شرق احتمال کلید خوردن مذاکرات پس از حضور ظریف در نشست داووس را بررسی می‌کند
پیام داووس
سفر هفته گذشته محمدجواد ظریف به نشست سالانه داووس از چند زاویه توسط منتقدین مورد حمله قرار گرفت. یکی از این موارد، ادعای آنها بر غیرقانونی بودن سفر ظریف در مقام معاون راهبردی رئیس جمهور بود و دیگری هم دامن زدن به شائبه کلید خوردن مذاکرات توسط ظریف که همزمانی نشست داووس با مراسم تحلیف دونالد ترامپ، این شایعه را تقویت کرد.
به گزارش شبکه شرق، گفتنی است که برخی اظهارنظرهای ظریف هم در گفت وگو با فرید زکریا پیرامون سعید جلیلی و همچنین مواضعی در خصوص دونالد ترامپ و آمادگی برای مذاکرات هم موج تازه‌ای از حمله جریان تندروی داخل به ظریف را فراهم کرد. با اینحال سوال کلیدی اینجاست که «گفته های عضو دولت چهاردهم به موازات مواضع ترامپ در قبال ایران می تواند نشست داووس را به نقطه عزیمت تنش زادیی ایران و غرب بدل کند؟»
مذاکرات پنهانی!
در همین راستا رادیکال ها پیش از عزیمت ظریف به سوئیس با استفاده از هشتگ «مذاکره پنهانی» نوشتند: «معاون غیرقانونی رئیس‌جمهور برای حضور در مجمع جهانی اقتصاد در داووس راهی سوئیس شد. احتمالش هست که ظریف هدفی جز حضور در این اجلاس را داره. مراقبش باشید...» مجتبی امینی، تهیه‌کننده سریال گاندو هم به کنایه طی نوشته ای در فضای مجازی عنوان داشت: «محرمانه در داووس؛ خدا به خیر کنه...» هنگامه شهیدی مدعی بود که «جواد ظریف از طرف دولت ماموریت دارد، در حاشیه اجلاس داووس با تیم ترامپ مستقیما وارد مذاکره شود».
البته از زاویه مثبتی هم به احتمال آغاز مذاکرات پس از حضور ظریف در داووس پرداخته شد؛ چنان که عبدالرضا داوری، فعال توئیتری در واکنش به این حضور دست به قلم شد و نوشت:«مجمع جهانی اقتصاد در داووس، کانون سالانه گفت‌و‌گو، مذاکره و لابی در نهاد‌های قدرت و ثروت جهانی است و درست در روزی که ترامپ به کاخ سفید رفت، جواد ظریف هم با هماهنگی مقامات و نهاد‌های عالی رتبه و بالادستی نظام عازم داووس شد تا ایستگاه اول در مسیر حل منازعات ایران و آمریکا را بنا کند.»
آغاز دیپلماسی به وقت سوئیس!
به موازات گمانه زنی های مثبت و منفی فضای مجاری پیرامون احتمال شروع مذاکرات از کانال ظریف در داووس، رسانه های بین الملل هم از همین زاویه به موضوع پرداختند، کما اینکه رویترز با تیتر «ظریف امیدوار است ترامپ "عقلانیت" را انتخاب کند» به آغاز دیپلماسی از سوئیس پرداخت و به نقل از معاون راهبردی رئیس جمهور نوشت: «ایران تهدیدی امنیتی برای جهان نیست و من امیدوارم که این بار، "ترامپ ۲" جدی تر، متمرکزتر و واقع بینانه تر باشد.»
این رسانه با اشاره به اینکه «ترامپ قول داده است که به سیاستی که در دوره قبلی خود دنبال می کرد بازگردد که به دنبال فشار اقتصادی برای وادار کردن این کشور به مذاکره بر سر توافق در مورد برنامه هسته ای، برنامه موشک های بالستیک و فعالیت های منطقه ای خود بود» این تحلیل را داشت که «نگرانی ها، همراه با افزایش خشم داخلی نسبت به مشکلات اقتصادی، می تواند تهران را به سمت مذاکره با دولت ترامپ بر سر سرنوشت برنامه هسته ای خود سوق دهد.»
روزنامه اسرائیلی جروزالم پست نیز با پوشش نشست خبری معوان راهبردی رئیس جمهور و فرید زکریا به نقل از ظریف نوشت که «ایران هیچ اطلاع قبلی از برنامه های حماس برای انجام قتل عام ۷ اکتبر نداشت و این حمله مذاکرات هسته ای با مقامات آمریکایی را مختل کرد.»
همزمانی جالب توجه!
در حالی هفته گذشته دونالد ترامپ اقدام به لغو حفاظت فیزیکی جان بولتون، مایک پمپئو و برایان هوک کرده بود که همزمان با آن، محمدجواد ظریف هم در نشست داووس به نقش آفرینی این افراد در اتخاذ سیاست‌های ضدایرانی دولت اول ترامپ اشاره داشت. این همزمانی گفته ظریف و اقدام عملی ترامپ برای کسانی چون سیدجلال ساداتیان جالب توجه و معنادار بود و در همین راستا طی گفت وگویی که با «شرق» داشت با نگاهی توام با "بیم و امید" به تحلیل موضوع پرداخت.
چون به گفته سفیر اسبق ایران در انگلستان، «از یک سو افرادی مانند برایان هوک، جان بولتون و مایک پمپئو در دولت جدید دونالد ترامپ حضور ندارند؛ افرادی که با یک سیاست به شدت تندروانه و جنگ افروزانه علیه ایران، اساساً هرگونه فضایی برای تعامل میان تهران - واشنگتن را در دولت اول ترامپ از بین بردند.» اما همزمان، نماینده ادوار مجلس «این بیم را هم دارد که اگرچه در دولت دوم ترامپ خبری از جان بولتون، مایک پمپئو و برایان هوک نیست. اما باید نسبت به نقش آفرینی برخی افراد مانند مارکو روبیو و مایک والتز هم نگران بود.» البته این استاد دانشگاه «نوع نگاه و عملکرد روبیو و والتز را متفاوت از بولتون، پمپئو و هوک ارزیابی می‌کند.» چون از منظر این تحلیلگر ارشد مسائل بین‌الملل، «روبیو و والتز در بدبینانه‌ترین حالت هم به دنبال جنگ افروزی و تقابل تمام عیار با تهران نیستند.»
مذاکره پنهانی در کار نیست؟!
البته علی ناطقی هم دیگر کارشناسی بود که ذیل گفت وگوی خود با «شرق»، اساساً کلید خوردن «مذاکرات پنهانی» توسط محمدجواد ظریف در نشست داووس را تقریباً نزدیک به صفر می‌داند. چون وی معتقد است که «هنوز تا شروع مذاکرات رسمی و جدی فاصله بسیار زیادی وجود دارد و در یک نگاه واقع بینانه نمی توان چنین تصور کرد که صرفا با سفر معاون راهبردی رئیس جمهور به نشست داووس، مذاکرات بین تهران و آمریکا آغاز شده باشد.» ضمن آنکه به گفته این تحلیلگر «نماینده ای هم از سوی دولت ترامپ در این نشست حضور نداشت و رئیس جمهور جدید آمریکا صرفاً با یک سخنرانی ویدیویی در داووس حضور پیدا کرد.»
جالب اینجاست که ناطقی با ارجاعی به سخنان دونالد ترامپ متذکر می‌شود که «کلیددار جدید کاخ سفید در اولین سخنرانی خارجی خود هیچ اشاره‌ای به ایران نکرد.» مفسر ارشد حوزه سیاست خارجی دلیل دیگر رد مذاکرات پنهانی در داووس را «عدم موازی کاری بین وزارت امور خارجه و معاونت راهبردی ریاست جمهوری» دانسته و در تشریح بیشتر این نکته بیان می دارد که «محمدجواد ظریف و عباس عراقچی به دنبال موازی کاری در امر دیپلماسی و مذاکره نیستند.»
در ادامه هرچند این تحلیلگر «به وجود برخی کانون تنش زدایی دیپلماتیک همزمان، چه توسط امیرسعید ایروانی در نیویورک با کانال ایلان ماسک و چه با تخت روانچی در ژنو اذعان دارد.» اما در عین حال تصریح می‌کند که «ایجاد این کانال ها از نیویورک تا ژنو، مسقط، دوحه و ... به معنای موازی کاری بین دستگاه های دولت نیست و بعید به نظر می‌رسد که معاونت راهبردی ریاست جمهوری و شخص ظریف بخواهد به جای دستگاه سیاست خارجی، دخالتی در امر مذاکره داشته باشد.»
البته علی ناطقی در بخش پایانی گپ وگفت خود با «شرق» روی این نکته کلیدی را هم دست می گذارد و یادآور می‌شود که «فردی مانند محمدجواد ظریف به عنوان یک یپلمات کارکشته و مذاکره کننده ارشد با تجربه‌ای بیش از ۴ دهه در امر دیپلماسی می‌تواند یک فرصت مغتنم را برای کلید زدن مذاکرات دقیق و هوشمندانه با دولت ترامپ را فراهم کند.»
به خصوص آنکه از دید این کارشناس، «محمد جواد ظریف تنها وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران است که تجربه کار کردن با دولت ترامپ را دارد و با اندوخته ۸ ساله خود در دولت روحانی و استفاده از تمام نقاط ضعف و قوتش می‌تواند به دستگاه سیاست خارجی کمک کند که البته این موضوع به معنای موازی کاری یا دخالت در امور محوله وزارت امور خارجه نخواهد بود.»
