نسبتی که ما با زندگی برقرار می‌کنیم، در روایت از موزه‌ها مهم است

شرق: پنجشنبه 28 اردیبهشت، گرامیداشت روز جهانی موزه در خانه هنرمندان برگزار شد. در ابتدای این مراسم پیام اشتفان پریزنر، نماینده سازمان ملل در ایران، قرائت شد. پریزنر با اشاره به اینکه ایران شهر موزه‌هاست، در متن خود یادآور شد که موزه نماد دانش و آموزش است و موزه امکان دسترسی به جریان‌های دست اول تاریخی را به مردمان هدیه می‌دهد و چه جایی بیشتر از این کشور باستانی برای بزرگداشت موزه‌ها. آنچه ایران از تاریخ خود به دنیا ارائه می‌دهد، من را شگفت‌زده کرده است. در ادامه پیام علی دارابی، معاون میراث فرهنگی، نیز در غیاب او خوانده شد. در بخشی از پیام او ذکر شده بود که توسعه شناخت حفاظت از میراث فرهنگی در یک سال گذشته در مناطق و اقوام مختلف ایران فرصت ایجاد وفاق ملی را در بستر ایران بزرگ فراهم‌تر کرده است. اتخاذ شیوه‌ها و راهکارهایی که بتواند در قالب حمایت‌های دولتی تسهیلات و امتیارات مؤثر را برای توانمند‌کردن مردم در حافظت از بناهای تاریخی فراهم کند، با همکاری سایر بخش‌های دولتی در مرحله به ثمر رسیدن است. امید و باور داریم در سایه خردورزی و همکاری همه‌جانبه ملت و دولت در افق تحولی پیش‌رو زمینه اتصال به پیشینه و پیوندهای فرهنگی برای دستیابی به آینده متعالی فراهم‌تر خواهد شد. سخنران بعدی این مراسم احمد مسجدجامعی بود. او در بخشی از صحبت‌هایش گفت: «امروز برای نصب سنگ قبر استاد سیدعبدالله انوار به ابن‌بابویه رفتم. وقتی اطرافم را نگاه کردم، احساسم این بود که در یک موزه قدم گذاشتم؛ موزه‌ای که زیر سقف آسمان است. در آنجا سنگ قبرهایی از دوره پهلوی دوم وجود داشت. شکل و نشان‌ها و جنس سنگ قبر تشخصی دارد. یا در آنجا مجموعه سنگ قبرهایی است که مربوط به بازرگانان شبه‌قاره هند است که در ایران زندگی می‌کردند. روی این سنگ قبرها خط انگلیسی و محلی نقش بسته بود، همراه با متن فارسی که به فارسی معمول این دوره شباهت نداشت. من آنجا را یک موزه دیدم؛ موزه‌ای که نسبتی با زندگی دارد؛ یعنی روایت زندگی، هنر، ادبیات و نحوه ابراز علاقه به کسانی که در هر دوره تاریخی از دست دادیم. به نظر من نسبتی که ما با زندگی برقرار می‌کنیم، در روایت از موزه‌ها مهم است. نوع نگاه به موزه یعنی نوع نگاه و پیوند اشیا با زندگی. سیدمحمد بهشتی سخنران بعدی مراسم بود. بهشتی صحبت‌هایش را با تبریک گرامیداشت روز جهانی موزه آغاز کرد و گفت: «چه زمانی حالمان خوب است؟ زمانی که چشم‌هایمان درست ببیند، گوش‌هایمان درست بشنود، پای راه‌رفتن داشته باشیم، همه اعضای بدن به‌درستی کار کنند. طبیعی است که همه ما زمانی مریض شده‌ایم. حال می‌تواند بد یا خوب باشد. مدام در حال نوسان است. این گزاره به چه چیزی مربوط می‌شود؟ به انواع و اقسام متغیرها. در هر موقعیتی به سر ببریم، دچار متغیرهایی هستیم. یک وقت هوا ابری یا آفتابی است. وقتی کرونا آمده. گاهی پولدار هستیم و گاهی بی‌پول. شاد هستیم یا غمگین. این احوال دچار دگرگونی می‌شود و متغیرها زیاد هستند». او ادامه داد: «زمانی که بچه بودم، تعداد متغیرها خیلی زیاد نبود. یادم هست زمانی زیر نور چراغ گردسوز مشق می‌نوشتم. آن زمان متغیرها خیلی زیاد نبود. الان در روزگاری زندگی می‌کنیم که تعداد متغیرها آن‌قدر زیاد است که ما را دچار توهم کرده که اصلا امر ثابتی وجود ندارد. الان هوش مصنوعی آمده. همه چیز به نوعی پیش می‌رود که اصلا انگار انسان جدیدی پدید آمده است. موجودیت ما سر تا پا محصول متغیرهاست. این بزرگ‌ترین خرافه‌ای است که در این روزگار دچارش هستیم. معمولا وقتی دچار این خرافه می‌شویم، حالمان خراب می‌شود. تصویری که امسال در پوستر ایکوم نقش بسته، در حقیقت نشانه خوش‌سلیقگی است. این درخت تا حدی منعکس‌کننده متغیرها است. قسمت برگ و بار درخت اگر تغییر نکند، درخت می‌میرد؛ اما تنه و ریشه این اتفاق برایش نمی‌افتد و این درخت ایستاده. گاهی فکر می‌کنیم تاریخ امری است که سپری شده؛ در‌صورتی‌که تاریخی‌بودن از جنس بودن است. اگر قرار باشد پایدار باشیم و دوام داشته باشیم و شاهد تداوم فرهنگی باشیم، شرط این است که در دوره سلطنت متغیرها و ابتلا به توهم اینکه جز متغیر چیز دیگری نیست، فردی یا جایی این پرده را کنار بزند و نشان دهد که امر ثابتی هم وجود دارد و این کار موزه‌هاست». در بخش دیگری از این مراسم ساره رضایی پیام دبیر‌کل یونسکو را قرائت کرد. «موزه‌ها می‌توانند نقش مهمی در تحول جوامع ما در راستای بهزیستی ایفا کنند. مجمع عمومی سازمان ملل متحد در قطع‌نامه خود در دی‌ماه 1400 موزه‌ها را به‌عنوان عاملی مهم برای حفاظت و ارتقای جایگاه فرهنگ از پاسداری میراث جهانی تا مقابله با قاچاق وسایل فرهنگی به رسمیت شناخته است. موزه‌ها نه‌تنها مشارکت در تبادل فرهنگ و میراث فرهنگی با طبیعت را فراهم و تمهیدات هوشمندی را در راستای اقلیمی پایدار میسر می‌کنند، بلکه راهی برای برخورد تمام اقشار جامعه، تبادلات آنها و گفت‌وگوهای فرهنگی نیز فراهم می‌کنند». سخنران بعدی مراسم احمد محیط‌طباطبایی، رئیس ایکوم ایران بود. او ابتدا بیانیه کمیته ملی موزه‌های ایران را قرائت کرد و گفت: «تأمین آرامش روحی و روانی انسان‌ها و به اختصار حال خوب نیاز جدی و بنیادین جوامع امروزی به شمار می‌رود. این نیاز تنها در کشورهایی که زمینه‌های پایداری زیستی را فراهم کردند، تحقق می‌یابد؛ سرزمین‌هایی که از میراث فرهنگی و تاریخی و گذشته خود به‌خوبی آگاه هستند و برای ترسیم حال و آینده‌شان چراغی فراراه گذشته روشن کرده‌اند. تحقق پایداری زیستی به همان اندازه که به رضایتمندی اقتصادی و معیشتی وابسته است، در گرو آرامش روحی و روانی است. ترسیم چشم‌اندازه آینده‌ای روشن در جوامع معاصر بدون مشارکت سازنده نهادهای فرهنگی مسیر نیست. مؤسسات موزه‌ای به‌عنوان مهم‌ترین مراکز فرهنگی در دوران معاصر شرایط تحقق پایداری و حال خوب در جوامع را از طریق افزایش آگاهی درباره انتشار کربن، کاهش استفاده از انرژی‌های فسیلی به استفاده بیشتر از منابع انرژی تجدیدپذیر، کاهش ضایعات و استفاده بیشتر از موارد بازیافتی موزه‌ها به‌عنوان عوامل انتقال مفاهیم توسعه پایدار از طریق اجرای برنامه‌ها و رویدادهای فرهنگی به ارتقای اندیشه بشری پایدار را در جوامع تحقق می‌بخشد. ایکوم ایران ضمن تبریک مجدد فرارسیدن روز جهانی موزه امیدوار است مؤسسات موزه‌ای کشور با اتکا بر ظرفیت موزه‌داران آگاه و شریف در سال پیش‌رو با جدیت به تعهدات خود در زمینه تأمین پایداری، صلح و تحقق حال خوب برای جامعه ایرانی در همه ساحت‌های علمی، فرهنگی، هنری و اجتماعی عمل کند». او افزود: «ما سال سختی را پشت سر گذاشتیم؛ سالی که در آن جامعه ما دستخوش حوادث اجتماعی و فرهنگی شد. این شرایط خاص اجتماعی باعث شد امسال در روز جهانی موزه آیین موزه برتر را مانند سال‌های گذشته برگزار نکنیم». در بخش دیگری از مراسم از پوستر موزه طلای تمبر پرنیا رونمایی شد.