خداحافظی طولانی

زندگی اغلب آنقدر طاقت‌فرساست که تنها گریزهای کوتاه و برش‌های غیرمعمول قابل تحملش می‌کند.

فیلم «نابهنگام» یا «خارج از فصل» محصول سال 2023، اثر «استفان بریزه»، برشی از زندگی است که هدیه دنیا به حساب می‌آید و می‌تواند دوباره برای موقعیت‌های سخت روزمره آماده‌ات کند. پوستر فیلم همه‌چیز را درباره‌اش می‌گوید. داستان ساده با ضرب اهنگ آرام درباره پیچیدگی‌های روابط انسانی و عشق و احساسی که اغلب به یک سمت سنگینی می‌کند و در نهایت به یک نفر آسیب می‌زند و دیگری را از ملال و روزمرگی نجات می‌دهد.

فیلم با ورود «متیو» هنرپیشه محبوب سینما به یک هتل در شهری کوچک آغاز می‌شود. متیو به وضوح غمگین و سرخورده است و روزگار شادی ندارد. برای استراحت به هتلی آمده که فصل پذیرش مسافرش نیست. اما حتی در روزهای خلوت هتل، او ناچار به تحمل مزاحمت طرفدارانش است. متیو برای فرار از تصمیم بزرگی که گرفته به شهر کوچک ساحلی پناه برده اما نمی‌تواند آرامش دریافت کند. همه چیز حتی دستگاه قهوه‌ساز اتاقش سر ناسازگاری با او دارند. ملالی که متیو گرفتارش است درونی است و ماساژهای گران قیمت هتل، تنهایی‌اش را به رخش می‌کشند. او حتی همسری ندارد که برای چند دقیقه بتواند پای تلفن به حرف‌هایش گوش کند.  

در این نقطه، ناگهان حال و هوای فیلم تغییر می‌کند. سر و کله معشوقه قدیمی متیو که در شهر کوچک زندگی می‌کند، پیدا می‌شود. بیش از 15 سال از جدایی دو نفر می‌گذرد. آن دو ملاقات گرم و صمیمی دارند. آلیس با یک پزشک ازدواج کرده است، بچه دارد و به کودکان و سالمندان موسیقی آموزش می‌دهد. اما آلیس هم دچار ملال است.  

داستان  قابل پیش‌بینی استفان بریزه تنها از تصویر صمیمت دو بازیگرش بهره می‌برد و موقعیتی که اگر بارها هم تعریف شود باز هم دوست داشتنی و هم جذاب است. بریزه در خلاقیت و ماجراجویی‌های اندکش را به تصاویر زیبا محدود می‌کند و هیچ جاه طلبی‌ای در بیان داستان ندارد. فیلم  سفری به درون شخصیت‌ها دارد و به گمگشتگی‌های درونی متیو و آلیس می‌پردازد. متیو به دنبال معنا و آرامش، و آلیس به دنبال احیای عشقی که دست داده است.

«نابهنگام» درام عاشقانه است که درلایه‌های زیرین نگاه به انتقادی صنعت سرگرمی و چالش‌های شهرت هم دارد. فیلم نشان می‌دهد که موفقیت و ثروت لزوماً به معنای خوشبختی نیست و حتی افراد مشهور با مشکلات و دغدغه‌های خاص خود دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. و البته همانطور که آلیس به متیو می‌گوید آدم‌های مرفه در نهایت، کسانی هستند که «می‌گیرد و مصرف می‌کنند و دور می‌اندازند.» و مصرف‌گرایی آنها حتی در روابط عاطفی ریشه دوانده. آسیب همیشه گریبان آدم‌های متوسط را می‌گیرد که باید بهای همه چیز را بپردارند.

متیو که در اوج ناامیدی بود از الگوی فرار استفاده می‌کند و موقعیتی که مطلوبش نیست را ترک می‌کند و دوباره به حاشیه امن و زندگی آسانش باز می‌گردد و در بین دو فرار از احساس آلیس تغذیه می‌کند. جان تازه می‌گیرد و با تایید دوباره که به آن نیاز دارد آماده دریافت هدیه‌های تازه زندگی می‌شود.

فیلم‎‌های استفان بریزه فرانسوی اغلب به دغدغه‌های دنیای کار و کارگر می‌پردازد. فیلم‌های او، از جمله «قانون بازار» و «در نبرد»، با زبانی صریح و بی‌پیرایه، به چالش‌های روانی و اجتماعی کارگرانی می‌پردازند که در دل سیستم سرمایه‌داری مدرن به حاشیه رانده شده‌اند. اما در این فیلم به بعد دیگری از مصرف‌گرایی نقد دارد.

بریزه در فیلم‌های دیگرش به محیط‌های صنعتی می‌رود و با استفاده از نورپردازی طبیعی و نماهای طولانی، به تماشاگر فرصت می‌دهد تا به طور عمیق در فضای سرد و بی‌روح کارخانه‌ها فرو رود. او با دقت و ظرافتی مثال‌زدنی، به جزئیات زندگی کارگران می‌پردازد و با استفاده از بازی‌های روانشناسانه، شخصیت‌هایش را به شکلی باورپذیر به تصویر می‌کشد.

یکی از ویژگی‌های بارز سبک بریزه، پرهیز از قضاوت‌های اخلاقی و ارائه تصویری بی‌طرفانه از واقعیت است. او به جای اینکه به دنبال قهرمان‌سازی یا سیاه‌نمایی باشد، به دنبال نمایش واقعیت عریان و تلخ زندگی کارگران است و نشان می‌دهد که چگونه سیستم سرمایه‌داری، با مکانیسم‌های پیچیده‌، آدم‌ها را به ورطه فلاکت و ناامیدی می‌کشاند.

در فیلم‌های بریزه، زندگی آدم‌های قشر متوسط نه به عنوان یک روایت قهرمانانه، بلکه به عنوان یک تلاش روزمره و طاقت‌فرسا برای بقا به تصویر کشیده می‌شود. فیلم‌های بریزه، علاوه بر جنبه اجتماعی، دارای بعدی روانشناختی هم هستند. او با دقت به بررسی ابعاد روانی شخصیت‌هایش می‌پردازد. در مجموع، استفان بریزه با فیلم‌هایش، به یکی از مهم‌ترین صداهای منتقدانه سینما تبدیل شده است. فیلم‌های او، آینه‌ای تمام‌قد از جامعه مدرن است. او در فیلم «خارج از فصل» هم به تماشاگر یادآور می‌شود که هر کدام از ما، صرف نظر از موقعیت اجتماعی و اقتصادی، در جستجوی چیزی هستیم که به زندگی‌مان معنا بخشد. این فیلم کمک می‌کند به درون خودمان نگاه کنیم و به دنبال پاسخ سوالاتی باشیم که در ذهنمان ریشه دوانده است.