهی مبتنی بر ساخت و ساز فیزیکی را در اولویت قرار می‌دهد. شاید بتوان گفت اقتدارگرایی سازمانی چارچوبی نزدیک برای نگاه به گفتمان اقتصادی او باشد. برخی او را پیرو اقتصاد چینی-روسی می‌دانند اما برخی دیگر معتقدند اجرای این الگو در ایران نیاز به اصلاحات وسیع حکمرانی دارد.

در میان این چند کاندیدا مسعود پزشکیان دیدگاه‌هایی نزدیک به سوسیال-دموکرات‌ها و برابری طلبی به معنای حداقل کردن نابرابری‌های رایج بعد از دهه ۱۹۷۰ جایگاه ویژه‌ای در تفکر اقتصادی او دارد. مصطفی پورمحمدی هم که پایگاهش در سنتی‌ترین بخش جریان راست است، در اقتصاد هم نگاه سنتی دارد و شاید بتوان نگاه اقتصادی او را نزدیک به موتله اسلامی دانست.

محمد باقر قالیباف؛ اقتصاد اسلامی اقتدارگرا

- واقعیت این است که امروز شکاف طبقاتی در جامعه ما بیشتر شده. ... در جامعه ما چهار درصد وجود دارند و از همه چیز برخوردار هستند و ۹۶ درصد جامعه برخوردار نیستند و آن کسانی هم که برخوردار هستند با رانت برخوردار شدند.

- ارزش ۴۵ هزار تومان یارانه به کمتر از ۱۵ هزار تومان رسیده است. ما باید در درازمدت و کوتاه‌مدت برنامه‌ریزی برای این عزیزان داشته باشیم. معمولا دولت‌ها از این مساله حمایت می‌کنند. بخشی از این محرومان و کم‌درآمدها همین حاشیه‌نشین‌ها هستند. ... گله اول آنها این است که چرا این یارانه افزایش پیدا نمی‌کند، همپای تورم کشور. (مناظرات انتخاباتی سال ۹۶)

- برجام در زمانی که هنوز ترامپ هم نیامده بود، تنها توانست ۴ میلیارد دلار ارز برای سرمایه‌گذاری وارد کشور کند، اما به اعتقاد من می‌توانیم با تصمیم‌گیری درست ظرف کمتر از ۲۰ ماه و با استفاده از ظرفیت بخش خصوصی و بدون تکیه بر سرمایه‌گذاری‌های خارجی، بین ۵ تا ۷ میلیارد دلار، سرمایه در گام‌های بعدی این حوزه داشته باشیم.

- ۵۵ سال است که دوگانه‌های سیب‌زمینی و گوجه‌فرنگی وجود دارد به این معنا که روزی اجازه صادرات به این محصولات داده می‌شود و روزی اجازه صادرات آن وجود ندارد. نمی‌توان به کشاورز گفت یک روز اجازه کشت محصولی را داری و روز دیگر اجازه آن را نداری و باید اجازه داد ثبات در کشاورزی ایجاد شود. (فرارو – بهمن ۱۴۰۲)

مصطفی پورمحمدی؛ نگاه سنتی به اقتصاد و بازار

- نام دولت من «دولت قرار» و اولویت‌های آن ۱- عدالت، ۲- ثروت و ۳- قدرت است. (ایسنا - خرداد ۱۴۰۳)

- تحریم در مراودات جهانی اثر دارد چراکه تحریم در زمینه صادرات و واردات کالاهای بزرگ از خارج است، تحریم زیرساخت‌ها و مناسبات اقتصادی، سرمایه‌گذاری و روابط بازرگانی را به مخاطره انداخته که مشکلات اساسی برای اقتصاد ایجاد کرده است، اما مفاسد اقتصادی بیشتر زمینه داخلی دارد مثلا موضوعاتی مانند گران فروشی و رشوه. (ایسنا – خرداد ۱۴۰۱)

-  نقش رسانه ها در مبارزه با فساد تعیین کننده است و رسانه ها را شریک اصلی خود در کامیابی می‌دانیم. (پایگاه خبری دولت – آذر ۱۳۹۳)

-  فضای سختی بر تولید و کسب و کار کشور حاکم شده و فعالان اقتصادی در شرایط ناگواری هستند...

- در شرایط کنونی حتی طرح موضوع پرداخت پول نقد تورم زاست و به بالا رفتن قیمت‌ها منجر می‌شود که از مجلس انتظار داریم در این زمینه ورود پیدا کند. (خبرگزاری مهر – بهمن ۱۳۹۱)

-اگر بخواهیم سیستم اقتصادی را اصلاح کنیم، حذف یارانه‌ها یکی از موضوعات مهم محسوب می‌شود، بیشترین یارانه پرداختی دولت اکنون در بخش سوخت و انرژی است و اگر بخواهیم یارانه‌ها را حذف کنیم، قیمت سوخت به‌شدت بالا می‌رود. هر دولتی ناچار است برای اینکه یارانه را از سیستم اقتصادی و درآمدی شهروندان خارج کرده و در عین حال فشار کمتری به شهروندان وارد شود، آن را به نحوی جبران کند؛ لذا وجوهی که اکنون قرار است در قالب طرح تحول اقتصادی به شهروندان پرداخت شود، براساس حذف یارانه‌هاست نه کمک به شهروندان ... (مصاحبه در تاریخ دی ۱۳۸۷)

مسعود پزشکیان؛ توسعه‌گرایی و عدالت‌محوری

-با توجه به فشارهای که در حال حاضر متوجه زندگی مردم است و روندی که وجود دارد احتمال اینکه با حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی و نحوه جذب مالیات ها، وضعیت بدتر از این هم شود وجود دارد. (عصر ایران-دی ۱۴۰۰)

-بر اساس علم و اطلاعاتی که دارم، اینکه ما رابطه‌مان را با دنیا قطع کنیم و کار را جلو ببریم غیرممکن است. در این شرایط ما هر روز عقب‌تر خواهیم ماند و گرانی بیشتر خواهد شد تا صنایع به مشکل بخورند و سرمایه‌ها از کشور خارج شود. (شهر بورس- آبان ۱۴۰۰)

-اقتصاد با دستور درست نمی‌شود. وقتی بخواهیم اقتصاد را دستوری پیش ببریم، سرمایه‌گذار از سرمایه‌گذاری منصرف می‌شود و تولیدکننده هم از تولید دست می‌کشد. (شهر بورس- آبان ۱۴۰۰)

- آقای رئیسی در شروع دولتش وعده داد، تورم را اول نصف سپس تک‌رقمی می‌کند، اما نه‌تنها تورم نصف نشد، تک‌رقمی که جای خود دارد بلکه چندین برابر شد. (روزنامه شرق – آبان ۱۴۰۲)         

-  دولت بالاخره وعده هایی داده بوده، ریاست محترم جمهور صحبت هایی داشته، قرار بود گرانی را کنترل کنند، تورم را حل کنند، نرخ ارز را تثبیت کنند و حتی روند قیمت ها کاهشی شود، خب چه شد؟ (خبرگزاری ایلنا - فروردین ۱۴۰۳)

-- مردم با بخور و نمیر زندگی می کنند و ما این مسایل را نمی بینیم و به شعارهایی هم که در خصوص عدالت سر دادیم عمل نکردیم. (خبرگزاری شفقنا - فروردین ۱۴۰۳)

- واقعیت این است که مشکلات اقتصادی اجازه نمی دهد که جوانان به سمت ازدواج بروند یا بعد از ازدواج برای فرزند آوری اقدام کنند. (عصر ایران – آبان ۱۴۰۰)

علیرضا زاکانی؛ اقتصاد اسلامی

- یادتان می دهم، چطور حرف بزنید که گرفتار نشوید. باید مالیات را اصلاح کنیم. در کشور ما انسداد وجود ندارد. بلکه مشکل در مدیریت، زیاده‌خواهی‌ها و باندبازی‌هاست. (خبرگزاری ایسنا – خرداد ۱۴۰۰)

- ام‌المسائل کشور گرانی و تورم است به ویژه در حوزه خوراکی و پوشاک این تشدید شده است و مردم را بیچاره کرده است تورم سال ۹۰ پانزده درصد بود و سال ۹۹ سی و نه درصد به صورت مستمر و نقطه‌ای ۵۲ درصد این فاجعه‌ای است. (خبرگزاری میزان – خرداد ۱۴۰۰)

- هم اکنون ۸.۱ میلیون تن ظرفیت خالی در بخش پلیمری داریم که اگر این ظرفیت‌ها استفاده شود ظرف دو سال ۲ میلیون شغل ایجاد خواهد شد. (خبرگزاری صداوسیما- خرداد ۱۴۰۰)

- در حال حاضر ۳۲۰ هزار میلیارد تومان معوقه مالیات، ۲۰۰ هزار میلیارد تومان فرار مالیاتی و ۲۰۰ هزار میلیارد تومان معافیت مالیاتی وجود دارد. باید مالیات را اصلاح کنیم. نباید دولت دست در جیب مردم کند. دولت باید با اقتصاد سالم مسیر را دنبال کند. (خبرگزاری ایسنا - خرداد ۱۴۰۰)

- هر آنچه مخالف تولید باشد با همه وجود به جنگ آن خواهیم رفت و هر آنچه که عامل و کمک کننده تولید باشد مورد توجه قرار می دهیم. (خبرگزاری ایرنا- خرداد ۱۴۰۰)

سعید جلیلی؛ اقتصاد اسلامی بنیادگرا

-  مسئولان باید بدانند اقتصاد مقاومتی به شعار نیست، به عمل است. (خبرگزاری مهر - مهر ۱۳۹۶)

-برنامه ما این است که حداقل سالی یک میلیون واحد مسکونی بسازیم. (خبرگزاری تسنیم - خرداد ۱۴۰۰)

-   طرح برخورداری عادلانه از سهم انرژی موسوم به طرح وان،طرح تهیه سبد غذایی با هدف در اختیار دادن ۱۳ کالای غذایی برای تامین ۲۵۰۰ کیلوکالری روزانه و طرح سفر از جمله برنامه‌های ماست.(خبرگزاری تسنیم – خرداد ۱۴۰۰)

- برنامه ای داریم که هر خانواده با یک حساب بانکی و تلفن همراه به کالا برسد. برنامه دیگر ما این است که سهم مردم از مصرف انرژی  را به خود آنها می دهیم...(خبرگزاری ایسنا – خرداد ۱۴۰۰)

-  ایران اکنون یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه نفت می‌فروشد و پول آن را هم می‌گیرد و کارمزد این فروش هم بسیار پایین‌تر از قبل تحریم‌هاست. (خبرگزاری فارس - بهمن ۱۴۰۰)

-  روابط گسترده برای فعال شدن اقتصاد لازم است ولی جهان فقط سه یا چهار کشور نیست و ظرفیت‌ها و فرصت های دیگری هم هست که با هوشمندی باید از آنها استفاده کرد. ... فارغ از مباحث سیاسی، منفی شدن رشد اقتصادی کشور در دهه ۹۰، نتیجه حرکت هایی مثل توافق برجام بود که متولیان امر فکر می کردند همه چیز با آن درست می شود. (خبرگزاری ایرنا - اردیبهشت ۱۴۰۲)

-  ایستادگی در برابر تحریم افسانۀ ابرقدرت همه‌کارۀ اقتصادی را شکست، اما نباید غفلت کنیم که فرصت برای جهش در اقتصاد بیش از اینهاست و عرصه برای ابتکار اقتصادی و حتی آفند علیه تحریم گسترده‌تر از این حرف‌هاست. (خبرگزاری ایسنا – آذر ۱۴۰۲)

- راجع به FATF با قاطعیت می‌گویم که لازم نیست بدانیم به نفع کشور ماست یا نیست؟ امضای کنوانسیون‌ها هیچ فایده‌ای برای کشور ندارد و حاضرم با هرکسی در این قضیه مناظره و بحث کنم. (روزنامه فرهیختگان - خرداد ۱۴۰۳)

امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی؛ اقتصاد اسلامی

- من معتقد هستم و طرحی هم داریم که ظرف دو سال می توانیم تمام افرادجویای کار را شاغل کنیم.

- دولت خانواده به خانواده بزرگ ایران متعهد می‌شود که تمام تلاش خود را به کار گیرد تا با همراهی آنها در طی یک دوره چهارساله، تورم و بیکاری تکرقمی، رفع فقر مطلق، رشد اقتصادی ۶ تا ۸ درصدی، افزایش دو برابریامید به آینده و کاهش محسوس آسیب های اجتماعی را محقق سازد.

- تورم را زیر ۵ درصد برسانیم، ۴.۵ میلیون مسکن بسازیم، ایران را بدونسوتغذیه می‌کنیم، صندوق اعتبار خانواده شکل می‌دهیم و به زوج‌های جوان۵۰۰ میلیون کمک می‌کنیم.

(پایگاه خبری انتخاب - خرداد ۱۴۰۰)