چرا «گرینلند» برای ترامپ مهم است؟

رئیس‌جمهوری منتخب ایالات متحده‌ که در انتظار مراسم تحلیف در بیستم ژانویه است تا قدرت را در آمریکا به دست بگیرد، در ادامه اظهارنظرهای جنجالی هفته‌های گذشته‌اش، تأکید کرد که استفاده از نیروی نظامی برای الحاق گرینلند را رد نمی‌کند. اصرار ترامپ برای تصاحب گرینلند برای بسیاری این پرسش‌ را ایجاد کرده است که چرا ترامپ بر تصرف این منطقه تأکید دارد؟

این قلمرو پوشیده از یخ متعلق به دانمارک که به‌عنوان بزرگ‌ترین جزیره جهان شناخته می‌شود، مدت‌هاست‌ به دلیل قرار‌گرفتن در مسیرهای حیاتی کشتیرانی و داشتن منابع معدنی کلیدی که به‌ ندرت در جاهای دیگر یافت می‌شود، مورد توجه استراتژیست‌ها در واشنگتن و جاهای دیگر قرار گرفته است.

یک منبع نزدیک به دونالد ترامپ در پاسخ به پرسش نیویورک‌پست درباره هدف رئیس‌جمهوری منتخب آمریکا از این سخنان، به وجود چند دلیل اشاره کرد و توضیح داد که این اظهارات ترامپ به‌نوعی «ارسال یک پیام قوی و حساب‌شده به پکن است. این فقط یک حرف نیست، عمل است. جاه‌طلبی را به آمریکا بازگرداندن است».

این منبع تأکید کرد که رئیس‌جمهوری منتخب ایالات متحده با اظهارنظرهای هفته‌های گذشته، در حال ترسیم چارچوب اولیه «دکترین ترامپ» است.

بنا بر گزارش مرکز ویلسون، اندیشکده متمرکز بر سیاست خارجی در واشنگتن، ایالات متحده در حال حاضر درگیر رقابتی سه‌جانبه با چین و روسیه بر سر منابع طبیعی منطقه قطب شمال از‌جمله لیتیوم، کبالت و گرافیت است.

الکس پلیتزاس، یکی از کارشناسان شورای آتلانتیک، با اشاره به این گزارش به نیویورک‌پست گفت: «دو دلیل اصلی (برای الحاق گرینلند) وجود دارد؛ اولین مورد، وجود ذخایر بزرگ عناصر کمیابی است که برای صنایع دفاعی و الکترونیکی حیاتی مورد نیاز هستند و مورد بعدی این است که گرینلند به‌طور قانونی منطقه وسیعی از قطب شمال را تحت پوشش دارد و این می‌تواند موقعیت ایالات متحده را در رقابت فزاینده برای دسترسی به مسیرهای ناوبری و منابع آن منطقه تقویت کند‌».

ایالات متحده سال‌ها‌ست با چین و روسیه بر سر دسترسی به قطب شمال رقابتی بی‌سر‌وصدا دارد و کشتی‌های یخ‌شکن نظامی خود را برای مأموریت‌هایی با هدف کشف منابع این منطقه غنی به آنجا اعزام کرده است.

به گفته کارشناسان، واشنگتن مدت‌های طولانی است که برای تأمین مواد معدنی کمیاب، بیش از حد به پکن وابسته است؛ موادی که علاوه بر آسیا در قطب شمال نیز یافت می‌شوند و در تولید همه‌ چیز از تلفن‌های همراه گرفته تا سلاح‌های کشتارجمعی استفاده می‌شوند. از این‌رو، الکس پلیتزاس معتقد است‌ این وابستگی به پکن با توجه به واقعیت‌های ژئوپلیتیکی کنونی، نمی‌تواند پایدار باشد و به نظر می‌رسد که دونالد ترامپ به دنبال یافتن راه‌های جایگزین است.

او تأکید کرد که ذخایر عمده دیگری از این مواد در مناطقی مانند افغانستان هم وجود دارد که به دلایل متعدد، بهره‌برداری از آنها ممکن نیست و گرینلند ساده‌ترین راه به نظر می‌رسد.

مرکز ویلسون سال ۲۰۲۳ در گزارشی به این موضوع چنین اشاره کرده بود: «افزایش تقاضا برای خودروهای الکتریکی، سیستم‌های مبتنی بر انرژی‌های تجدیدپذیر و فناوری‌های پیشرفته، ایالات متحده را به‌شدت به مواد حیاتی وابسته کرده است تا بتواند نوآوری‌های بیشتری داشته باشد و جایگاهش را در این رقابت جهانی حفظ کند. مواد معدنی کمیاب در بیشتر اشکال دفاع ملی، فناوری‌ها، موشک‌ها، تانک‌ها، ماهواره‌ها، کشتی‌های جنگی و جت‌های جنگنده کاربرد دارند. در نتیجه، تأمین این موارد به یک ضرورت امنیت ملی تبدیل شده است».

به گفته پلیتزاس، این در حالی است که عناصر مصنوعی که در آزمایشگاه‌ها ساخته می‌شوند، به خوبی مواد معدنی طبیعی عمل نمی‌کنند و این موضوع ایالات متحده را در بخش تولیدات دفاعی آسیب‌پذیر می‌کند؛ آن‌هم در شرایطی که تنش‌ها با چین در سال‌های اخیر افزایش یافته است.

رقابت بر سر قطب شمال در سال‌های اخیر به دلیل تغییرات اقلیمی شدت یافته است؛ زیرا این تغییرات باعث آب‌شدن یخ‌های قطبی شده و دستیابی به منابعی را که پیش‌تر تقریبا غیرممکن بود، ممکن کرده است. در‌واقع، گرم‌شدن زمین به آزادی عمل بیشتر دریانوردان برای تردد در قطب شمال منجر شده است. اما آمریکا در حالی با سایر رقبای خود برای بهره‌‌برداری از منابع قطب شمال رقابت می‌کند که تعداد کم کشتی‌های یخ‌شکن یکی از مشکلات این کشور است.

این مشکل مدت‌ها‌ست ‌برخی جمهوری‌خواهان از‌جمله مایک والتز، مشاور امنیت ملی منتخب ترامپ‌ را نگران کرده است. او سال ۲۰۱۷ با انتشار پستی در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق) نوشت: «در قطب شمال که ما آنجا برای منابع طبیعی رقابت خواهیم کرد، گارد ساحلی به بیش از یک یخ‌شکن نیاز دارد! روسیه ده‌ها یخ‌شکن دارد‌».

گارد ساحلی آمریکا حالا تنها دو کشتی یخ‌شکن حیاتی در اختیار دارد، اما والتز اخیرا در پاسخ به پستی در ایکس که خواستار «یک دوجین یخ‌شکن دیگر» شده بود، قول داد ‌برای افزایش تعداد این کشتی‌ها در کنگره بعدی تلاش کند. او در تاریخ ۲۴ دسامبر وعده داد: «این همان برنامه است‌».

اکنون که ایالات متحده در حال ساخت کارخانه‌های فراوری مواد معدنی کمیاب است و برای کاهش اتکا به چین تلاش می‌کند، در اختیار داشتن کشتی‌های یخ‌شکن‌ بیشتر و خرید گرینلند چشم‌اندازهای جذابی به نظر می‌رسند؛ زیرا ایالات متحده تنها ۱.۳ درصد از مواد معدنی کمیاب زمین را در اختیار دارد، در‌حالی‌که میزان ذخایر چین تا ۷۰ درصد برآورد می‌شود.

با‌این‌حال، جاه‌طلبی ترامپ در دانمارک با استقبال مواجه نشده و مته فردریکسن، نخست‌وزیر این کشور، در واکنش به سفر پسر ارشد ترامپ به گرینلند، روز سه‌شنبه تکرار کرده است‌ این سرزمین «فروشی نیست».

ایالات متحده از مدت‌ها قبل به تصاحب‌ گرینلند علاقه‌مند بود و حتی در سال ۱۸۶۷، زمانی که آلاسکا را از روسیه خرید، قصد داشت برای خرید این جزیره اقیانوس اطلس شمالی هم پیشنهاد دهد. تقریبا هشت دهه بعد، پس از جنگ جهانی دوم، ایالات متحده صد میلیون دلار شمش طلا برای گرینلند پیشنهاد داد که دانمارک آن را رد کرد. با‌این‌حال، آن پیشنهاد به انعقاد یک معاهده دفاعی منتهی شد که دسترسی ایالات متحده را به پایگاه هوایی توله (Thule) که اکنون به پایگاه فضایی پی‌توفیک (Pituffik) تبدیل شده است‌ -دورترین نقطه نظامی شمالی ایالات متحده‌- فراهم کرد؛ پایگاهی که در دوران جنگ سرد به دلیل نزدیکی به روسیه اهمیت حیاتی پیدا کرد.

ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری‌ خود نیز موضوع خرید گرینلند را مطرح کرده بود و در سال ۲۰۱۹ به‌طور علنی به این ایده اشاره کرد، اما رهبران گرینلند و دانمارک به‌شدت آن را  رد کردند.