خاطرات سال ۱۳۸۰ هاشمی‌رفسنجانی| نوزدهم شهریور
از ابهام در وضعیت احمد شاه مسعود تا دامن‌زدن به افکار پان‌تُرکیسم
هاشمی رفسنجانی روز نوزدهم شهریور در مورد سفر به تبریز و جزییات دیدارها در این شهر نوشته است. متن کامل خاطرات هاشمی رفسنجانی را می‌‌خوانید.
ساعت هفت‌ونیم صبح به سوى تبریز پرواز کردیم. عفت هم همراه بود. آقای [علی] آقامحمدى، قائم‌مقام [سازمان] صداوسیما، در هواپیما کتابی را معرفی کرد که وضع آینده جهان را پیش‌بینى کرده؛ شبیه [کارل] مارکس، [فیلسوف آلمانی] که در قرن گذشته انجام داده بود. گفت، متن درسى دانشگاه‌هاى غرب است. از من خواست که هدایت نیروهاى وفادار به انقلاب را به عهده بگیرم که اکنون دچار سردرگمى و بى‌برنامگی هستند و در مقابل، دشمنان انقلاب با برنامه و امکانات فراوان، فعالند.
در فرودگاه تبریز، مسئولان استان استقبال کردند. مصاحبه کوتاهى براى اهداف سفر کردم که در اصل، براى افتتاح کنگره بزرگداشت بیستمین سال شهادت شهید [اسدالله] مدنى، [نماینده امام در آذربایجان و امام‌جمعه تبریز] بود و کارهای دیگرى در برنامه گنجانده شده است. در مسیر از اتوبان کمربندى شمالى تبریز [=شهید کسایی]، بازدید کردیم و [آقای یحیی محمدزاده]، استاندار [آذربایجان شرقی] و [آقای عبادالله فتح‌اللهی]، شهردار [تبریز]، توضیح دادند؛ در دولت سازندگی، با هدف مهار توسعه بی‌رویه و حاشیه‌نشینى شهر و روان‌کردن عبور و مرور، شروع شده و اکنون نزدیک به تکمیل است.
به مدرسه علمیه [حضرت ولی‌عصر (عج)] رفتیم. مدیر مدرسه از تعداد طلاب و کتابخانه بزرگ و سالن‌هاى وسیع و خوابگاه‌ها، توضیحات داد. بعد از انقلاب، آقاى [عبدالحمید باقری] بنابى، آن را ساخته و آقاى [مسلم] ملکوتى، [امام‌جمعه سابق تبریز] از او گرفته است.
به سالن بزرگ کنگره [شهید اسدالله مدنی] رفتیم. جمع زیادى از علما و مسئولان حضور داشتند. متن سخنان رهبرى در جمع ستاد بزرگداشت شهید مدنى پخش شد و آقاى [محسن مجتهد] شبسترى، امام‌جمعه تبریز، خیر مقدم گفت و دربارۀ شهید مدنى هم صحبتى داشت. استاندار هم خیر مقدم گفت. سخنرانى مفصلى ایراد کردم و آیت‌الله مدنى را به عنوان یک روحانى تمام‌عیار و جامع معرفی نمودم که تاریخ زندگى او منطبق با تاریخ انقلاب است؛ از جوانى تا شهادت، مواضع انقلابى و جهادى داشت. به استاندارى رفتیم. آقاى محمدزاده، استاندار [آذربایجان شرقی]، تصمیم گرفته که دیگر نماند و از دوم خردادى‌ها شکایت دارد؛ به خاطر انحصارگرى که کمترین انتقاد را تحمل نمى‌کنند، با اینکه از جمع خودشان است. ناهار را با او و معاونانش صرف کردیم.
بعد از ناهار از اوضاع سیاسى استان ابراز نارضایتى کردند و گفتند، روند حضور مردم در انتخابات، نزولى است و در انتخابات اخیر ریاست‌جمهورى، نازل‌ترین است؛ گویا به خاطر دامن‌زدن به افکار ناسیونالیستى قومى [پان‌تُرکیسم] است. جواب سؤالاتم از اوضاع طرح‌هاى سازندگى و اجتماعى و فرهنگى را دادند؛ اکثراً راکد است. مهاجرت از استان زیاد است و خشکسالى هم آسیب‌هاى زیادى وارد کرده است.
گزارش‌ها را از روى صفحه کامپیوتر کیفى مسافرتى [=لپ‌تاپ] خواندم. عصر در استاندارى از پروژه اینترانت بازدید کردیم. گفتند، اولین استانى‌اند که براى ایجاد این طرح اقدام کرده‌اند. شبکه ارتباطات بین ادارات و دانشگاه‌ها و مؤسسات و بخش خصوصى با فیبر نورى و بى‌سیم، با استفاده از شبکه اینترانت، با حذف کاغذ از روابط ادارى. بعضى از سؤالاتم را نتوانستند جواب قانع‌کننده بدهند.
براى دیدن سد شهید مدنى [=ونیار] -در دست اجرا- واقع در شمال تبریز رفتیم. در سال ۱۳۷۴ کلنگ آن را زده بودم و قرار بود در سال ۱۳۷۹ به بهره‌بردارى برسد، ولى فعلاً فقط 23 درصد پیشرفت دارد؛ به خاطر کم شدن اعتبارات طرح. مهندس [رحیم] میدانى، مدیر کل آب استان، از کمى اعتبار طرح‌هاى آب در دو استان آذربایجان شرقى و اردبیل، گله کرد و گفت، یازده طرح مهم سدسازى راکد است و اگر طرح‌هاى انتقال آب زرینه‌رود و سد علویون مراغه و سد سهند تبریز -که در زمان دولت سازندگی ساخته شد- نبود، بحران خشکسالى تبدیل به فاجعه مى‌شد. در مورد راهکار جداکردن سرشاخه‌هایى که آب شور وارد رودخانه مى‌کند و اصلاح طرح سرریز، براى نجات روستاى خواجه [واقع در 25 کیلومتری جاده اهر-تبریز] که ممکن بود زیر آب برود، توضیح دادند و گفتند، امسال هشت میلیارد تومان نیاز دارند و فقط دو میلیارد تومان، بودجه نقدی و یک‌ونیم میلیارد تومان، از فروش اوراق مشارکت، اعتبارات دارند.
تونل‌هاى انحراف آب را دیدیم. نزدیک به اتمام است و مشغول ساخت فراز بندند و مصالح سد، در کنار سد است. سالانه حدود ۴۰۰ میلیون متر‌مکعب آب را مهار مى‌کند و ۴۰ هزار هکتار زمین را در دشت تبریز آباد مى‌کند. طرحى هست که با یک تونل، بخشى از آب را به رودخانه وسط شهر تبریز هدایت کنند که باعث آبادانى شهر شود. [مهندس راجى، مدیرعامل شرکت کوهسر]، مدیر یکى از پیمانکاری‌ها گفت، این سومین بار است که از طرح‌هاى عمرانى او بازدید مى‌کنم.
به منزل [آقای محسن مجتهدشبستری]، امام جمعه رفتیم. جمعى از روحانیون عضو جامعه روحانیت مبارز [تبریز] جمع بودند و از وضع اداره کشور و خطرهایى که اسلام و انقلاب را تهدید مى‌کند، ابراز نگرانى کردند و درخواست حضور من در میدان شدند؛ براى جلوگیرى از خطر انحرافاتى که از طریق دوم خردادى‌ها پیش آمده است.
بعد از نماز، تعداد دیگرى از روحانیون استان جمع شدند. آقاى شبستری صحبت کرد و به نمایندگى از روحانیون، مشکلات و خطرها را گفت و از من راهکار رفع خطر را خواست. من صحبت کردم؛ از نقش تاریخى روحانیت گفتم و خواستار توجه به شرایط زمان و مکان و شناخت ترفندهاى دشمن و روشن‌کردن مردم شدم. یکی از علماى تبریز گفت، براى یک سخنرانى مفید و مؤثر، سه شرط می‌بینم: مفت و مختصر و مفید.
بعد از شام به استاندارى رفتیم. در اخبار، وضع احمدشاه مسعود، مبهم است. بعضی مى‌گویند کشته شده و بعضى مى‌گویند، بعد از ۳۶ ساعت بى‌هوشى نجات یافته است؛ طالبان و [اُسامه] بن‌لادن، [رهبر القاعده]، متهم‌اند. قبلاً در گزارش‌هاى اطلاعاتى خوانده بودم که رهبر طالبان، افرادی را مأمور برنامه‌ریزى براى ترور مخالفان کرده است. بمباران آمریکایى‌ها در عراق، یک کشته به جاى گذاشت.
