مراسم اهدای اولین جایزه کتاب سال مهدی بازرگان رگزار شد

به گزارش شبکه شرق، رویداد فرهنگی «اولین جایزه کتاب سال مهندس مهدی بازرگان»، پنجشنبه ۲۵ خرداد ماه، با حضور جمعی از نویسندگان، مترجمان، ناشران و شخصیت‌های علمی، فرهنگی و سیاسی برگزار شد و طی آن از نویسندگان و مترجمان کتاب‌های برگزیده در دو حوزه روشنفکری دینی و اصلاح فرهنگ استبدادی، تقدیر به عمل‌ آمد.

بنیاد فرهنگی مهندس مهدی بازرگان سال گذشته از رویداد برگزاری کتاب سال مهندس بازرگان برای اولین بار خبر داد. این رویداد با هدف  تقدیر از پدیدآورندگان، نویسندگان و مترجمانی که در دو حوزه روشن‌فکری دینی و اصلاح فرهنگ استبدادی، به انتشار کتاب مبادرت کرده‌اند و کتاب آن‌ها برای اولین بار در سال ۱۴۰۰ به چاپ رسیده است، برگزار شد.

طی فراخوانی که سال گذشته در دو نوبت اعلام کرد، بیش از ۵۰ اثر در اختیار این بنیاد فرهنگی قرار گرفت که در نهایت با نظر هیات داوران متشکل از مقصود فراستخواه، علی محمودی، مسعود پدرام، محمد حسین بنی‌اسدی، جواد مظفر، مهدی معتمدی مهر و علی ملک‌پور، کتاب‌های برگزیده اولین جایزه کتاب سال مهندس بازرگان انتخاب شدند.

بدین ترتیب، جایزه اولین کتاب سال مهندس مهدی بازرگان در  بخش تالیف و در حوزه روشنفکری دینی به «زنده‌یاد

داود فیرحی» به دلیل تالیف کتاب «دولت مدرن و بحران قانون» منتشر شده از سوی نشر نی تعلق گرفت. همچنین جایزه اولین کتاب سال بنیاد فرهنگی مهندس مهدی بازرگان در حوزه اصلاح فرهنگ استبدادی به «نظام بهرامی کمیل» به دلیل تالیف کتاب «توتالیتاریسم فرهنگی، از فاشیسم تا پوپولیسم در فرهنگ و هنر» منتشر شده از سوی انتشارات کویر اعطا شد.

در بخش تالیف، همچنین کتاب‌های «حکمرانی خوب و توسعه، دیدگاه و یافته‌های دانیل کافمن» تالیف «مهدی مقدری» و «اندیشه‌های فقهی معاصر و مشارکت سیاسی زنان» تالیف «محمدعلی هاشمی» شایسته تقدیر دانسته شدند که هر دو کتاب توسط انتشارات نگاه معاصر منتشر شده‌اند.

همچنین در بخش ترجمه، کتاب «نیروهای موثر در گذار به دموکراسی» ترجمه «علی اصغر قاسمی» و «محمد صالحی»، منتشر شده از سوی نشر نگاه معاصر، شایسته تقدیر دانسته شدند.

در مراسم اولین جایزه کتاب سال مهندس بازرگان همچنین از «اکبر بدیع‌زادگان» که طی چندین دهه به جمع‌آوری و انتشار آثار مهندس مهدی بازرگان ( بالغ بر ۴۷۹ اثر)  پرداخته است و همچنین  «محمد عبدی» کارگردان و نویسنده فیلم  مستند « ساکن خانه نارون» در مورد زندگی مهندس بازرگان تقدیر به عمل آمد و این فیلم نمایش داده شد.

در ابتدای مراسم،  دکتر محمدحسین بنی‌اسدی رییس هیات مدیره بنیاد فرهنگی مهندس مهدی بازرگان، صحبت خود را با اهمیت کتاب آغاز کرد و چنین گفت:

کتاب ارزشمند است به جهت آگاهی‌بخشی و آگاهی، لازمهٔ آزادی است. آزادی بدون آگاهی معنی ندارد. از شاخصه‌های توسعه یافتگی سرانه مطالعه است. پدیدآورندگان کتاب، سرمایه اجتماعی ما هستند، کشور‌های پیشرفته قدر این انسان‌ها را می‌دانند، چرا که نقش وحدت‌بخشی و انسجام‌بخشی در جامعه دارند. بنابر این ما هم از کتاب و هم از پدیدآورندگان آن با عنوان جایزه کتاب سال مهندس بازرگان تقدیر می‌کنیم.

دکتر بنی‌اسدی در ادامه به رابطهٔ مهندس بازرگان با کتاب اشاره و تصریح کرد که در ۳۵ جلد مجموعه آثاری از ایشان توسط این بنیاد چاپ شده که در آن بالغ بر ۴۷۰ اثر وجود دارد. 

وی در مورد شخصیت مهندس بازرگان روایتی را بیان کرد: وقتی بنا بود به فرانسه سفر کند به پدرش گفت، اینجا همه می‌گویند فرنگ و غرب دین را کنار گذاشته و به خاطر این پیشرفت کرده است، به همین دلیل می‌خواهم بروم و ببینم فرنگ چگونه است. پس از بازگشت به ایران طی مراسمی به عنوان «سوغات فرنگ» که برای دانشجویان سخنرانی می‌کرد، توصیه‌هایی به دانشجویان کرد مبنی بر آن که اولا تقلید، راه به جایی نمی‌برد، اصول را یاد بگیرید و ابتکار داشته باشید، چرا که با تقلید در صورت برخورد با مسئله جدید نمی‌توان راه حلی پیدا کرد. دوم آن که ایران را دوست داشته باشید، ایران‌دوستی نیاز به شناخت دقیق زبان، فرهنگ، بزرگان و خصوصاً نیاز‌های جامعه دارد. سوم آن که ایده‌آل بزرگی داشته باشید و زندگی را باری به هر جهت سپری نکنید. مهندس بازرگان از همان سال‌ ۱۳۲۰ به بعد، اصلاح جامعه را در سه بعد دینی، فرهنگی و سیاسی پیش برد. ایشان بسیار رنج می‌برد از خرافاتی که در جامعه بود و یا ضعفی که جوانان داشتند.

وی افزود: در آثار مهندس بازرگان شما چند ویژگی می‌بینید که خیلی مهم است و کار را ارزشمند می‌کند. کتاب‌های ایشان و مقالاتشان به دنبال حل مسئله هستند. وقتی در جامعه شکاف یا ضعفی هست به دنبال راه حلی برای آن می‌گردند. حالا این ضعف می‌تواند اجتماعی یا سیاسی باشد. به عنوان مثال در کتاب کار در اسلام، آن زمان که دین و اسلام به نماز و روزه خلاصه می‌شد، این را تبیین کرد که کار از بنیه‌های اساسی دین است.

بنابر این نگاه عمل‌گرایانه و نگاه توسعه‌‌گرایانه به توانمند‌سازی جامعه داشتند. ویژگی دیگری هم که می‌شود برشمرد این است که به ر‌وش علمی و منطق علمی متعهد بودند، مثلا کتاب سازگاری ایرانی یک کتاب جامعه شناسی است و جامعه‌شناسانی که آن‌ را خواندند بیان کردند که به لحاظ روشی نمی‌توان ایرادی از آن گرفت. موضوع سوم خلاقیت است، مسائلی که توسط مهندس بازرگان در آثارشان عنوان شده و موضوعاتی که به آن پرداخته شده تکراری نیست.

سخنران دوم دکتر محمودی در ابتدا کلام خود را این‌گونه آغاز کرد:

«امروز روز خجسته ایست چرا که در این روز تاریخی ( ۲۵ خرداد) این نشست برای برگزاری اولین کتاب سال روان شاد مهدی بازرگان تشکیل شد و طبیعتا یک کار جدید و یک پایه گذاری تازه‌ای را در این بنیاد شاهد هستیم.

این استاد دانشگاه، پس از آن به مفهوم روشن‌فکر و ویژگی‌های آن پرداخت، چنین می‌گوید:

اولین ویژگی روشن‌فکر آن است که در دوران مدرن زندگی می‌کند و دارای دانش و تجربه و اندیشه است. ویژگی دوم آن است که نقاد هر متن و وضعیت انسانی است. ویژگی سوم آن است که از استقلال فکری و سیاسی برخوردار است.

وی وظیفه روشن‌فکر در جامعه استبدادی را تغییر آن به جامعه برابر، دموکراتیک و قانون مدار تعریف کرد. دکتر محمودی در ادامه این صحبت‌ها اشاره کرد:

نگاه روشن‌فکر نگاهی از بیرون به قدرت است که فاقد از هر نوع وابستگی‌است و ارزیابی روشن فکر آزادانه و بیرونی‌است، نه در درون سیستمی. مسئله بعدی در مورد مخاطبان روشن فکران است که به دو دسته تقسیم می‌شوند، مخاطبان خاص که نخبگان هستند و مخاطبان عام که مردم و شهروند جامعه را تشکیل می‌دهد، به طور مستقیم سر و کار روشن‌فکر ها با دانشگاهیان و نخبگان است. اما سوال اینجاست که مردم چه؟ اکثریت مردم و شهروندان چه؟ روشن فکر به طور غیر مستقیم با جامعه خود در ارتباط است. روشن‌فکر به میزان زیادی مولد است و نیاز به مروج یا ترویج‌گر دارد که ایده‌ها و نظرات او در عرصه جامعه منتقل و منعکس شود. بنابراین از ظرفیت های مختلف مانند هنری، کلامی، تجسمی، مکتوب و امثال این‌ها… باید استفاده شود.

وی افزود: من در دسته بندی خودم روشن‌فکران را به سه دسته تقسیم کرده‌ام. روشن‌فکران چپ گرا، روشنفکران سکولار و روشنفکران دینی. روشنفکران چپ‌گرا همانطور که می‌دانید عدالت طلب و برابری خواه‌ و حامی طبقه کارگرند. در ایران معاصر اوج فعالیت روشن‌فکران چپ حزب توده بود. بعد‌ها تا دهه‌های اخیر با افول گفتمان مارکسیستی مواجه می‌شویم با سقوط جماهیر شوروی شاهد جمع‌های محدودی از این طیف هستیم. البته از تئوری مارکسیسم در نظام‌های سرمایه‌داری برای اصلاح قوانین استفاده شده و به طور کلی از بین نرفته است.

وی ادامه داد: روشن فکران سکولار معروف به غیرمذهبی بودن هستند و دو نحله را تشکیل می‌دهند، اولی دین و سیاست را به کلی مجزا می‌داند. دسته دوم باور دارند دین به سیاست اثر می‌گذارد، اما در نهادهای سیاسی نباید ورود کند. مشکلی که در روشن‌فکران سکولار به چشم می‌خورد آن است که سنت روشن‌فکری در اروپا و این تداوم روشن گری در اروپا را در سال‌های معاصر نادیده می‌گیرند. فیلسوفانی از جمله ژان ژاک روسو، کانت و جان لاک در آثار خود تأثیر دین بر سیاست را تصریح کردند و البته هرسه روی استقلال نهاد دین از حکومت رسالات و مقالات بسیاری عرضه کردند.

لازم است روشن‌فکران سکولار هم سنت رنسانس و روشن‌گری و تحولات قرن هجدهم و نوزدهم را مطالعه کنند، هم دوره معاصر که باید رفت سراغ افرادی مثل هابرماس که این بحث ها را با نظریات خود ادامه داده»

محمودی در ادامه گفت: روشن‌فکران دینی به عنوان باورمند به دین شناخته شده‌اند. این‌ها دانش‌آموخته‌اند و اهل اندیشه و نقادی و بررسی هر متن و وضعیت انسانی هستند و به شهادت کیفیت و کمیت آثارشان تاثیر گذاری بسیاری داشتند. بعضی ممکن است این تاثیر گذاری‌ها را منفی بدانند اما به هرحال نقش دین و مذهب و زیست مومنانه در جامعه‌ای مثل ایران و امثال ایران بسیار تاثیر دارد و بستری‌است که می‌توان در آن تأثیر دین و دین‌داری را مشاهده و ملاحظه کرد. در سال‌های اخیر از تداوم پژوهش‌های دین‌شناسی روشن‌فکران دینی کاسته شده و مسیری که قابل پرسش و نقد است در پیش گرفته شده است.