دلیل سفر عراقچی به چین

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق ؛ «سیدعباس عراقچی» بامداد چهارشنبه - ۳ اردیبهشت- در صدر هیأتی دیپلماتیک وارد شهر پکن چین شد. وزیر امور خارجه ایران قرار است در این سفر با همتای چینی و دیگر مقامات این کشور دیدار و گفت‌وگو کند. عراقچی همچنین در این سفر حامل نامه و پیام «مسعود پزشکیان» رئیس‌جمهور ایران به همتای خود «شی جین پینگ» است. پکن نخستین مقصد غیرمنطقه‌ای وزیر امور خارجه در ابتدای مسئولیت خود (دی ماه ۱۴۰۳) بود و این مهمترین نشانه در اهمیت این کشور برای ایران است.

رئیس دستگاه دیپلماسی در بدو ورود به چین با اشاره به اینکه چین و روسیه دو شریک راهبردی و دوستان روزهای سخت ایران هستند؛ گفت: طبیعی است که ما مشورت‌های مستمر و دائم با آن‌ها در حوزه‌های مختلف باشیم. عراقچی به مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا اشاره و تصریح کرد: لازم است که دوستان خود را در چین کاملا در جریان روند امور قرار داده و مشورت داشته باشیم. این روند هفته گذشته در روسیه و امروز در چین خواهد بود. در موضوع هسته‌ای ایران، چین نقش مهم و سازنده‌ای را ایفا کرده و در ادامه مسیر هم این نقش مورد نیاز است. ایران با چین به عنوان عضو شورای امنیت و شورای حکام و شریک و نیز همکار ایران در برنامه هسته‌ای، به مشورت خود ادامه خواهد داد و چین همواره نقش سازنده‌ای در موضوع هسته‌ای ایران داشته و ما قدردان آن هستیم. در حال حاضر هم موضع چین هم حمایت و هم کمک به مذاکرات جاری است.

وزارت امور خارجه چین هم پیش از ورود هیات ایرانی، این سفر را به دعوت «وانگ یی» وزیر امور خارجه چین و هدف آن را تعامل دیپلماتیک عمیق، تقویت اعتماد متقابل سیاسی و تلاش چین برای اقدامات گسترده‌تر چین برای ایفای نقش فعال تر در دیپلماسی خاورمیانه اعلام کرد. سخنگوی وزارت امور خارجه ایران هم این سفر را در راستای تداوم رایزنی‌های ایران با سایر اعضای برجام به ویژه در دوره مذاکرات دوجانبه غیرمستقیم ایران آمریکا دانست.

وزیر امور خارجه در نخستن دیدار خود با «دینگ شوئه شیانگ» معاون اول نخست وزیر و عضو دائمی دفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب چین در پکن دیدار و او را در جریان روند مذاکراتی با آمریکا قرار داد.

رایزنی‌های ایران با اعضای برجام

همزمانی هر سفری از سوی مقامات ایران به هر نقطه‌ای از جهان با گفت‌وگوهای غیر مستقیم ایران و آمریکا آن سفر را مهم و قابل تحلیل نشان می‌دهد. جمهوری اسلامی ایران از شامگاه روز شنبه ۲۳ فروردین و همزمان با اتمام دور نخست مذاکرات غیرمستقیم هسته‌ای با آمریکا، هر یک از کشورهای عضو برجام را به نحوی در جریان این گفت‌وگوها و اهداف آن قرار داده است. عراقچی چهارشنبه گذشته در جریان سفر به روسیه، مسکو را به عنوان یکی از پایتخت‌های حاضر در توافق برجام، درباره اهداف مذاکرات هسته‌ای خود با آمریکا آگاه کرد.

موضوعی که «اسماعیل بقائی» سخنگوی وزارت خارجه در نشست خبری خود با اصحاب رسانه مطرح کرد و گفت: چین و روسیه، هم دو عضو مهم شورای امنیت هستند و هم به عنوان دوستان و شرکای مهم جمهوری اسلامی ایران همیشه در جریان روندهای مرتبط با موضوع هسته‌ای ما بودند.

با این توصیفات یکی از مهمترین اهداف سفر وزیر امور خارجه به چین، رایزنی با پکن درباره مذاکرات با آمریکا است. در روند برگزاری مذاکرات منتهی به توافق برجام، جمهوری خلق چین یکی از مهمترین و جدی‌ترین طرف‌های حاضر در آن بود که نقش سازنده‌ای در رسیدن به چارچوب توافق داشت. پس از خروج یکجانبه آمریکا از این پیمان هم چین از منتقدان این اقدام بود و همواره در مقاطع مختلف حامی ایران بود.

عضویت پکن در شورای امنیت سازمان ملل و نیز شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، این حمایت و حضور در کنار ایران را ارزشمندتر ساخته است. تهران در این دوره از مسیر دیپلماسی، گرچه مذاکرات دو جانبه و غیرمستقیم را با آمریکا پذیرفته است اما دیگر اعضای برجام، به ویژه دو شریک راهبردی خود یعنی چین و روسیه را هم از مواضع خود در گفت‌وگوها آگاه کرده است. روش اعتمادسازی که دستگاه دیپلماسی در طول هفته‌های اخیر به کار گرفته با استقبال کشورهای دیگر عضو برجام و نیز دولت‌های منطقه قرار گرفته است.

در حال حاضر سیاست خارجی ایران درپی ساختن سازه‌ای از اعتماد با شرکای راهبردی خود و نیز همسایگان است. برای تهران این دو بال از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند و سفرهای فشرده وزیر امور خارجه به روسیه و چین و نیز گفت‌وگوهای متعدد با همتایان منطقه‌ای و همسایگان نشانه این اهتمام است. حسن‌نیت ایران هم در آغاز گفت‌وگوها با آمریکا و هم در آگاه‌سازی دوستان خود درباره روند این مذاکرات می‌تواند مسیر هرگونه انتقاد و تنش را با با دیگر کشورها مسدود سازد.

چین به عنوان دومین اقتصاد برتر جهان و نیز کشوری که در مقاطعی حساس با جمهوری اسلامی ایران، همراهی نزدیک داشته است، می‌تواند در آینده ایران بدون تحریم نقش ویژه‌ای در توسعه کشور ایفا کند و آگاه‌سازی این کشور از روند مذاکراتی با آمریکا تصمیم و اقدام هوشیارانه دستگاه دیپلماسی است.

به میدان آوردن ظرفیت‌ کشورهای مختلف هم برای زمانی که آمریکا صلح و ثبات را انتخاب کند؛ ضروری است و هم برای دوره‌ای که ایالات متحده نخواهد در مسیر دیپلماسی باقی بماند. نگاه چین به ایران هم بر اساس شواهدی ملموس آن اندازه مثبت است که دو کشور برای حراست از روابط راهبردی خود از هرگونه شائبه سیاسی تلاش کنند. چین در سالی که گذشت در چند مقطع مشخص از حاکمیت و تمامیت ارضی ایران در برابر تعرض رژیم صهیونیستی حمایت کرد و مواضع همسو و مشترکی درباره بسیاری از مسائل منطقه با ایران داشت.

اهمیت چین برای ایران

پکن اما برای تهران شریکی تک‌بُعدی و سیاسی نیست، بلکه روابط ایران و چین را اقتصاد و تجارت، بیش از هر موضوع و پرونده دیگری به هم گره زده است. روابط استراتژیک و راهبردی ایران و چین را قراردادی ۲۵ ساله، استحکام بخشیده و مسیر شراکت و همکاری را به صورت منظم و شفاف و در قالب و چارچوب خاصی مشخص کرده است. بر همین اساس، یکی از مهمترین موضوعات دستور کار وزیر امور خارجه در این سفر رایزنی درباره روند اجرای آن برنامه همکاری ۲۵ ساله خواهد بود. سندی بالادستی که بسیاری از پرونده‌های تجاری-اقتصادی، سیاسی و حتی اجتماعی را سامان و سرعت خواهد بخشید. این قرارداد گرچه در دوران تحریم ایران، میان دو کشور امضا شده اما تداوم آن در شرایط احتمالی رفع تحریم می‌تواند اثرات آن بر توسعه اقتصادی ایران را دوچندان کند.

در حال حاضر این توافق و بخش بزرگی از روابط اقتصادی ایران و چین به خرید و فروش نفت محدود شده است و این در حالی است که پکن فقط در چند سال اخیر فقط در یک مورد با عربستان سعودی توافق سرمایه‌گذاری به مبلغ ۲۸ میلیارد دلار در بخش پالایشگاهی و پتروشیمی سرمایه‌گذاری کرده است. مالکیت ۱۰درصدی در میدان‌های نفتی Lower Zakum و Umm Shaif در امارات از سوی شرکت‌های چینی است و این کشور امضای قرارداد ۶۰میلیارد دلاری توسعه میدان گازی و واردات گاز از قطر را در دستور کار دارد.

پروژه‌های بلندپروازانه چین به ویژه در حوزه کریدورها و مسیرهای حمل و نقل، برای ایرانی که موقعیت ژئوپلتیکی خاصی دارد، می‌تواند جهش‌زا باشد و به نظر می‌رسد دیگر محور دستور کار وزیر امور خارجه پیگیری حضور ایران و جزئیات این حضور در طرح جاده-کمربند چین است.

روابط ایران و چین در حالی سال جدید شمسی را آغاز کرده است که روسای جمهور دو کشور آبان سال گذشته و در حاشیه اجلاس سران بریکس در کازان روسیه با یکدیگر دیدار و گفت‌وگو کردند.

ایران و چین در سازمان‌های مهمی چون بریکس و شانگهای عضویت مشترک دارند و این موضوع زمانی که بدانیم ریاست دوره‌ای شانگهای در سال جدید میلادی با چین است؛ اهمیت دو چندان برای روابط اقتصادی دو کشور خواهد داشت.

روابط راهبردی و عمیق بین دو کشور در سایه حسن‌نیت ایران در این روابط می‌تواند از یک سو برای آینده احتمالی نبود تحریم در ایران، چین را شریک اقتصادی مهمی تعریف کند و هم پکن را در مسیر صلحی که ایران در حال تعریف آن است؛ همراه سازد.