انتقادهای بی‌سابقه به عارف در شرایطی است كه خطر انشقاق میان اصلاح‌طلبان وجود دارد
رقابت بر سر ریاست مجلس یا ریاست‌جمهوری؟
شرق آنلاین - محمدرضا عارف از ریاست مجلس بازماند تا سیل نقدها و تحلیل‌ها جریان یابد. برخی شكست او را نتیجه همراه‌نشدن كسانی دانستند كه خود را به‌ظاهر اصلاح‌طلب معرفی می‌كنند و از سرمایه اجتماعی اصلاح‌طلبان بهره می‌برند، اما در حقیقت اصلاح‌طلب نیستند و مشخصا در مجلس، پشت اصلاح‌طلبان را خالی می‌كنند و برخی نیز سیاست اتخاذی عارف را نادرست دانستند و باور داشتند او برای آنكه خود را به كرسی ریاست مجلس برساند، باعث شد علی مطهری نتواند نایب‌رئیس مجلس باقی بماند. چنین انتقادهایی تا آنجا پیش رفت كه غلامحسین كرباسچی روز گذشته در گفت‌وگویی گفت: «ممکن است افرادی تمایل داشته باشند سمتی بگیرند و از سوی دیگر آقای مطهری فرد آزاده‌ای بود که هرچند ممکن است برخی با مواضع فرهنگی و اجتماعی او مواضعی داشته باشند، اما به لحاظ سیاسی اظهارنظرهای شجاعانه‌ای داشتند و در جایگاه هیئت‌رئیسه بیشترین تقابل را جریان تندرو مجلس با ایشان داشتند و حتی با او دست‌به‌یقه شدند. به نظر می‌رسد برخی از افرادی که در جریان اصلاح‌طلبی هستند، این پیشتازی آقای مطهری را در شرایطی که خودشان همیشه ساکت بودند تا جایی که به برخی از آنها گفته شده بود تا‌به‌حال در این مدت نمایندگی یک فوت هم در این میکروفن خود نکرده‌اید، به ضرر خود می‌دیدند. آقای مطهری مسلم است با این همه اظهارنظر شجاعانه دیگران را به حاشیه می‌راند».
علت انتقادهای بی‌سابقه به عارف چیست؟ ماجرای انتقادها بیش از اصل موضوع، یعنی ناكامی مطهری و عارف در انتخابات مجلس، مهم به نظر می‌رسد؛ زیرا مشخص نیست تمام انتقادهایی كه به عارف می‌شود یا همه تعریف‌هایی كه از مطهری می‌شود، محدود به انتخابات روز یكشنبه مجلس باشد؛ یعنی آیا مطهری همواره برای اصلاح‌طلبان به میزان كنونی مهم بوده است یا اساسا همه اصلاح‌طلبان او را به اندازه عارف اصلاح‌طلب می‌دانند كه علیه یكی از اعضای رسمی خود كه بخشی از پیشانی اصلاح‌طلبی محسوب می‌شود، می‌شورند و به مواضع او در شرایط پیش از انتخابات حمله می‌کنند؟ علی مطهری بی‌تردید از شجاع‌ترین و صریح‌ترین سیاست‌مداران حال حاضر كشور است و رویكردهای سیاسی او در بزنگاه‌های مختلف، بسیار جلوتر از كسانی بوده كه سال‌ها نام اصلاح‌طلبی را یدك می‌كشند؛ بااین‌حال قطعا از لحاظ حزبی و جناحی او فعلا در چارچوب اصلاح‌طلبی نمی‌گنجد و مشخص نیست آیا انتقادهای تندوتیز فعلی به عارف می‌تواند به صلاح جبهه اصلاحات باشد یا خیر؟ غلامحسین كرباسچی از اتحادنداشتن اصلاح‌طلبان در مجلس انتقاد كرده است و این در حالی است كه شاید بخشی از انتقادهای درست باشد، اما خود چنین انتقادهایی می‌تواند باعث انشقاق میان اصلاح‌طلبان شود. البته چنین موضوعی زمانی صادق است كه حمایت از مطهری و نقد عارف، فقط محدود به اتفاقاتی باشد كه در جلسه روز یكشنبه مجلس رخ داد؛ وگرنه شاید بتوان موضوع را فراتر از این دید. علت فرامتنی نامزدشدن عارف عارف، لاریجانی و حتی علی مطهری هركدام ظرفیت‌های بالقوه‌ای برای ریاست‌جمهوری محسوب می‌شوند؛ چنان‌كه عارف در سال 92 نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری شد و اگر نامه سیدمحمد خاتمی وجود نداشت، از انتخابات كنار نمی‌رفت و علی مطهری نیز كه چند وقت پیش احتمال نامزدشدنش را در انتخابات سال1400 رد نكرد. لاریجانی نیز گفته است اكنون وقت فكركردن به انتخابات سال1400 را ندارم و حتی بسیاری از جناح‌های سیاسی به او به‌عنوان گزینه ائتلاف نگاه می‌كنند. در واقع شاید بتوان گفت از یك سو نامزدشدن عارف و ائتلاف‌نكردن فراكسیون امید با علی لاریجانی پیام مهمی به اصولگرایان معتدل داشت كه اصلاح‌طلبان دیگر تجربه سال 92 و 96 را تكرار نمی‌كنند و از سوی دیگر، عارف كه شأن خود را در حد ریاست‌جمهوری می‌داند، كمتر از دو سال مانده به انتخابات ریاست‌جمهوری، زیر پرچم لاریجانی نرفت و همین موضوع باعث شد در‌عین‌حال كه فراكسیون امید می‌دانست انتخابات را به مستقلین خواهد باخت، بازهم بر نامزدشدن عارف تأكید كند. این مدعا با اظهارنظر اخیر عارف در شورای سیاست‌گذاری نیز تأیید می‌شود؛ چنان‌كه او در جلسه روز دوشنبه شورای سیاست‌گذاری گفت: «فراکسیون امید برای حفظ هویت خود و انجام رسالت جریانی، به صورت مستقل در انتخابات هیئت‌رئیسه ورود کرد و تلاش شد با شفافیت و به دور از برخی روابط غیرشفاف، اصالت گفتمانی خود را در درون مجلس به‌عینه نشان دهیم». با چنین فرضیه‌ای می‌توان گفت رقابت روز یكشنبه بیش از آنكه رقابت برای تصدی كرسی ریاست مجلس باشد، برای ریاست‌جمهوری بوده است. اگر چنین نگاهی حاكم باشد، شاید بتوان علت انتقادهای بی‌سابقه به عارف را قدری متوجه شد. اكنون كه اعضای حزب كارگزاران به‌تندی به عارف انتقاد می‌كنند یا حتی روز گذشته روزنامه ایران كه از آنِ دولت است به عارف حمله‌ور شد، می‌توان دریافت خط و مرزهای انتخاباتی اكنون آغاز شده است و چندان نباید همه چیز را منحصر به از‌دست‌رفتن كرسی نایب‌رئیسی مجلس دانست. در چنین فضایی، شاید نقشه راه انتخابات مجلس و حتی ریاست‌جمهوری تغییر كند و بعید نیست حتی برخی از احزاب اصلاح‌طلب از هم‌كیشان خود مانند عارف عبور كنند و بازهم با اصولگرایان اعتدالی به ائتلاف برسند و ممكن است كه انتقادهای بی‌حدوحصر به عارف نیز در راستای همین سیاست باشد. البته چنین سیاستی تنها یك احتمال است و این امكان وجود دارد كه با جمع‌بندی شورای سیاست‌گذاری یا اعلام موضع سیدمحمد خاتمی، نقشه راه تغییر كند.
واکنش‌های امیدی‌ها به انتخابات هیئت‌رئیسه ادامه دارد دلسوزی برای مطهری یا تسویه‌حساب سیاسی؟
اظهارنظرهای اعضای فراکسیون امید آشکار شده است. موافقان و مخالفان نامزدی عارف برای ریاست بهارستان استدلال‌ها را به سطح شبکه‌های مجازی کشاندند. عبدالکریم حسین‌زاده، رئیس کمیته انتخابات هیئت‌رئیسه در توییتی نوشت: «برخی، مطالبی درباره عملکرد ما در انتخابات هیئت‌رئیسه مجلس بیان کرده‌اند. به زودی هم درباره تمامیت‌خواهانی که به اسم استقلال و اعتدال، برای حفظ صندلی با تندترین جریان‌ها معامله می‌کنند، هم درباره دوستانی که هویت فراکسیون را فدای منافع می‌کنند، به رسانه‌ها توضیح خواهم داد». حسین‌زاده هشتگ انتخابات 1400 را ضمیمه توییت خود کرده است تا ارتباط مواضع مخالفان عارف را به‌زعم خود با انتخابات ریاست‌جمهوری پیوند بزند. علیرضا رحیمی که توانست در انتخابات سمت دبیری‌اش را حفظ کند، خود را در صف مخالفان نامزدی عارف قرار داد و نوشت: «اینجانب همراه با آقایان تابش، تاجگردون، مطهری و وکیلی در جلسات مختلف مخالف رقابت برای ریاست مجلس بودیم اما فضای هیجانی بر تصمیم واقع‌بینانه غالب و رقابت تبدیل به قدرت‌نمایی در صحن به قیمت حذف مطهری شد. نتیجه حاصله فعلی در هفته قبل از انتخابات بارها توسط اعضا به آقای عارف منعکس شد». پیش از او محمدرضا تابش و علی مطهری و غلامرضا تاجگردون در روایت‌هایی مشابه از مخالفت خود گفته بودند. محمود صادقی اما از سمت دیگر ماجرای هیئت‌رئیسه نوشت: «مستقلین ولایی از یک‌سو برای کسب کرسی ریاست روی حذف مطهری با اصولگرایان ولایی معامله کردند، از سوی دیگر فراکسیون امید را عامل حذف مطهری معرفی می‌کنند؛ مانند مغلطه کسانی که عمار را کشتند و گفتند علی او را در مسیر تیرهای ما قرار داد!». فاطمه سعیدی، سخنگوی فراکسیون امید، هم پاسخی خطاب به کسانی که مطهری را قربانی عارف می‌دانستند، نوشت. پیش از این غلامرضا تاجگردون در صفحه اینستاگرام خود نوشته بود: «هم پارسال و هم امسال به دوستان عرض کردم خط قرمز برای هیئت‌رئیسه به‌دلیل افکار عمومی باید علی مطهری باشد نه کس یا چیز دیگری. خیلی راحت و بدون تدبیر او امروز از بالای صحن به پایین آمد. چیزی از مطهری کم نمی‌شود ولی دوستان چیزی که فراموش کردند این است که باید بدانیم رأی ملت به ما برای چیز دیگری بود». سعیدی اما در همین زمینه نوشت: «در ادوار گذشته که آقای مطهری نایب رئیس مجلس شدند مثل این‌بار دکتر عارف کاندیدای ریاست بود و ایشان هم کاندیدای نایب رئیسی. تفاوت در ائتلاف برجامیان و نابرجامیان بر سر رأی‌نیاوردن او بود، وگرنه آقای پزشکیان رأی لازم را گرفت. آقایان برای تسویه حساب‌های سیاسی آدرس دیگری بیابند».
