مسیر «غیر‌قابل بازگشت» اوکراین

اعضای ناتو رسما اعلام کردند ‌اوکراین در مسیری «غیرقابل بازگشت» برای عضویت در ائتلاف نظامی غربی قرار دارد و این پس از پایان جنگ با روسیه تحقق خواهد یافت. کشورهای عضو ناتو در اجلاس سران خود در واشنگتن، با انتشار بیانیه‌ای مشترک، از مجموعه‌ اقداماتی در جهت تقویت سیستم دفاعی اوکراین خبر دادند. ایالات‌متحده، هلند و دانمارک اعلام کردند که اولین جنگنده‌های16-Fناتو تا تابستان امسال در اختیار خلبانان نظامی اوکراینی قرار خواهند گرفت. اولگا استفانیشینا، معاون نخست‌وزیر اوکراین، به یورونیوز گفته است‌ لحن اطمینان‌بخش ناتو مبنی‌بر اینکه مسیر اوکراین برای عضویت در ائتلاف «بازگشت‌ناپذیر» است، نشان‌دهنده یک گام به جلو است. او افزود: ‌این یک پیام بسیار قوی درباره عضویت اوکراین ‌و علاوه‌‌بر‌این، یک سیگنال روشن برای روسیه است.

تعهد بلندمدت ناتو

ناتو همچنین تعهد بلندمدت خود درباره کمک‌های امنیتی به اوکراین را اعلام کرد و تأسیس یک مرکز جدید ناتو را با هدف اطمینان از اینکه اوکراین جریان تسلیحات و آموزش قابل اعتمادتری از اعضای ائتلاف دریافت می‌کند، تأیید کرد. اعضای ائتلاف در بیانیه خود اعلام کردند‌: «آینده اوکراین در ناتو است. ما به حمایت از آن در مسیر برگشت‌ناپذیرش برای یکپارچگی کامل یورو‌آتلانتیک ادامه خواهیم داد». این ائتلاف از اصلاحات دموکراتیک، اقتصادی و امنیتی اوکراین که برای پیوستن به ناتو لازم است، استقبال کرد و گفت زمانی که متحدان موافقت کنند و شرایط برآورده شود، اوکراین دعوت‌نامه دریافت خواهد کرد. به‌نوشته آسوشیتدپرس، درحالی‌که رهبران آماده هستند تا به اوکراین ابزاری برای دفاع از خود در جنگی که سومین‌سال از آن می‌گذرد ارائه دهند، هیچ‌جا نمی‌گویند که اوکراین باید بر روسیه چیره شود. در بیانیه اعضای ناتو آمده است:‌ «ناتو به‌دنبال رویارویی نیست و هیچ تهدیدی برای روسیه ایجاد نمی‌کند. ما همچنان مایل به حفظ کانال‌های ارتباطی با مسکو برای کاهش خطر و جلوگیری از تشدید تنش هستیم». ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو، تأکید کرده است‌ اوکراین بلافاصله به صفوف ناتو نخواهد پیوست. استولتنبرگ می‌گوید ‌این امر باید پس از پایان جنگ اتفاق بیفتد تا اطمینان حاصل شود که روسیه دیگر هرگز به اوکراین حمله نخواهد کرد. او درباره کمک‌های کلی ناتو گفت: «ما این‌کار را انجام نمی‌دهیم به این دلیل که می‌خواهیم جنگ را طولانی کنیم، ما این‌کار را انجام می‌دهیم زیرا می‌‌خواهیم هر‌چه زودتر به جنگ پایان دهیم». به‌نوشته آسوشیتدپرس، بحث درباره دونالد ترامپ به‌عنوان نامزد جمهوری‌خواه ریاست‌جمهوری آمریکا، یک موضوع غیررسمی اما اصلی در اجلاس ناتو بوده است. این بحث،‌ به‌‌ویژه در میان دولت‌های اروپای شرقی که معتقدند کشورشان می‌تواند هدف تجاوز روسیه در آینده باشد، اهمیت دارد. همچنین در بخش پایانی این بیانیه، چین‌ که به‌گفته غرب‌ مؤلفه‌های تسلیحات روسیه را فراهم می‌کند، به‌عنوان عامل «توانمندساز قاطع» جنگ روسیه علیه اوکراین نامیده شده است.

استمداد  زلنسکی

ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، در این نشست از اعضای ناتو خواست ‌‌محدودیت‌های نظامی مربوط به کشورهای جنگ‌زده را درخصوص حمله به اهداف نظامی در خاک روسیه بردارند. زلنسکی گفت‌ حذف محدودیت‌های مربوط به حمله به یگان‌های نظامی روسیه برای رسیدن به پیروزی ضرورت دارد. زلنسکی در هفتادوپنجمین نشست سالانه ناتو در واشنگتن، به خبرنگاران گفت: «اگر می‌خواهیم پیروز شویم، اگر می‌خواهیم به موفقیت برسیم و اگر می‌خواهیم کشورمان را نجات بدهیم، باید همه محدودیت‌ها را برداریم». او با اشاره به حمله روس‌ها به بیمارستان کودکان اوکراین در هشتم جولای گفت: «اینکه نیروهای اوکراینی نمی‌توانند تأسیسات موشکی روسیه را که مسکو از آنجا به زیرساخت‌های غیرنظامی اوکراین حمله می‌کند،‌ هدف قرار دهند، عین «دیوانگی» است».

ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو، ضمن موافقت با او افزود که تصمیم‌گیری برای حمله به اهداف نظامی در خاک روسیه باید به اوکراین سپرده شود. استولتنبرگ با بیان آنکه حق دفاع از خود، حق حمله به اهداف نظامی قانونی در خاک روسیه را نیز شامل می‌شود، گفت: «شکی نیست که اوکراین حق دارد از سلاح‌هایی که دریافت کرده یا سلاح‌هایی که خودش در اختیار دارد، برای هدف‌گرفتن اهداف مورد نظر خود در خاک روسیه استفاده کند».

چند عضو ناتو به‌طور مستقل محدودیت‌هایی را درخصوص استفاده کی‌یف از کمک‌های امنیتی وضع کرده‌اند که مهم‌ترین آنها به آمریکا مربوط می‌شود. دولت بایدن، به‌استثنای چند مورد، استفاده اوکراین از سامانه‌های آمریکایی را برای حمله به خاک روسیه محدود کرده است. با‌این‌حال، به نظر می‌رسد موج اخیر حملات روسیه به زیرساخت‌های غیرنظامی اوکراین باعث تغییر رویکرد ناتو شده است. برخی از کشورها، از‌ جمله بریتانیا، روز گذشته با استفاده اوکراین از موشک‌های ناتو برای حمله به اهداف داخل خاک روسیه موافقت کردند. استولتنبرگ همچنین گفت که تغییر رویکرد خط مقدم به این معناست که اکنون اهداف قانونی بیشتری در روسیه وجود دارد. استولتنبرگ گفت: «تاکنون بیشتر اهداف در بخش‌های اشغالی اوکراین بودند، اما جبهه جدید روسیه در نزدیکی خارکیف باعث شد‌ خط مقدم و خطوط مرزی تقریبا یکی شوند. به تعبیر دیگر، اوکراین نمی‌تواند در برخی از جبهه‌ها بدون حمله به خاک روسیه به نیروهای روسی حمله کند». متحدان ناتو نیز با اعطای بسته‌ای بزرگ به اوکراین و وعده اختصاص ۴۰ میلیارد یورو در سال آتی برای تقویت سیستم دفاعی اوکراین در برابر تجاوز روسیه، تعهد خود را به امنیت اوکراین نشان دادند. بیشتر این کمک‌ها به واسطه کشورهای اروپایی ناتو تأمین می‌شود که مسئولیت هماهنگی و ارائه بیشتر کمک‌های امنیتی بین‌المللی از سوی آمریکا را نیز بر عهده خواهند گرفت. ناتو همچنین اعلام کرده است ‌اوکراین در مسیر «غیرقابل بازگشت» عضویت در ناتو قرار دارد. استولتنبرگ در اوایل هفته گفت که جلوگیری از حملات آتی روسیه پس از دستیابی به آتش‌بس ضرورت دارد.

زلنسکی گفت ‌اوکراین در مسیر عضویت در ناتو پیشرفت داشته و افزود که این کشور هنوز راه درازی در پیش دارد و احتمالا تا پایان جنگ به عضویت ناتو در نخواهد آمد. «ما هر کاری می‌کنیم و به اقدامات خود ادامه می‌دهیم تا وقتی از اوکراین برای عضویت در ناتو دعوت به عمل آمد، مطمئن باشیم که آمادگی داریم.‌ من مطمئن هستم که به این هدف دست پیدا می‌کنیم. فکر می‌کنم گام بعدی میانجیگری باشد و پس از آن به مرحله عضویت خواهیم رسید». زلنسکی دستاوردهای نشست هفته جاری ناتو را یک بازی دوسر برد برای اوکراین و ناتو دانست و افزود: «اوکراین کمک‌ها و تسلیحات مورد نیاز خود را برای ادامه جنگ دریافت می‌کند، اما ناتو نیز در نهایت ارتش جدیدی خواهد داشت که می‌تواند به دفاع جمعی ائتلاف کمک کند». او گفت: «ائتلاف در عمل قوی‌تر شده است. فکر می‌کنم این یک موفقیت برای اوکراین و ناتو است. ما ناتو را تقویت می‌کنیم. ما کشورهای قدرتمندی هستیم و ارتش قدرتمندی داریم. ما با پوتینِ ستمگر مبارزه می‌کنیم».

عامل چین

متحدان ناتو در بیانیه‌ای مشترک از چین انتقاد کرده و این رژیم کمونیستی را «عامل سرنوشت‌ساز» جنگ روسیه علیه اوکراین خواندند. دبیرکل ناتو‌ گفت: «فکر می‌کنم پیام ارسالی ناتو از این نشست بسیار قاطع و شفاف است و ما به‌وضوح به مسئولیت چین در تداوم تجاوز جنگی روسیه به اوکراین اشاره کرده‌ایم». این بیانیه مشترک‌ که توسط ۳۲ کشور عضو امضا شده است، نشان می‌دهد‌ چین به کانون توجه پیمان آتلانتیک شمالی تبدیل شده است؛ پیمانی که در راستای تلاش برای مقابله با گسترش ایدئولوژی کمونیستی اتحاد جماهیر شوروی شکل گرفت. جمهوری خلق چین از طریق شراکت به‌اصطلاح «نامحدود» و حمایت گسترده از پایگاه دفاعی روسیه، به عاملی سرنوشت‌ساز در جنگ روسیه علیه اوکراین تبدیل شده است. در بیانیه مشترک کشورهای عضو ناتو که متعاقب نشست سران در واشنگتن به امضا رسید، با اشاره به جمهوری خلق چین آمده است: «این شراکت به افزایش تهدید روسیه در قبال همسایگان و امنیت منطقه یوروآتلانتیک دامن می‌زند».

شی جین‌پینگ رهبر حزب کمونیست چین و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، درست چند هفته قبل از حمله روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۱ روابط خود را به سطح شراکت «نامحدود» ارتقا دادند. بر اساس آمار رسمی گمرک چین، تجارت دوجانبه دو کشور در سال ۲۰۲۳ به رکورد جدید 240 میلیارد دلار رسید که نسبت به سال گذشته ۲۵ درصد رشد داشته است. در این بیانیه آمده است: «ما از جمهوری خلق چین به‌عنوان عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل متحد که موظف به رعایت اهداف و اصول منشور سازمان ملل است، می‌خواهیم که از هرگونه حمایت مادی و سیاسی از اقدامات جنگی روسیه دست بردارد».

«این حمایت شامل ارسال تجهیزات دارای کاربرد دوگانه از‌ جمله قطعات سلاح، تجهیزات و مواد خام می‌شود که در بخش دفاعی روسیه به کار گرفته می‌شوند». این بیانیه به‌طور ضمنی حزب کمونیست چین را تهدید می‌کند و می‌گوید که مقامات پکن «نمی‌توانند بدون آسیب‌رساندن به منافع و نام و آوازه خود باعث شکل‌گیری بزرگ‌ترین جنگ اروپا در تاریخ معاصر شوند». در این بیانیه آمده است: «ما شاهد اقدامات خرابکارانه سایبری و فعالیت‌های مبتنی‌بر دروغ‌پراکنی از جانب جمهوری خلق چین بوده‌ایم. از جمهوری خلق چین می‌خواهیم که به تعهد خود در قبال رفتار مسئولانه در فضای سایبری پایبند باشد». دبیرکل ناتو، در کنفرانس مطبوعاتی خود که پس از نشست برگزار شد، گفت: «این اولین‌‌بار است که همه کشورهای ناتو در بیانیه‌ای مشترک به‌صراحت علیه چین موضع می‌گیرند».

استولتنبرگ گفت: «چین تجهیزات دومنظوره، قطعات میکروالکترونیک و بسیاری از تجهیزات دیگر را در اختیار روسیه می‌گذارد تا با آنها بمب، موشک و هواپیما بسازد و به اوکراین حمله کند. اینکه این مسئله به‌وضوح بیان شده و همه کشورهای عضو ناتو در این زمینه هم‌نظر هستند، حامل پیام مهمی برای چین است». دولت بایدن در ماه ژوئن از وضع تحریم‌های جدید علیه بیش از ۳۰۰ فرد و شرکت مستقر در چین، امارات متحده عربی و ترکیه خبر داد و آنها را به دامن‌زدن به جنگ روسیه متهم کرد.

یکی از نهادهای چینی تحت تحریم، شرکت دولتی پالی تکنالوجیز اینکورپوریتد چین است. به‌گزارش وزارت امور خارجه آمریکا، پالی تکنالوجیز از فوریه ۲۰۲۲ مشغول تأمین تجهیزات دومنظوره و مرتبط با سامانه‌های دفاعی برای نهادهای مرتبط با صنعت دفاعی روسیه بوده است.

استولتنبرگ در نشست عمومی ناتو گفت: «اگر چین به حمایت خود از روسیه ادامه دهد، حزب کمونیست چین نمی‌تواند با متحدان ناتو روابط عادی داشته باشد».