غافلگیری

دنیای سریال‌های تلویزیونی این روزها چندان پروژه تازه‌ای ندارد که بتوان با نگاهی متفاوت آن را معرفی کرد. یا با دنباله و اسپین‌آف طرف هستیم یا حواس مخاطبان مشغول فصل‌های تازه سریال‌هایی است که چند سالی از آغاز آنها می‌گذرد. اعتصاب‌های هالیوود هم باعث شده که شرایط به گونه‌ای پیش برود که بسیاری از پروژه‌های مورد انتظار برای پخش با تاخیر روبه‌رو شوند. وقتی با چنین وضعیتی مواجه می‌شویم بهترین کار این است که امیدوار به مینی‌سریال‌ها باشیم. مینی‌سریال‌ها یک بار در دوران اوج‌گیری کووید بخش مهمی از صنعت سرگرمی را نجات دادند و اکنون برای کسانی که به دنبال سریال‌های اورجینال یا اقتباس‌های متفاوت هستند به شدت می‌تواند مفید باشد.

در هفته گذشته اپل تی‌وی پلاس دو اپیزود ابتدایی مینی‌سریالی را منتشر کرد که یکی از پروژه‌های بود که از زمان اعلام ساخت آن مخاطبان را کنجکاو کرد. «درس‌های شیمی» (Lessons in Chemistry) مینی‌سریالی ۸ اپیزودی است که شبکه اپل تی‌وی پلاس پخش آن را از روز ۱۳ اکتبر 2023 آغاز کرده است. مینی‌سریالی که به دلایلی مختلفی می‌تواند یکی از امیدهای مهم مخاطبان دنیای سریال‌های تلویزیونی باشد. این حرف شاید کلی به نظر برسد اما باید گفت به دلیل توجه خاصی که این روزها به سریال‌های ریبوت یا اسپین‌آف شده گاهی ورود به فضایی متفاوت شاید سخت باشد. «درس‌های شیمی» از این لحاظ دقیقا در نقطه‌ای قرار می‌گیرد که می‌تواند آن را به یک پیشنهاد مناسب برای تماشا تبدیل کند.

این مینی‌سریال اقتباسی از رمانی به همین نام نوشته بانی گارموس است. این رمان که توسط انتشارات Doubleday در آوریل 2022 منتشر شد، اولین رمان گارموش است و داستان الیزابت زات را در روایت می‌کند. یکی از ویژگی‌های ساخت این مینی‌سریال دقیقا به شکل اقتباس آن بر می‌گردد. باید به این نکته توجه داشته باشید که از زمان انتشار این رمان برای اولین بار تا پخش دو اپیزود اول مینی‌سریال تنها 18 ماه زمان گذشته است. این نکته به داغ بودن و به‌ روز بودن سریال کمک زیادی کرده است. نکته دیگر اینکه رمان «درس‌های شیمی» اولین رمان منتشر شده توسط گارموس است اما در همین مدت کوتاه پس از انتشار بسیار مورد توجه واقع شده است. نویسنده داستان زنی در ده‌های 1950 و 1960 در کالیفرنیای جنوبی در آمریکا را روایت می‌کند. سال‌های که زنان و سیاه‌پوستان با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کردند و تلاش می‌کند رویکردی فمینیستی خود را از زاویه شخصیت‌های داستان نشان دهد. این همان نکته‌ای است که می‌توان آن را در دو اپیزود پخش شده از مینی‌سریال نیز مشاهده کرد.  

الیزابت زات (با بازی بری لارسون) شیمیدانی است که پس از اخراج از شغل خود به عنوان تکنیسین آزمایشگاه، یک برنامه تلویزیونی آشپزی در دهه 1960 با «شام ساعت شش» برای آموزش موضوعات علمی به زنان خانه‌دار را میزبانی می‌کند. داستان از دهه 1950 آغاز می‌شود و به شکلی پیش می‌رود که رویاهای شخصیت اصلی داستان که در راس آن شیمیدان شدن است، به تعویق افتد چرا که او خود را باردار، تنها و اخراج شده از محل کارش می‌بیند. تلاش‌های زات برای تبدیل به یک مجری محبوب برنامه آشپزی و درگیری‌های بعدی او، نوید مجموعه‌ای را می‌دهد که می‌تواند بسیار مورد توجه قرار بگیرد.

یکی از مهم‌ترین نکات این مینی‌سریال در دو اپیزود ابتدایی نوع شخصیت‌پردازی الیزابت زات با بازی بری لارسون است. الیزابت زات یک دانشجوی باهوش و فوق‌العاده شیمی است که آروز دارد شیمیدان شود اما اتفاقاتی از گرفتن مدرک دکتری توسط او جلوگیری می‌کند. او به عنوان یک تکنیسین آزمایشگاه در یک موسسه تحقیقاتی مشغول به کار و در این بین با کالوین ایوانز (با بازی لوئیس جیمز پولمن) آشنا می‌شود. شخصیت‌پردازی زات و ایوانز بدون شک یکی از برتری‌های سریال در همین دو اپیزود ابتدایی است. دو شخصیت کاملا متفاوت که نقطه اتصال آنها شیمی است با بازی چشمگیر لارسن و پولمن فضایی متفاوت را برای بیننده به وجود می‌آورد. این هم‌نشینی با تلاش برای اثبات دانشمندان زن در جامعه آن روز آمریکا همراه می‌شود و فمینیسم شسته و رفته جاری در رگ‌های فیلمنامه خود را بدون هیچ اضافه‌گویی به مخاطب تحمیل می‌کند.

بری لارسون که در سال 2016 به خاطر بازی در فیلم «اتاق» (Room) برنده جایزه اسکار بهترین بازیگر زن شد، پس از آن‌که در سال‌های اخیر بیشتر او را در قامت شخصیت «خانم مارول» در مجموعه فیلم‌های ابرقهرمانی مارول دیده بودیم، با یک بازی درخشان برگشته است. زنی متمرکز بر شیمی و در تلاش برای پیشبرد علم که باید با همه ناگواری‌های جامعه آمریکا در دهه‌های 1950 و 1960 نیز مقابله کند.

«درس‌های شیمی» مزیت دیگری هم دارد که آن را به اتفاقی متفاوت در دنیای سریال‌های تلویزیونی تبدیل می‌کند.

این سریال که درباره یک شیمیدان زن، آزمایشگاه‌های پر از مواد شیمیایی و لوازم آزمایشگاهی و تلاش برای رسیدن به نظریه‌های علمی است، خصوصیت اصلی، کلیدی و البته بسیار شخصی الیزابت زات را علاقه او به آشپزی قرار می‌دهد. زات با ترکیب کردن دانسته‌هایش از شیمی و علاقه‌اش به آشپزی تصویری منحصربه‌فرد از یک آشپز متفاوت را به نمایش می‌گذارد که قرار است به عنوان میزبان یک برنامه آشپزی و در کنار درست کردن غذا، موضوعات علمی را هم به زنان خانه‌دار آموزش دهد.

مانند همه سناریوهایی که بر اساس اقتباس از رمان‌ها نوشته‌ شده‌اند، «درس‌های شیمی» هم با دقت بیشتری به ویژگی‌های فردی شخصیت اصلی داستان توجه می‌کند. در اینجا می‌توان همه آن‌چیزی که قرار است از الیزابت زات بدانیم را در مداد او دید. مدادی که در همه سکانس‌ها با اوست و از آزمایشگاه تا آشپزخانه به او در روبه‌رو شدن با مشکلات کمک می‌کند.

مینی‌سریال «درس‌های شیمی» فارغ از همه ویژگی‌هایی که دارد و بر عکس آرامشی که در کل دو اپیزود پخش شده از نظر ریتم روایت داستان به مخاطب عطا می‌کند، اصل غافلگیری را در اولویت نگاه خود قرار می‌دهد. اصلی که در بخشی از دیالوگ‌های اپیزود دوم این‌گونه توضیح داده می‌شود: «علم همیشه سعی داشته قوانین حاکم بر جهان ما رو توضیح بده. معادلاتی که بتونن گذشته رو توضیح بدن و آینده رو پیش‌بینی کنن. ولی کم کم دارم فکر می‌کنم شاید مهم‌ترین متغیر رو در نظر نگرفتیم. غافلگیری! شاید زندگی لزومی داره که غیرقابل پیش‌بینی باشه. شاید اصلا این همون چیزیه که در درجه اول، حیات رو امکان‌پذیر کرده.» و بر اساس همین تئوری ساده اما پیچیده است که می‌تونیم تماشای «درس‌های شیمی» را توصیه کنیم.