یارانه ایران به چین

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق؛ موضوع فروش نفت ایران در شرایط تحریمی و با وجود تخفیف‌های هنگفت نفتی، همواره مورد توجه بسیاری از مردم بوده است. به دلیل وابستگی ایران به اقتصاد نفتی، تحریم‌ها تاثیر دوچندانی بر ایران دارد. تحریم نفتی منجر به کاهش مشتریان، افزایش تخفیف‌ها و در نهایت کاهش درآمدهای نفتی شده است.

این موضوع روز گذشته در اظهارات رئیس جمهوری هم به گوش رسید. مسعود پزشکیان که روز گذشته برای دفاع از عملکرد عبدالناصر همتی، وزیر سابق اقتصاد، به مجلس رفته بود بر اخلال در روند صادرات نفت و بلاتکلیفی ذخایر شناور نفت ایران تاکید کرد تا بخشی از تلاطم بازار نفت را به این ماجرا ارتباط دهد.

این اظهارات نشان می‌دهد که ایران به دلیل مواجهه با کاهش مشتریان نفتی، به تنها مشتریان خود، تخفیف قابل توجهی به جهت تداوم فروش نفت پرداخت می‌کند.

چین به‌عنوان بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران، همواره نفت ایران را با تخفیف خریداری می‌کند. لازم به ذکر است که عمدتا پالایشگاه‌های کوچک چینی که از الزامات بین‌المللی مصون هستند، نفت ایران را خریداری می‌کنند.

نکته مورد توجه آن است که چین به عنوان بزرگ‌ترین مشتری نفت ایران، بارها نشان داده است که به تعهدات خود پای‌بند نیست.

در همین زمینه، عباس آخوندی، وزیر اسبق راه و شهرسازی، در گفت‌وگوی تصویری با رسانه آزاد عنوان کرد: در دولت‌های نهم و دهم، حدود 21 میلیارد دلار نفت به چین فروخته شد و پول آن را ندادند. آن‌ها عنوان کردند که به ازای این 21 میلیارد دلار، به ایران اعتبار داده خواهد شد. نکته جالب توجه آن جاست که نهایتا چین به اندازه ۱۶ میلیارد دلار به ایران خط اعتباری داده و بقیه پول هم به دلیل هزینه خط اعتباری کسر شده است.

این در حالی است که در بانک‌های معمولی و برای شهروندان عادی هم، چند برابر سپرده، تسهیلات تعلق می‌گیرد. اما در سطح روابط بین‌الملل، چین حتی حاضر نیست که به ازای همان مقدار فروخته شده، پول نفت را پرداخت کند.

کاهش امکان چانه‌زنی به دلیل تحریم‌های بین‌المللی

موضوع پرداخت نشدن پول نفت توسط چین، تنها مربوط به دولت نهم و دهم نیست. فرشید شکرخدایی، رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری و تامین مالی اتاق بازرگانی ایران، در تیرماه سال جاری در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز عنوان کرد: کشورهای خریدار نفت ایران، به‌ویژه چین، عین همان مبلغ فروخته‌شده یا کمتر از آن را اعتبار می‌دهند و حتی دو برابر نیز حاضر نیستند خط اعتباری باز کنند. همچنین آن‌ها از پول خود ایران به ایران کالا می‌دهند و با توجه به این شرایط، امکان چانه‌زنی بر سر تخفیف وجود ندارد.

این وضعیت نشان‌دهنده پایین بودن قدرت چانه‌زنی ایران به دلیل مواجهه با تحریم‌های بین‌المللی است. چین که اکنون بیش از 90 درصد از نفت صادراتی ایران را خریداری می‌کند، در ازای نفت خریداری‌شده یا کالاهایی به ایران می‌دهد که در بسیاری از مواقع، موردنیاز کشور نبوده یا خط اعتباری کمتر از قیمت واقعی برای ایران باز می‌کند.

یارانه واقعی به چین داده می‌شود

انتقادات رئیس دولت چهاردهم نسبت به وضعیت فروش نفت محدود به سخنانش در روز گذشته نمی‌شود. او پیش از این نیز در گفت‌وگویی که با تلویزیون دولتی داشت، از یارانه پنهان به مبلغ 150 میلیارد دلار سخن به میان آورد.

محمود اولاد، کارشناس اقتصادی، با انتشار یادداشتی متذکر شد که چین در کنار خریداری نفت ایران با تخفیف‌های هنگفت، بالغ بر 21 میلیارد دلار پول نفت خریداری‌شده را به ایران نداده است. با این حال، دولت‌مردان نگران 150 میلیارد دلار یارانه پنهان هستند. این در حالی است که این پول وجود ندارد و مسئولان فکر می‌کنند که اگر بنزین و دیگر کالاها را به جای فروش در داخل کشور، صادر کنند، می‌توانند 150 میلیارد دلار درآمد داشته باشند!

او همچنین خاطرنشان کرد که با توجه به تخفیف نفتی، احتمالا همین فرآورده‌ها به جای 150 میلیارد دلار به قیمت 100 میلیارد دلار فروخته می‌شود و پول آن نیز به کشور بازگردانده نمی‌شود. در حقیقت، یارانه واقعی به چین داده می‌شود!

نکته این کارشناس اقتصادی بسیار حائز اهمیت است. دولت به دنبال جهانی کردن قیمت‌هاست تا بتواند درآمد انتظاری 150 میلیارد دلاری را محقق کند. این در حالی است که وضعیت فروش نفت نشان می‌دهد که همین 150 میلیارد دلار درآمد انتظاری محقق نمی‌شوند و فرآورده‌های نفتی هم در صورت صادرات، با تخفیف به فروش می‌رسند. بهبود وضعیت صادراتی و فروش فرآورده‌های نفتی در جهان، نیازمند تعامل با جهان و بهبود ساختارهای اقتصادی است.

تقابل یارانه واقعی و یارانه پنهان

مسئولان به جای توجه به زیرساخت‌ها و ارتباط با دنیا به جهت افزایش قدرت چانه‌زنی و افزایش درآمد نفتی، درصدد جهانی کردن قیمت‌ها در همین ساختار فعلی هستند و گمان می‌کنند با جهانی کردن قیمت‌ها می‌توانند یارانه پنهان را تبدیل به درآمد کنند. این در حالی است که یارانه پنهان یک مفهوم محقق‌نشده است و با توجه به وضعیت ایران در بازارهای جهانی، نمی‌توان انتظار داشت این درآمد انتظاری محقق شود. دلیل این امر را می‌توان پایین بودن قدرت چانه‌زنی ایران در فروش فرآورده‌های نفتی در جهان، کاهش توان تولیدی ایران و نبود تکنولوژی‌های موردنیاز و تداوم تورم افسارگسیخته کنونی دانست.

با این حال شاید بهتر باشد که مسئولان ابتدا به فکر کاهش تخفیف نفتی و رعایت پیش‌شرط‌ها و الزامات جهانی، از جمله ارتباط با دنیا و قدم برداشتن در راه توسعه زیرساخت‌ها باشند. چرا که درآمد ارزی از راه افزایش صادرات نفت و کاهش تخفیف‌های نفتی، امری است که با تعامل با دنیا محقق می‌شود. همچنین تحقق این مهم، بسیار راحت‌تر از تحمیل فشار معیشتی به مردم است چرا که ابعاد امنیتی و سیاسی موضوع در نظر گرفته نشده است.

با افزایش درآمد نفتی و البته گام برداشتن در مسیر گذار از اقتصاد نفتی، می‌توان نسبت به ثبات شرایط کلان اقتصادی و بهبود وضعیت اقتصادی مردم تاحدی اطمینان حاصل کرد. در چنین شرایطی که اندکی مسئولان در راستای بهبود وضعیت مردم گام بردارند و اعتماد آن‌ها را به‌دست آورند، می‌توان نسبت به افزایش پلکانی و متناسب با تورم حامل‌های انرژی و البته کم کردن یارانه پنهان گام برداشت.

در شرایط کنونی و با توجه به تحریم‌های پی در پی نفت‌کش‌های ایران، تخفیف هنگفت نفتی به چین، کاهش درآمد نفتی، افزایش تورم، توسعه نیافتن زیرساخت‌ها و افول وضعیت معیشتی مردم، درآمد انتظاری دولت نه در داخل و نه در خارج از کشور محقق نمی‌شود.