تولدی دوباره

شرق: خاطرات سه‌جلدی لطف‌الله میثمی از اعضای سابق سازمان مجاهدین خلق، تاریخچه دوران قبل از انقلاب این سازمان را بازخوانی کرده است. این خاطرات اهمیت بسزایی در تاریخ مبارزات سیاسی منتهی به انقلاب 57 دارد و سیر تحولات احزاب و گروه‌های مختلف این دوره را نشان می‌دهد. 

جلد اول خاطرات سیاسی مهندس میثمی با عنوان «از نهضت آزادی تا مجاهدین» مربوط به دوران کودکی او تا شهریور ۱۳۵۰ است و در آن میثمی ضمن ذکر خاطراتش، تحلیل‌های مربوط به رویدادهای سیاسی آن دوران را بیان می‌کند. «آنها که رفتند» عنوان جلد دوم خاطرات است که بازه زمانی شهریور ۱۳۵۰ تا ۲۸ مرداد ۱۳۵۳ را در‌بر می‌گیرد. سرانجام‌ میثمی در جلد سوم، «تولدی دوباره»، بازداشتش در روز ۲۸ مرداد ۱۳۵۳ تا روز آزادی از زندان در ۸ آبان ۱۳۵۷ را روایت می‌کند؛ دورانی که با از دست دادن چشم‌های خود به جهان تازه‌ای قدم گذاشت که برایش تولدی دوباره بود. 

در جلد اول زمینه‌های شکل‌گیری یک سازمان چریکی مسلمان بررسی شده است. میثمی در سال ۱۳۱۹ در خانواده‌ای مذهبی در اصفهان متولد شد و در سال تحصیلی ۱۳۳۸ به دانشکده فنی دانشگاه تهران رفت، اما تحصیلات دانشگاهی او با دورانی به‌شدت سیاسی همراه شد که فعالیت‌های سیاسی تمام دانشگاه را فراگرفته بود. میثمی در این دوران جذب انجمن اسلامی دانشکده فنی شد و به آموزه‌های آیت‌الله طالقانی و مهدی بازرگان علاقه نشان داد و چندی نگذشت که به نهضت آزادی ایران پیوست.

بعد از وقایع ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ که فعالیت علنی نهضت آزادی دشوار شد و سران این گروه و برخی از اعضایش همچون میثمی به زندان افتادند، ماجرا طور دیگری پیش رفت و جوانان مبارز به سمت مبارزه چریکی و مخفی مسلحانه گرایش پیدا کردند. گرایشی که البته در بسیاری از کشورهای جهان ازجمله کوبا، الجزایر و ویتنام باب شده بود و طرفداران بسیاری داشت. در خاطرات میثمی درباره شکل‌گیری سازمان مجاهدین اطلاعات دقیق همراه با جزئیات آمده است. 

جلد دوم خاطرات به وقایع سال‌های 1350 برمی‌گردد که اعضای ارشد سازمان و میثمی نیز در 1353 بازداشت می‌شوند. از این‌رو بیشتر صفحات این جلد به وقایع زندان پرداخته است؛ دورانی تلخ برای سازمان که مؤسسانش از حنیف‌نژاد و‌ سعید محسن و بدیع‌زادگان تا تعداد دیگری از اعضا به اعدام محکوم شدند و سایر اعضا نیز در بیرون از زندان به بمب‌گذاری و ترور مشغول بودند و تعقیب و گریز شدیدی با ساواک تجربه می‌کردند. میثمی دو سال بعد آزاد می‌شود و دوباره به مبارزه بازمی‌گردد. در این دوران سازمان علاوه بر درگیری با ساواک، با بحران تغییر ایدئولوژی مواجه شده بود. در همین ایام سخت، میثمی دچار سانحه شده و دوباره به زندان می‌افتد. 

سومین جلد خاطرات چریک سابق سال ۱۳۹۸ منتشر شد. این جلد با جان به در بردن او از انفجار بمب و سیانور در شب ۲۸ مرداد ۱۳۵۳ آغاز می‌شود و شکنجه‌ها و سال‌های سخت پس از سانحه و زندان را شرح می‌دهد. در بخشی از این جلد آمده است: «هر بار که بازداشت و زندانی می‌شدم زندان برایم مانند تولدی تازه بود، اما این ‌بار با از دست دادن دو چشم به جهان جدیدی چشم گشودم و واقعا تولدی دوباره بود که با وجود بیم‌ها، دلهره‌ها و شکنجه‌ها هیچ‌گاه لذت تک‌تک لحظات آن را فراموش نمی‌کنم». 

جلد سوم بیش از همه حول محور تغییر ایدئولوژی برخی اعضای سازمان می‌گذرد که برای میثمی موضوع بسیار حائز اهمیتی است. در این جلد، میثمی خاطرات مربوط به مسائل درون زندان و اختلاف‌های ایدئولوژیک درون‌گروهی مجاهدین به‌ویژه اختلافات برخی از اعضای سازمان با مسعود رجوی را روایت می‌کند. میثمی به‌عنوان عضو طرفدار جناح مذهبی سازمان، در این دوره به این باور می‌رسد که باید آموزه‌های سازمان را بازخوانی و مرور کرده و می‌کوشد ایرادات موجود در آموزه‌های ایدئولوژیک مجاهدین خلق را ردیابی کند و جالب آنکه در این جلد نکات مهمی درباره این تغییر ایدئولوژی و سهم دیگرانی جز تقی شهرام مطرح می‌شود. 

میثمی معتقد است در دوران 16‌ماهه انفرادی سال 1353 تولدی دوباره یافته است، چراکه به یکی از ایرادات رویکرد سازمان پی می‌برد. «به بازجوی خود می‌گفتم قانون اساسی را قبول نداریم، سلطنت را قبول نداریم، شاه را قبول نداریم و فقط براندازی این نظام که بعد از یک مبارزه طولانی‌مدت به دست خواهد آمد را می‌خواهیم. اما در تنهایی‌های انفرادی متوجه شدم این یک رادیکالیسم شدید بود‌». از این‌رو میثمی دستاورد این دوره خود را درک این نکته می‌داند که اعضای سازمان با نفی قانون اساسی که پهلوی‌ها هم به آن بی‌اعتنا بودند، دچار تناقضی استراتژیک شده‌اند که منجر به اعدام‌های گسترده و انحراف سازمان شد. 

لطف‌الله میثمی در نشستی که به مناسبت انتشار جلد سوم خاطراتش برگزار شد، مهم‌ترین انگیزه برای چاپ خاطرات این دوره تاریخی را نسل مظلومی دانست که در دوران خفقان و بدون‌ هیچ حمایت و پشتیبانی اجتماعی، خالصانه و صادقانه برای مبارزه اعتقادی علیه ظلم شاهنشاه، مشتاقانه به‌ سوی شهادت حرکت کرد. به همین دلیل میثمی می‌گوید احساس مسئولیت می‌کند تا نام و یاد رشادت‌ آنان را در خاطرات خود ثبت کند.

میثمی همچنین از اهمیت ثبت خاطرات گفت: «در کشورهای غربی هر رئیس‌جمهور یا نخست‌وزیری که دوره ریاستش تمام می‎‌شود‌، شروع به ثبت خاطرات دوران ریاست یا فعالیت سیاسی‌اش می‌کند؛ خاطراتی که نسل بعد با خواندن آن از تجارب بسیاری بهره‌مند می‌شود و با استفاده از این تجارب در عرصه سیاسی فعالیت می‌کند؛

فعالیتی که بسیار مفیدتر از کشوری است که به انباشت تجربه اعتنایی نمی‌کند. به قول مهندس سحابی انباشت سرمایه خیلی مهم‌تر از انباشت ثروت است؛ اما ما در انباشت تجربه خیلی فقیریم، چون چندان اعتقادی به کارایی این سرمایه نداریم‌». از این‌رو، او نوشتن خاطرات روزانه را کاری ارزشمند می‌داند، چراکه با نوشتن روزانه نکات به شکل دقیق‌تری ثبت می‌شوند.