شگفتی‌سازی بورس شانگهای

رضا کیانی، مدیر تحقیق و توسعه بورس تهران:‌ در 9 آوریل رئیس‌جمهور آمریکا تعرفه‌ تمامی کشورها را که بنا بود از نیمه‌شب همان روز اجرائی شوند، به مدت سه ماه متوقف کرد؛ هر‌چند چین را از این امر مستثنا کرد. بنابراین به‌جز چین، اجرای تعرفه‌ها برای دیگر کشورها به مدت 90 روز متوقف ‌و فرصتی برای مذاکرات تجاری از سوی آمریکا به آنها داده شد.

شاخص بورس‌های اوراق بهادار در این مدت روندی بسیار پرهیجان را پشت سر گذاشت‌. پس از اعلام تعرفه‌های متقابل اکثر بورس‌ها سقوط شدیدی را تجربه کردند و سپس با اعلام توقف 90‌روزه، روندی صعودی یافتند و بخشی از افت شدید قبلی را جبران کردند. در این میان، بورس شانگهای نیز با وجود مستثناشدن چین از تعلیق 90‌روزه و اعمال تعرفه‌های 145‌درصدی، در کمال شگفتی روندی نزدیک به دیگر بورس‌ها داشت.

در بورس‌های جهان چه گذشت؟

در دوم آوریل  2025، روزی که توسط دونالد ترامپ‌ روز آزادی

(liberation day) نامیده شد، اعلام تعرفه‌های سنگین و بی‌سابقه از سوی آمریکا‌، جهان را در بهت و حیرت فرو برد. رئیس‌جمهور آمریکا این تعرفه‌ها را متقابل 

(reciprocal tariffs) خواند و حداقل آن را 10 درصد تعیین کرد. تعرفه چین 34 درصد، ویتنام 46 درصد، تایوان 32 درصد، سوئیس 3۱ درصد، هند 26 درصد، کره جنوبی 25 درصد و ژاپن 24 درصد اعلام شد و دیگر کشورها نیز مشمول نرخ‌های متفاوت و کم‌سابقه‌ای شدند. بر اساس برنامه اجرائی، بنا بود‌ تعرفه‌های 10‌درصدی از پنجم آوریل و تعرفه‌های بیشتر از 10 درصد 9 آوریل اجرائی شوند.

چین مقابله‌به‌مثل کرد و در چهارم آوریل تعرفه‌ای 34‌درصدی بر کالاهای آمریکایی وضع کرد. آمریکا نیز تعرفه‌های چین را به 84 درصد افزایش داد و چین نیز تعرفه روی کالاهای آمریکایی را به 84 درصد رساند (9 آوریل). در ادامه این کشمکش، آمریکا تعرفه روی کالاهای چینی را به 145 درصد افزایش داد و چین نیز تعرفه‌ واردات از آمریکا را به 125 درصد رساند (11 آوریل) و افزایش بیش از آن را یک «جوک» دانست.

در 9 آوریل رئیس‌جمهور آمریکا تعرفه‌ تمامی کشورها را که بنا بود از نیمه‌شب همان روز اجرائی شوند، به مدت سه ماه متوقف کرد؛ هر‌چند چین را از این امر مستثنا کرد. بنابراین به‌جز چین، اجرای تعرفه‌ها برای دیگر کشورها به مدت 90 روز متوقف ‌و فرصتی برای مذاکرات تجاری از سوی آمریکا به آنها داده شد.

شاخص بورس‌های اوراق بهادار در این مدت روندی بسیار پرهیجان را پشت سر گذاشت‌. پس از اعلام تعرفه‌های متقابل، اکثر بورس‌ها سقوط شدیدی را تجربه کردند و سپس با اعلام توقف 90‌روزه، روندی صعودی یافتند و بخشی از افت شدید قبلی را جبران کردند. در این میان، بورس شانگهای نیز با وجود مستثنا‌شدن چین از تعلیق 90‌روزه و اعمال تعرفه‌های 145‌درصدی، در کمال شگفتی روندی نزدیک به دیگر بورس‌ها داشت. شاخص بورس شانگهای (SSEC) از دوم تا هفتم آوریل افتی بیش از 7.5 درصد را پشت سر گذاشت و سپس تا 15 آوریل حدود 6.5 درصد افزایش یافت و بخش مهمی از افت‌ قبلی را پوشش داد. اگرچه این بازگشت پس از افت شدید قبلی برای دیگر بورس‌ها که مشمول تعلیق اجرای تعرفه‌ها شده‌اند، قابل درک است، اما در مورد بورس چین که وارد شدیدترین جنگ تجاری با آمریکا شده، سبب شگفتی است. برای توضیح این رفتار شاخص بورس شانگهای، بررسی اقدامات دولت و بانک مرکزی چین می‌تواند راهگشا باشد.

1- مداخلات نهادهای اقتصادی دولتی:

خرید سهام توسط سرمایه‌گذاری مرکزی هوجین 

Central Huijin Investment: سرمایه‌گذاری مرکزی هوجین، یکی از زیرمجموعه‌های صندوق ثروت ملی چین، به‌طور فعال اقدام به خرید سهام کرده است. در تاریخ هفتم آوریل ۲۰۲۵، هوجین اعلام کرد‌ در حال خرید سهام برای دفاع از ثبات بازار است. این امر شامل افزایش سرمایه‌گذاری‌ها در صندوق‌های قابل معامله‌ای که شاخص اصلی بورس چین (SSEC) را ردگیری می‌کنند نیز شده است.

خرید سهام توسط نهادهای دولتی: علاوه بر سرمایه‌گذاری مرکزی هوجین، سایر نهادهای دولتی نیز تشویق شدند تا اقدام به خریداری سهام کنند.

تشویق شرکت‌ها به بازخرید سهام share buybacks: دولت با هدف کاهش عرضه و حمایت از قیمت سهام از شرکت‌های دولتی و شرکت‌های بورسی خواست تا سهام خود را از بازار خریداری کنند.

2- سیاست‌های پولی حمایت‌کننده:

تزریق نقدینگی: گزارش‌ها‌ حاکی از آن است که بانک خلق چین (PBOC) در حال بررسی اقداماتی برای تزریق نقدینگی به سیستم مالی است. در‌حالی‌که هنوز اقدامات خاصی پس از آغاز جنگ تعرفه‌ای اعلام نشده، اما رفتار قبلی (مانند کاهش نسبت ذخیره قانونی بانک‌ها به میزان ۵۰ واحد پایه در سپتامبر ۲۰۲۴ که یک تریلیون یوان به سیستم بانکی تزریق کرد) نشان می‌دهد‌ PBOC احتمالا نقدینگی کوتاه‌مدت را از طریق ابزارهایی مانند ریپوهای معکوس یا تسهیلات وام‌دهی میان‌مدت فراهم کرده است تا اطمینان حاصل کند بانک‌ها از بودجه کافی برای حمایت از بازارها برخوردار هستند.

احتمال کاهش نرخ بهره: تحلیلگران اشاره کرده‌اند‌‌ چین در حال بررسی کاهش نرخ بهره برای جبران تأثیرات مخرب جنگ تعرفه‌‌ای است. PBOC قبلا نرخ ریپو هفت‌‌روزه را به میزان ۲۰ واحد پایه و نرخ تسهیلات وام‌دهی میان‌مدت یک‌ساله را به میزان ۳۰ واحد پایه در سال ۲۰۲۴ کاهش داده بود. پس از آغاز جنگ تعرفه‌ای، گزارش‌هایی درباره احتمال کاهش‌های بیشتر نرخ بهره برای تحریک فعالیت اقتصادی و تقویت احساسات بازار منتشر شده است.

3- تحریک مالی و حمایت اقتصادی:

کمک به صنایع هدف: دولت برنامه‌هایی برای ارائه بسته‌های حمایتی در بخش‌های کلیدی مانند فناوری، املاک و مستغلات‌ اعلام کرده است. روزنامه خلق چین به‌عنوان یک رسانه دولتی بر «حمایت مالی و پولی قوی» برای مقابله با تأثیرات جنگ تعرفه‌ای تأکید کرده که از‌جمله شامل ارائه یارانه به صادرکنندگان و حمایت از صنایعی است که به‌شدت تحت تأثیر تعرفه‌های ایالات متحده قرار گرفته‌اند. انتظار می‌رود این اقدامات به تقویت شرکت‌های بورسی به‌ویژه در بخش‌های تولید و فناوری کمک ‌کند.

افزایش هزینه‌های دولتی: مقامات ارشد دولت چین در حال بررسی ارائه محرک‌های مالی، مانند سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و ارائه مشوق‌هایی برای تقویت تقاضای خانوار هستند. این اقدامات اهدافی همچون افزایش تقاضای داخلی برای حمایت از اقتصاد داخلی و شرکت‌های بورسی و کاهش وابستگی به بازارهای ایالات متحده را دنبال خواهند کرد.

4- سیگنال‌های تثبیت بازار

اعلامیه‌های سیاستی: پکن از طریق رسانه‌های دولتی مانند روزنامه خلق، بیانیه‌هایی صادر کرده و وعده «تلاش‌هایی فوق‌العاده» برای تثبیت بازارها را ‌داده است. این بیانیه‌ها بر تعهد دولت برای حفظ ثبات مالی و دستیابی به رشد پنج درصد تأکید کرده‌اند و اطمینان سرمایه‌گذاران نسبت به شرایط آینده را بهبود بخشیدند.

سانسور و مدیریت احساسات: دولت با هدف کنترل جو عمومی و جلوگیری از فروش‌های احساسی سرمایه‌گذاران، سانسور موضوعات مرتبط با تعرفه‌ها در پلتفرم‌های اجتماعی مانند ویبو (Weibo) را افزایش داده است.

در‌حالی‌که اقدامات یادشده تا این لحظه شاخص بورس شانگهای (SSEC) را تقویت کرده‌اند، اما بدون ریسک نیستند. مداخله سنگین دولت می‌تواند سیگنال‌های بازار را تحریف کند و تزریق نقدینگی یا کاهش نرخ‌ بهره ممکن است منجر به افزایش تورم شود؛ به‌ویژه آنکه هزینه‌های واردات نیز به دلیل بروز جنگ تعرفه‌ای افزایش یافته‌اند. وابستگی به بودجه‌های دولتی مانند سرمایه‌گذاری مرکزی هوجین، با پرسش‌هایی درباره پایداری این روش مواجه است. اگر فشارهای تعرفه‌ای ادامه یابد، آیا دولت می‌تواند به‌طور نامحدود سهام بخرد؟

نتیجه‌گیری

دولت و بانک خلق چین اقدامات چندجانبه‌ای برای تثبیت شرایط بورس اتخاد کرده‌اند و تا این لحظه موفق بوده‌اند. این اقدامات شامل خرید سهام توسط سرمایه‌گذاری مرکزی هوجین، تشویق به خرید سهام توسط شرکت‌های دولتی، سیگنال‌دهی در مورد تسهیلات پولی (نقدینگی و کاهش‌های احتمالی نرخ)، برنامه‌ریزی برای محرک‌های مالی و مدیریت احساسات از طریق تبلیغات و سانسور هستند. اقدامات یادشده شاخص بورس شانگهای (SSEC) را بهبود بخشیده‌اند، اما به نظر می‌رسد ‌این رویکرد راه‌حلی موقتی در برابر تنش‌های تجاری فزاینده باشد. در هر حال، تجربه بورس شانگهای نشان می‌دهد ‌یک دولت ثروتمند می‌تواند در شرایط اضطراری، دست‌کم در کوتاه‌مدت، با تزریق نقدینگی و ارائه مشوق‌های مالی و پولی به شرکت‌های بورسی کمک کند و ثبات بازار را افزایش دهد. تداوم این امر به توان مالی دولت و البته شرایط سیاسی و اقتصادی جهانی بستگی دارد.