مسجدسازی به سبک زاکانی
موج اصلی اعتراض‌ها به ساخت مسجد در پارک قیطریه، پس از سخنان شهردار تهران در حاشیه جلسه هیات وزیران بود. او به خبرنگاران گفت: «حتما در پارک‌ها مسجد می‌سازیم؛ خوبش را هم می‌سازیم! اما درختی قطع نمی‌کنیم».
ساخت مسجد در «پارک قیطریه»، با واکنش بسیاری از فعالان سیاسی و اجتماعی و شهروندان تهرانی رو‌به‌رو بوده است.
مروری می‌کنیم براتفاقات یک ماه گذشته که شهردار تهران آن را «هیاهو برای هیچ توصیف: کرده است.
آخرین حاشیه آقای شهردار در سال 1402
اواخر اسفند ماه سال 1402 بود که حصارکشی بخشی از پارک قدیمی قیطریه، با موجی از انتقاد‌ها از سوی کارشناسان شهری و محیط زیست همراه شد.
به گفته همسایگان این پارک قدیمی، با توجه به ساختمانی مشخص به‌عنوان نمازخانه در پارک نیازی به توسعه فضای ساختمانی و تخریب بخشی از پارک و قطع درختان چندین‌ساله کهن پارک نبود؛ به ویژه اینکه فضای دور ساختمان نمازخانه پارک قابلیت بزرگ‌ترشدن بدون نیاز به قطع درختان و از بین بردن پوشش فضای سبز را داشت.
اولین اعتراض رسمی
ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران اولین اعتراض رسمی را به این تصمیم شهرداری کرد. او گفت : مطابق با بررسی‌ها، خیری مبلغی را نذر ساخت مسجد کرده و فرزندان ایشان به‌درستی در تلاش برای ادای نذر پدر مرحوم‌شان هستند و ظاهرا با تعامل و رایزنی‌ای که با مسئولان مرتبط داشتند، هرچند نمی‌دانم با چه منظوری، این قسمت از پارک قیطریه را انتخاب کردند! که البته خلاف قانون و مصوبات شورای شهر تهران است. ساخت‌وساز در بوستان‌ها به‌جز در حد خدمات ضروری مثل سرویس‌های بهداشتی و نمازخانه ممنوع است و ثانیا اینکه بوستان‌ها پهنه g محسوب می‌شوند و تغییر کاربری پهنه بدون مصوبه مراجع قانونی ممنوع است
پافشاری شهرداری بر یک خواست غیرمردمی
در تعطیلات نوروز، «مجید غفوری‌روزبهانی» دبیر شورای ساماندهی، توسعه و گسترش مساجد شهر تهران اعلام کرد که محله قیطریه، یکی از محلاتی است که از نظر سرانه اماکن مذهبی، از‌جمله مسجد با کمبود مواجه بوده و درخواست‌های مکتوب متعددی از سوی اهالی متدین این محله برای احداث مسجد به ما ارسال شده است. چندی پیش یکی از خیران که خود از اهالی قیطریه است، به ما مراجعه کرد و خواستار تخصیص زمین برای احداث مسجد در این محله شد. این موضوع در شورای ساماندهی، توسعه و گسترش مساجد مطرح و پس از انجام بررسی‌های کارشناسانه، زمینی با موقعیت مناسب در ضلع شمال شرقی پارک قیطریه برای احداث مسجد تخصیص داده شد.
پشت پرده تاریخی پارک قجری
«حمیدرضا حسینی» پژوهشگر تاریخ در کانال تلگرامی خود، از زاویه دیگری به این ساخت‌وساز پرداخت و نوشت: اواخر دهه ۱۳۴۰ بساز‌و‌بفروش‌هایی که در تپه‌های قیطریه خانه‌سازی می‌کردند، با گودبرداری‌هایی که انجام دادند، به آثار باستانی مهمی دست یافتند. خبر به سرعت در شهر پیچید و سازمان حفاظت آثار باستانی، هیئتی را به سرپرستی شادروان سیف‌الله کامبخش‌فرد برای کاوش در زمین‌های قیطریه به آنجا فرستاد. کاوش‌های او که پرویز کیمیاوی فیلم مستندی از آن ساخته است، به کشف ۳۵۰ گور باستانی انجامید که درونشان مردگان را به شکل جنینی دفن کرده و در کنار‌شان شمار زیادی اشیای سفالی و فلزی شامل انواع ظروف، زیورآلات و سلاح و نیز غذا‌های خشک شده و استخوان حیوانات اهلی قرار داده بودند.
این پژوهشگر تاریخ در یادداشت دیگری هشدار داده احتمال وجود آثار باستانی در محلی که قرار است مسجد ساخته شود، کم نیست و ضرورت دارد که پیش از هرگونه گودبرداری، باستان‌شناسان بررسی‌های دقیقی را در این محدوده انجام دهند. خوشبختانه با روش نوین مغناطیس‌سنجی (بررسی‌های آرکئو ژئوفیزیک) نیازی به حفاری در مراحل اولیه نیست و از روی زمین نیز می‌توان لایه‌های زیرسطحی را بررسی کرد.
اما شهردار تهران در واکنش به این سخنان گفته چیزهای عجیبی گفته می‌شود که ما هم تعجب می‌کنیم. آنجا یک ساختمان روشویی است که بدون قطع درخت به یک مکان قابل‌استفاده و خوب بدل می‌شود. این امر فقط به مسجد محدود نمی‌شود، حتی اضافه‌کردن مجموعه‌های آموزشی و خدماتی هم برای پارک‌ها در نظر گرفته شده است تا پارک‌های فرامنطقه‌ای تهران که این امکان برای‌شان وجود دارد بدون قطع درخت این موضوع را تجربه کنند. ما امسال یک میلیون و ۳۰۰ هزار اصله درخت کاشته‌ایم.
حمایت شورا از طرح ضدمردمی
در نخستین جلسه شورای شهر تهران در سال 1403، سخنگوی شورای شهر اعلام کرد این مسجد، یکی از 43 مسجدی خواهد بود که در پارک‌های تهران ساخته می‌شود و سابقه مسجدسازی به دوران حضور کرباسچی در شهرداری می‌رسد. بوستان‌هایی مانند نهج‌البلاغه، گفت‌وگو، لاله، بعثت، رازی، افق، بهشت مادران، نگین و... برخی از پارک‌هایی است که شهرداران تهران در آن مسجدسازی کرده‌اند.
محمد آقامیری، عضو کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر گفته است: این روزها در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها بحث ساخت مسجد در پارک قیطریه مطرح شده که حواشی‌های زیادی پیدا کرد که این حواشی خیلی هم اهمیت ندارد و حساسیت نسبت به آن جای تعجب دارد. عکس هوایی این مسجد با مسجد بعدی 450 متر فاصله دارد، ولی اگر زمینی بخواهیم این مسافت را طی کنیم نزدیک به 600 متر فاصله است.
مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران هم به مصوبه شورای دوم اشاره کرده و یادآور شده: مصوبه شورا در‌خصوص ساخت مساجد سه‌شنبه اول دی‌ماه سال ۱۳۸۳ تصویب شده است. تهران مسجد کم دارد و باید ۴۰۰ مسجد در پایتخت ساخته شود.
سهم هر تهرانی در مسجدسازی
اما تاریخ کمک به مسجدسازی در شهرداری قدیمی‌تر است.
بهروز شیخ‌رودی، معاون پیشین محاسبات و پایش عملکرد شورای شهر تهران، گفته است: کمک های مالی و اعطای زمین برای ساخت مسجد،حسینیه و حوزه علمیه توسط شهرداری تهران یک سابقه دیرپا و طولانی دارد که محدود به دوران پس از انقلاب اسلامی نیست و از جمله این موارد می توان به ساخت مسجد به دستور کریم آقا بوذرجمهری، چهارمین شهردار بلدیه پایتخت اشاره کرد.
او گفته شهرداری تهران در طی این سال‌ها رقمی بالغ بر 2 هزار و 608 میلیارد تومان را صرف کمک به مساجد شهر تهران و کمک به ساخت مسجد،حسینیه و حوزه علمیه کرده است. طی 14 سال یعنی در خلال سال‌های 1390 تا ما شاهد آن هستیم که در بودجه شهرداری تهران به ازای هر نفر شهروند تهرانی، چیزی حدود 298 هزار و 543 تومان صرف کمک به مساجد و اماکن مذهبی شهر شده است.
موج اعتراض‌ها از چه زمانی آغاز شد؟
موج اصلی اعتراض‌ها پس از سخنان شهردار تهران در حاشیه جلسه هیات وزیران بود. او به خبرنگاران گفت: حتما در پارک‌ها مسجد می‌سازیم؛ خوبش را هم می‌سازیم! اما درختی قطع نمی‌کنیم.
او ادامه داد: در مورد پارک قیطریه اخبار نادرست منتشر شد؛ فقط پشت مسجد ۱۰، ۱۵ نهال وجود دارد که قرار است جابه‌جا سود؛ آنجا اصلا درختی نیست؛ شخصا بازدید کردم.
کانال تحلیل شبکه‌های اجتماعی مجازی هم در تحلیل این رویداد به نقش اظهارنظر شهردار تهران و افزایش چشمگیر امضا‌های کارزار مخالفت با ساخت مسجد در پارک قیطریه اشاره کرده و نوشته است: داده‌های پلتفرم کارزار در کنار داده‌های گوگل و توییتر نشان می‌دهد پس اظهارنظر شهردار، واکنش‌ها به این موضوع آغاز شد؛ نه‌تن‌ها کاربران توییتر به آن حساس شدند، بلکه این حساسیت گسترش پیدا کرد و جست‌وجو‌ها راجع به این موضوع افزایش یافت و افراد بیشتری اقدام به امضای این کارزار کردند، آن‌چنان که اکنون تعداد امضا‌های این ارزار به بیش از 70 هزار امضا رسیده و تعداد امضا‌های آن با سرعت بیشتری در حال افزایش است.
شهردار تهران روز چهارشنبه «15 فروردین ماه» هم در حاشیه دولت گفته است : در این مورد خاص هم نه درخت قطع می‌شود و نه اتفاقی می‌افتد، یک ساختمان قدیمی را به مسجد بدل می‌کنند و به اقتضای نیاز پارک، سایر ظرفیت‌ها هم دیده شده و بنابراین هیاهوها بر سر هیچ است.
جنبش قیطریه
محسن رنانی، اقتصاددان یکی از امضاکنندگان این کارزار است. او اعتراض به ساخت مسجد در بوستان قیطریه را یک «کنش‌های جمعی فعالِ عقل‌گرا»، توصیف کرده و نوشته است که بخش‌هایی از جامعه، آرام و آگاهانه، دارند اعتراض می‌کنند. می‌گویند ساخت مسجد بس است، به جای ساخت مسجد، رفتارتان و ساختارتان را اصلاح کنید تا تتمه مومنان نیز بی‌دین نشوند. اگر زور دارید قوانین رانندگی را اعمال کنید، رانت‌خواری را کنترل کنید اما مردم را به‌زور به بهشت نبرید!
اما مدیر شهری ظاهر‌گرا، همچون عصر قبیله، گمان می‌کند اگر عقب بنشیند اقتدارش از دست می‌رود. و این‌جا دقیقا همان نقطه‌ای است که جامعه مدنی از جامعه قبیله‌ای متمایز می‌شود. این‌جا نفسِ حضور و مقاومت مدنی مسالمت‌آمیز، حرکتی از جنس کنش جمعی فعالِ عقل‌گراست؛ حرکتی از جنس توسعه است.
انتشار آلبوم نقشه‌ها و مشخصات مسجد قیطریه در شبکه‌های اجتماعی
عبدالحمید نقره‌کار، استاد دانشگاه علم و صنعت طراح مسجدی است که می گویند می خواهند در بخشی از پارک قیطریه ساخته شود . او پیش از این مسجد ولیعصر در کنار مجموعه تئاتر شهر را طراحی کرده بود . طرحی که با تغییر مدیریت شهری تغییر کرد و مسجد ولیعصر هم به مجتمع فرهنگی و مذهبی ولیعصر تغییر کرد و سال هاست با وجود تکمیل بنا هنوز در لیست پروژه های تکمیل شده شهرداری قرار نگرفته و پروژه ای که با پول شهرداری تکمیل شده هنوز تعیین تکلیف نشده است.
روز چهارشنبه «15 فروردین ماه»، آلبومی از نقشه‌های معماری یک مسجد در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است که گفته می‌شود نقشه‌های مسجدی است که قرار است در «بوستان قیطریه» ساخته شود.
نقشه‌های مذکور، این مسجدی دو طبقه سالن اجتماعات در زیرزمین‌ها به ظرفیت تقریبی ۴۰۰ نفر دارد که عمق گودبرداری حدود ۲۰ متر را ایجاب می‌کند. ارتفاع این مسجد از سطح زمین، ۲۸ متر است که حدودا هم ارتفاع با یک ساختمان هفت طبقه خواهد بود. زیربنای این مسجد، بیش از ۳۳۰۰ مترمربع است. مدیران شهری گفته‌اند این طرح برای حفظ درختان کهنسال تغییر خواهد کرد.
آخرین وضعیت پارک قیطریه
حصارهای داخل پارک برداشته شده است اما حصارهای بیرون پارک باقی مانده است. برخی از اهالی منطقه معتقدند اگر نظافت نمازخانه داخلی پارک رعایت شود، دیگر نیاز به مسجدسازی در این بخش نیست.
به گفته برخی از ساکنان این منطقه، خیری که می‌خواهد این مسجد را بسازد، هزینه آن را به توسعه مسجد قدیمی مفتخر که نزدیک‌ترین مسجد به پارک است و در حال بازسازی است، اختصاص دهند.
